Chronogram

Wat is een chronogram?

Een chronogram (of jaardicht, jaartalvers, getalvers, tijdvers of carnacioen) is een korte spreuk of een vers uit één of enkele regels, waarin de letters M, D, C, L, X, V en I, wanneer zij als Romeinse cijfers gelezen en bij elkaar opgeteld worden, een jaartal geven.

Een bindende voorwaarde is dat de letters die ook een Romeins cijfer zijn, állemaal gebruikt moeten worden. Verder moet de tekst bij voorkeur in het Latijn gesteld zijn en moet in elk woord minstens één Romeins cijfer voorkomen. De letter U wordt als V geschreven en de W wordt gezien als twee V's.

De betreffende letters onderscheiden zich van de rest doordat zij als hoofdletters of groter of in een andere kleur zijn afgebeeld, of door een combinatie hiervan.

De waarde van de Romeinse cijfers is:
M = 1000, D = 500, C = 100, L = 50, X = 10, V = 5 en I = 1

Een voorbeeld in Bergh

Boven het ingangsportaal van Huis Bergh staat een chronogram dat graaf Oswald III daar in 1701 heeft laten aanbrengen. Zijn eigen voornaam en die van zijn vrouw worden er in gebruikt.

• Deo faVente OsVVaLDVs et LeopoLDIna eXstrVXerVnt.

Deze zin Deo favente Oswaldus et Leopoldina extruxerunt betekent: Met Gods gunst hebben Oswald en Leopoldina dit gebouwd.
Het jaartal is 3∙D + 3∙L + 2∙X + 6∙V + I = 3∙500 + 3∙50 + 2∙10 + 6∙5 + 1 = 1701.

Dit chronogram is gekozen uit een lijst acht chronogrammen, die in het archief van Huis Bergh bewaard wordt. Ze hebben allemaal met hetzelfde onderwerp en zijn allemaal voor het jaar 1701 gemaakt.

Ga naar de pagina van graaf Oswald III om nog enkele van zijn chronogrammen te lezen.

Bronnen

• Wikipedia
• Archief Huis Bergh, archieftoegang 0214, inventarisnummer 997