Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Joodse begraafplaats: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (→‎Bronnen: link aangepast)
(40 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
==Het Jodenkerkhof==
+
== De joodse begraafplaats ==
 +
De '''joodse begraafplaats''' aan de [[Zeddamseweg 's-Heerenberg|Zeddamseweg]] in [['s-Heerenberg]] is omstreeks [[1752]] in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit [[1765]]. De begraafplaats is sinds 18 juni [[2002]] een [[Monumenten|gemeentelijk monument]] (nr. 73).
  
−
aan de [[Zeddamseweg 's-Heerenberg|Zeddamseweg]] in [['s-Heerenberg]] is omstreeks [[1752]] in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbanlverslag uit [[1765]]. Het kerkhof is een gemeentelijk [[monumenten|monument]].
+
De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de [[Brandweer|brandweerkazerne]] zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel ''Bet Tohorah'' genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.
  
−
De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de [[Brandweer|brandweerkazerne]] zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel Bet Tohorah genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.
+
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden; ook in de [[gemeente Bergh]] niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in [[Doetinchem]], waaronder 's-Heerenberg viel.
  
−
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden. Ook in de [[gemeente Bergh]] niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in [[Doetinchem]], waaronder 's-Heerenberg viel.
+
Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de [[synagoge]] afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het [[gemeentehuis|stadhuis]]. Op 14 februari [[1949]] aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige '''kaarsenkroon''' uit de voormalige synagoge.
  
−
Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de [[synagoge]] afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het [[gemeentehuis|stadhuis]]. Op 14 februari [[1949]] aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige '''kaarsenkroon''' uit de voormalige synagoge.
+
In [[1954]] trok [[Huis Bergh]] zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.
  
−
In [[1954]] trok [[Huis Bergh]] zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.
+
Toch verwaarloosde de begraafplaats meer en meer. Bomen en struiken schoten op en de afrastering van palen en prikkeldraad was onwaardig. Frits Frauenfelder, [[:Categorie:Bestuur|bestuurlid]] van de [[Heemkundekring Bergh]], nam het initiatief de begraafplaats te laten opknappen, waarbij [[Politiek#Wethouders|wethouder]] [[Esselink-Mijnen, Ruth|Ruth Mijnen]] zich aansloot. Zo kon de opknapbeurt in juli [[2020]] van start gaan, waarbij de joodse wet- en regelgeving in acht werd genomen. Het plan is de begraafplaats op te nemen in een lesprogramma voor de groepen 6, 7 en 8. Het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) heeft bijgedragen in de geraamde kosten van €41.350. Rotary Bergh zorgt nu voor regelmatig onderhoud.
  
−
== De namen op de grafstenen ==
+
{|
−
*Rachel bat Ascher, overleden 19-06-1846
+
|- valign=top
−
*Wilhelmine Zimmerman, geboren 26-03-1838, overleden 01-02-1872
+
|[[Bestand:Kaart 1919 misset (4).jpg|358px|thumb|right|<center>'''De Israëlische begraafplaats op een kaart van<br>[[Uitgeversmaatschappij "C. Misset" N.V.|Misset]] uit [[1919]]</center>]]
−
*Nathan Abraham Frank, overleden 07-08-1832
+
|[[Bestand: Jodenkerkhof 19110815 NBvhN.jpg|thumb|right|300px|<center>'''Uit het ''Nieuwsblad van het Noorden'' van 15 augustus [[1911]].'''<br>Klik op de afbeelding voor en vergroting.</center>]]
−
*Jacob Simon ben Chaijiem, overleden 02-10-1839
+
|}
−
*Sara Frank, geboren 08-03-1806, overleden 13-03-1872
+
<br clear=all/>
−
*Leizer ben Simon, overleden 20-10-1888
+
== De graven ==
−
*Levie Rosenberg, geboren 10-03-1842, overleden 10-04-1898
+
De graven zijn genummerd zoals op de [[Media:Plattegrond joodse begraafplaats.jpg|plattegrond]] op bladzijde 44 van [[Old Ni-js 075|Old Ni-js nr. 75]]. De foto's zijn gemaakt door [[Meurs, Johannes Frederik|Jan Meurs]] en [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]. Klik op de foto's voor een vergroting.
−
*Barend Zwaab, geboren 08-06-1825?, overleden 01-04-1900
+
<gallery>
−
*[[Hijmans-Wertheim, familie|Hartog Hijmans]], geboren 23-06-1838, overleden 02-04-1904
+
Bestand:01 Graf Simon Heijman.jpg|<center>1.<br>[[Heijman, Simon|Simon Heijman]]
−
*Johanna Zwaab-Straus, geboren 14-10-1817, overleden 26-07-1906
+
Bestand:02 Graf Wilhelmine Zimmermann.jpg|<center>2.<br>[[Zimmermann, Wilhelmine|Wilhelmine Zimmermann]]
−
*[[Straus-Hertz, familie|Joseph Straus]] geboren 25-02-1854, overleden 09-05-1914
+
Bestand:03 Graf Sara Frank.jpg|<center>3.<br>[[Frank, Sara|Sara Oppenheimer-Frank]]
−
*[[ Cohen-De Winter, familie|Sara David]], geboren 21-06-1820, overleden 24-07-1914
+
Bestand:04 Graf Joseph Simon.jpg|<center>4.<br>[[Simon, Joseph|Joseph Simon]]
−
*[[Straus-Hertz, familie|Sara Straus-Hertz]], geboren 24-11-1854, overleden 05-10-1916
+
Bestand:05 Graf Leizer Simon.jpg|<center>5.<br>[[Simon, Leizer|Leizer Simon]]
−
*[[Cohen-De Winter, familie|Jeannette Cohen-de Winter]], geboren 20-12-1859, overleden 29-07-1919
+
Bestand:06 Graf Bina Levie.jpg|<center>6.<br>[[Levie, Bina|Bina Hertz-Levie]]
−
*Julia Rosenberg-Rubens, geboren 23-10-1853, overleden 25-04-1921
+
Bestand:07 Graf Roosje Pach.JPG|<center>7.<br>[[Pach, Roosa Mozes|Roosje Frank-Pach]]
−
*Gotfried Rosenberg, geboren 28-06-1856, overleden 20-08-1924
+
Bestand:08 Graf Nathan Frank.JPG|<center>8.<br>[[Frank, Nathan Abraham|Nathan Abraham Frank]]
−
*[[Hijmans-Wertheim, familie|Sebilla Heijmans-Wertheim]], geboren 11-03-1876, overleden 03-11-1933
+
Bestand:09 Graf Levie Rosenberg.jpg|<center>9.<br>[[Rosenberg, Levie|Levie Rosenberg]]
−
*[[Jacob, Sallie|Sallie Jacob]], geboren 15-06-1886, overleden 04-04-1938
+
Bestand:10 Graf Barend Zwaab.jpg|<center>10.<br>[[Zwaab, Barend Meijer|Barend Zwaab]]
−
*Eveline Jacobs-Rosenberg, geboren 07-05-1871, 
+
Bestand:11 Graf Hartog Hijmans.jpg|<center>11.<br>[[Hijmans, Hartog|Hartog Hijmans]]
−
*[[Cohen-De Winter, familie|Izaak Cohen]], geboren 31-08-1857, overleden 21-03-1942
+
Bestand:12 Graf Johanna Zwaab.jpg|<center>12.<br>[[Straus, Hanne Moses|Johanna Zwaab-Straus]]
 +
Bestand:13 Graf Joseph Straus.jpg|<center>13.<br>[[Straus, Joseph (1854)|Joseph Straus]]
 +
Bestand:14 Graf Sara David.jpg|<center>14.<br>[[David, Sara|Sara Cohen-David]]
 +
Bestand:15 Graf Sara Straus.jpg|<center>15.<br>[[Hertz, Sara|Sara Straus-Hertz]]
 +
‎Bestand:16 Graf Jeannette Cohen.jpg|<center>16.<br>[[Winter, Jeannetta de|Jeannetta<br>Cohen-De Winter]]
 +
Bestand:17 Graf Julia Rosenberg-Rubens.jpg|<center>17.<br>[[Rubens, Julia|Julia Rosenberg-Rubens]]
 +
Bestand:18 Graf Godfried Rosenberg.jpg|<center>18.<br>[[Rosenberg, Gotfried|Gotfried Rosenberg]]
 +
Bestand:19 Graf Sibilla Hijmans.jpg|<center>19.<br>[[Wertheim, Sebilla|Sibilla Hijmans-Wertheim]]
 +
Bestand:20 Graf Sallie Jacob.jpg|<center>20.<br>[[Jacob, Sallie|Sallie Jacob]]  
 +
Bestand:21 Graf Eveline Jacobs.jpg|<center>21.<br>[[Jacobs, Evelina|Evelina<br>Rosenberg-Jacobs]]
 +
Bestand:22 Graf Izaak Cohen.jpg|<center>22.<br>[[Cohen, Izaak|Izaak Cohen]]
 +
‎</gallery>
  
−
== Grafstenen op het Kerkhof==
+
== Enkele overzichtsfoto's ==
 +
Benny Schuurman maakte in [[2014]] en [[2016]] onderstaande overzichtsfoto's.
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Bestand:1978844 745969075443751 7532682548993287321 n.jpg  
+
Bestand:P1000271.jpg|<center>De ingang van de begraafplaats
−
Bestand:10251947 745969095443749 8520797599340292390 n.jpg
+
Bestand:P1000298.jpg|<center>Graven 2 en 3 met op de achtergrond graven 4 t/m 6
−
Bestand:10305973 745969088777083 5816177549025125573 n.jpg
+
Bestand:1978844 745969075443751 7532682548993287321 n.jpg|<center>Graven 7 en 8
 +
Bestand:Graven waaronder Levie Rosenberg.jpg|<center>Het nieuwe gedeelte gezien vanaf graf 9
 +
Bestand:10305973 745969088777083 5816177549025125573 n.jpg|<center>Op de voorgrond<br>graven 13 en 14
 +
Bestand:P1000281.jpg|<center>Op de voorgrond het beschadigde graf 18
 
</gallery>
 
</gallery>
−
== Nieuwsblad van het Noorden, Brand==
 
−
 
−
 
−
 
−
'''Een kerkhof verbrand'''
 
−
 
−
Het achteloos wegwerpen van een lucifer was oorzaak, dat Zondagmiddag te 's-Heerenberg
 
−
de Israelietische begraafplaats geheel kaal brandde en bet vuur vervolgens oversloeg naar
 
−
de aangrenzende bergplaats van takkenbossen voor bakkersovens, die mede geheel verbrandde.
 
−
 
−
Er ging hier voor honderden guldens aan brandhout verloren, toebehorende aan de verschillende
 
−
bakkers van 's Heerenberg en deels voor een deel verzekerd.
 
−
 
−
Zo groot was de hitte, dat een steen, naar schatting ver over de duizend pond wegende,
 
−
in tal van stukken was gesprongen. Ook een zerk was door de hitte in tweeën geknapt.
 
−
Het geheel tot kool gebrande kerkhof bood een treurigen aanblik.
 
−
Aan de gunstige windrichting was het te danken, dat het vuur geen verdere uitbreiding kreeg.
 
−
 
−
Datum,  15-08-1911,
 
−
Jaargang, nummer:24
 
  
 
== Bronnen ==
 
== Bronnen ==
−
*[http://www.achterhoeksarchief.nl/bevolkingsregister Bevolkingsregister Bergh]
+
*[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]]
−
*[http://www.genlias.nl Genlias]
+
*[http://www.stenenarchief.nl Stenen Archief]
−
*[[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]] in [[Old Ni-js]] no. 27, blz. 79 en no. 75, blz. 16-20
+
*[[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]] in [[Old Ni-js 027|Old Ni-js nr. 27]], blz. 79 en [[Old Ni-js 075|nr. 75]], blz. 16-20
 +
*[http://www.archieven.nl Archieven.nl]
 
*Inventarisatie Monumenten in Bergh
 
*Inventarisatie Monumenten in Bergh
−
* foto's Doreen Jansen
+
*Foto's begraafplaats: [[Schuurman, B.C.J.A |Benny Schuurman]]
−
{{Onderwerp|Begraafplaatsen|Monumenten|Godsdienst}}
+
*[https://www.montferlandjournaal.nl/nieuws/nieuwsflits/991423/licht-op-de-joodse-gemeenschap- Montferland Journaal] van 8 juli 2020
 +
 
 +
[[Categorie:Joodse gemeenschap in 's-Heerenberg]] [[Categorie: Joodse begraafplaats 's-Heerenberg]] [[Categorie:Begraafplaatsen]] [[Categorie:Godsdienst]] [[Categorie:Gemeentelijke monumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:Brand]] [[Categorie:'s-Heerenberg Zeddamseweg|Joodse begraafplaats]]

Versie van 22 sep 2020 om 06:35

De joodse begraafplaats

De joodse begraafplaats aan de Zeddamseweg in 's-Heerenberg is omstreeks 1752 in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit 1765. De begraafplaats is sinds 18 juni 2002 een gemeentelijk monument (nr. 73).

De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de brandweerkazerne zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel Bet Tohorah genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.

Na de Tweede Wereldoorlog was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden; ook in de gemeente Bergh niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.

Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de synagoge afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het stadhuis. Op 14 februari 1949 aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige kaarsenkroon uit de voormalige synagoge.

In 1954 trok Huis Bergh zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.

Toch verwaarloosde de begraafplaats meer en meer. Bomen en struiken schoten op en de afrastering van palen en prikkeldraad was onwaardig. Frits Frauenfelder, bestuurlid van de Heemkundekring Bergh, nam het initiatief de begraafplaats te laten opknappen, waarbij wethouder Ruth Mijnen zich aansloot. Zo kon de opknapbeurt in juli 2020 van start gaan, waarbij de joodse wet- en regelgeving in acht werd genomen. Het plan is de begraafplaats op te nemen in een lesprogramma voor de groepen 6, 7 en 8. Het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) heeft bijgedragen in de geraamde kosten van €41.350. Rotary Bergh zorgt nu voor regelmatig onderhoud.

De Israëlische begraafplaats op een kaart van
Misset uit 1919
Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 15 augustus 1911.
Klik op de afbeelding voor en vergroting.


De graven

De graven zijn genummerd zoals op de plattegrond op bladzijde 44 van Old Ni-js nr. 75. De foto's zijn gemaakt door Jan Meurs en Benny Schuurman. Klik op de foto's voor een vergroting.

Enkele overzichtsfoto's

Benny Schuurman maakte in 2014 en 2016 onderstaande overzichtsfoto's.

  • De ingang van de begraafplaats
  • Graven 2 en 3 met op de achtergrond graven 4 t/m 6
  • Graven 7 en 8
  • Het nieuwe gedeelte gezien vanaf graf 9
  • Op de voorgrond
    graven 13 en 14
  • Op de voorgrond het beschadigde graf 18

Bronnen

Overgenomen van "https://berghapedia.nl/index.php?title=Joodse_begraafplaats&oldid=78340"