's Grooten, Christiaan

Christiaan 's Grooten was een cartograaf in dienst van de Spaanse koning Filips II. In 1573 maakte hij een atlas met daarin een kaart van het huidige oosten van Nederland. De Heemkundekring Bergh heeft in 2005 een reproductie van deze kaart laten maken. De begeleidende tekst op de reproductie luidt als volgt.

---

Een scan op lage resolutie van
's Grootens kaart van Bergh

Deze zeer aantrekkelijke kaart van ons woongebied is al dikwijls in boeken en publicaties gebruikt. Hij is vervaardigd door Christiaan 'sGrooten die omstreeks 1525 in Sonsbeck werd geboren (thans Kreis Kleve). Hij vestigde zich in Kalkar en was in 1557 al zo'n vermaarde kaartmaker, dat hij werd benoemd tot koninklijk kartograaf van de Spaanse koning Philips II (1555-1598). In 1568 kreeg hij bezoek van de Spaanse landvoogd Alva (1507-1582) die hem opdracht gaf een atlas te maken van alle gewesten en steden van de Nederlanden die onder het gezag stonden van de Spaanse kroon. Dat gebied vormde het toneel waar op last van koning Philips II de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) werd uitgevochten. Dat was eigenlijk een godsdienstoorlog tussen de Calvinistische Nederlanden en het Roomse Spanje. De kaarten waren van strategisch belang en ze waren bedoeld om de marsrouten van de Spaanse soldaten uit te stippelen.

'sGrooten reisde veel voor zijn werk en in zijn werkplaats in Kalkar verwerkte hij de verzamelde gegevens. Vermoedelijk kopieerde hij ook uit bestaande kaarten, zoals bijvoorbeeld die van Jacob van Deventer; voor de afbeelding van kleine stadsgezichten gebruikte hij illustraties van Braun en Hogenberg. In 1573 kon het werk worden afgeleverd. De originele atlas van 'sGrooten werd in 1859 aangekocht door de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, waar hij in de Handschriftenverzameling werd opgenomen (inv.nr. 21569). Ons gebied staat op kaartblad XVII (folia 31-32).

Een map met zwart-wit reproducties van de kaarten die betrekking hebben op de Nederlanden, is in 1961 uitgegeven door S.J. Fockema Andreae en B. van 't Hof. Een uitsnede van kaart XVII in kleur werd voor het eerst gebruikt als omslag voor het boek van John Thoben (red.): De Liemers van Nol Tinneveld. Nijmegen 1984. Het fraaie ectachroom dat voor deze kleurendruk werd gebruikt, belandde in de fotoverzameling van Huis Bergh te 's-Heerenberg. Wij danken de leiding van Huis Bergh dat wij van dit ectachroom nog eens gebruik mochten maken om deze schitterende reproductie te laten drukken.

---

De KBR (zoals de Koninklijke Bibliotheek van België nu heet) bewaart de kaart in een map met het opschrift

COMITATUS MONTENSIS ET TRIUM CORNVVM RHENI TYPUS

Het graafschap Bergh en de figuur van de drie takken van de Rijn.

De KBR stelt een reproductie in hoge resolutie beschikbaar via deze weblink.