Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Joodse begraafplaats: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (Bronnen: link aangepast)
(23 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
 
== De joodse begraafplaats ==
 
== De joodse begraafplaats ==
[[Bestand: Jodenkerkhof 19110815 NBvhN.jpg|thumb|right|400px|'''Uit het ''Nieuwsblad van het Noorden'' van 15 augustus [[1911]].'''<br>Klik op de afbeelding voor en vergroting.]]De '''joodse begraafplaats''' aan de [[Zeddamseweg 's-Heerenberg|Zeddamseweg]] in [['s-Heerenberg]] is omstreeks [[1752]] in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit [[1765]]. Het kerkhof is een gemeentelijk [[monumenten|monument]].
+
De '''joodse begraafplaats''' aan de [[Zeddamseweg 's-Heerenberg|Zeddamseweg]] in [['s-Heerenberg]] is omstreeks [[1752]] in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit [[1765]]. De begraafplaats is sinds 18 juni [[2002]] een [[Monumenten|gemeentelijk monument]] (nr. 73).
  
 
De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de [[Brandweer|brandweerkazerne]] zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel ''Bet Tohorah'' genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.
 
De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de [[Brandweer|brandweerkazerne]] zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel ''Bet Tohorah'' genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.
Regel 9: Regel 9:
  
 
In [[1954]] trok [[Huis Bergh]] zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.
 
In [[1954]] trok [[Huis Bergh]] zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.
 +
 +
Toch verwaarloosde de begraafplaats meer en meer. Bomen en struiken schoten op en de afrastering van palen en prikkeldraad was onwaardig. Frits Frauenfelder, [[:Categorie:Bestuur|bestuurlid]] van de [[Heemkundekring Bergh]], nam het initiatief de begraafplaats te laten opknappen, waarbij [[Politiek#Wethouders|wethouder]] [[Esselink-Mijnen, Ruth|Ruth Mijnen]] zich aansloot. Zo kon de opknapbeurt in juli [[2020]] van start gaan, waarbij de joodse wet- en regelgeving in acht werd genomen. Het plan is de begraafplaats op te nemen in een lesprogramma voor de groepen 6, 7 en 8. Het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) heeft bijgedragen in de geraamde kosten van €41.350. Rotary Bergh zorgt nu voor regelmatig onderhoud.
 +
 +
{|
 +
|- valign=top
 +
|[[Bestand:Kaart 1919 misset (4).jpg|358px|thumb|right|<center>'''De Israëlische begraafplaats op een kaart van<br>[[Uitgeversmaatschappij "C. Misset" N.V.|Misset]] uit [[1919]]</center>]]
 +
|[[Bestand: Jodenkerkhof 19110815 NBvhN.jpg|thumb|right|300px|<center>'''Uit het ''Nieuwsblad van het Noorden'' van 15 augustus [[1911]].'''<br>Klik op de afbeelding voor en vergroting.</center>]]
 +
|}
 
<br clear=all/>
 
<br clear=all/>
 
== De graven ==
 
== De graven ==
Deze lijst van graven is in de volgorde en nummering zoals op bladzijde 44 van [[Old Ni-js 075|Old Ni-js nr. 75]].
+
De graven zijn genummerd zoals op de [[Media:Plattegrond joodse begraafplaats.jpg|plattegrond]] op bladzijde 44 van [[Old Ni-js 075|Old Ni-js nr. 75]]. De foto's zijn gemaakt door [[Meurs, Johannes Frederik|Jan Meurs]] en [[Schuurman, B.C.J.A|Benny Schuurman]]. Klik op de foto's voor een vergroting.
#Rachel bat Ascher, overleden 19-06-1846
+
<gallery>
#Wilhelmine Zimmerman, geboren 26-03-1838, overleden 01-02-1872
+
Bestand:01 Graf Simon Heijman.jpg|<center>1.<br>[[Heijman, Simon|Simon Heijman]]
#Nathan Abraham Frank, overleden 07-08-1832
+
Bestand:02 Graf Wilhelmine Zimmermann.jpg|<center>2.<br>[[Zimmermann, Wilhelmine|Wilhelmine Zimmermann]]
#Jacob Simon ben Chaijiem, overleden 02-10-1839
+
Bestand:03 Graf Sara Frank.jpg|<center>3.<br>[[Frank, Sara|Sara Oppenheimer-Frank]]
#Sara Frank, geboren 08-03-1806, overleden 13-03-1872
+
Bestand:04 Graf Joseph Simon.jpg|<center>4.<br>[[Simon, Joseph|Joseph Simon]]
#Leizer ben Simon, overleden 20-10-1888
+
Bestand:05 Graf Leizer Simon.jpg|<center>5.<br>[[Simon, Leizer|Leizer Simon]]
#(in bewerking)
+
Bestand:06 Graf Bina Levie.jpg|<center>6.<br>[[Levie, Bina|Bina Hertz-Levie]]
#(in bewerking)
+
Bestand:07 Graf Roosje Pach.JPG|<center>7.<br>[[Pach, Roosa Mozes|Roosje Frank-Pach]]
#Levie Rosenberg, geboren 10-03-1842, overleden 10-04-1898
+
Bestand:08 Graf Nathan Frank.JPG|<center>8.<br>[[Frank, Nathan Abraham|Nathan Abraham Frank]]
#[[Zwaab, Barend Meijer|Barend Meijer Zwaab]], geboren 08-06-1825, overleden 01-04-1900
+
Bestand:09 Graf Levie Rosenberg.jpg|<center>9.<br>[[Rosenberg, Levie|Levie Rosenberg]]
#[[Hijmans-Wertheim, familie|Hartog Hijmans]], geboren 23-06-1838, overleden 02-04-1904
+
Bestand:10 Graf Barend Zwaab.jpg|<center>10.<br>[[Zwaab, Barend Meijer|Barend Zwaab]]
#[[Straus, Hanne Moses|Johanna Zwaab-Straus]], geboren 14-10-1817, overleden 26-07-1906
+
Bestand:11 Graf Hartog Hijmans.jpg|<center>11.<br>[[Hijmans, Hartog|Hartog Hijmans]]
#[[Straus-Hertz, familie|Joseph Straus]] geboren 25-02-1854, overleden 09-05-1914
+
Bestand:12 Graf Johanna Zwaab.jpg|<center>12.<br>[[Straus, Hanne Moses|Johanna Zwaab-Straus]]
#[[ Cohen-De Winter, familie|Sara David]], geboren 21-06-1820, overleden 24-07-1914
+
Bestand:13 Graf Joseph Straus.jpg|<center>13.<br>[[Straus, Joseph (1854)|Joseph Straus]]
#[[Straus-Hertz, familie|Sara Straus-Hertz]], geboren 24-11-1854, overleden 05-10-1916
+
Bestand:14 Graf Sara David.jpg|<center>14.<br>[[David, Sara|Sara Cohen-David]]
#[[Cohen-De Winter, familie|Jeannette Cohen-de Winter]], geboren 20-12-1859, overleden 29-07-1919
+
Bestand:15 Graf Sara Straus.jpg|<center>15.<br>[[Hertz, Sara|Sara Straus-Hertz]]
#Julia Rosenberg-Rubens, geboren 23-10-1853, overleden 25-04-1921
+
‎Bestand:16 Graf Jeannette Cohen.jpg|<center>16.<br>[[Winter, Jeannetta de|Jeannetta<br>Cohen-De Winter]]
#Gotfried Rosenberg, geboren 28-06-1856, overleden 20-08-1924
+
Bestand:17 Graf Julia Rosenberg-Rubens.jpg|<center>17.<br>[[Rubens, Julia|Julia Rosenberg-Rubens]]
#[[Hijmans-Wertheim, familie|Sebilla Heijmans-Wertheim]], geboren 11-03-1876, overleden 03-11-1933
+
Bestand:18 Graf Godfried Rosenberg.jpg|<center>18.<br>[[Rosenberg, Gotfried|Gotfried Rosenberg]]
#[[Jacob, Sallie|Sallie Jacob]], geboren 15-06-1886, overleden 04-04-1938
+
Bestand:19 Graf Sibilla Hijmans.jpg|<center>19.<br>[[Wertheim, Sebilla|Sibilla Hijmans-Wertheim]]
#Eveline Jacobs-Rosenberg, geboren 07-05-1871, 
+
Bestand:20 Graf Sallie Jacob.jpg|<center>20.<br>[[Jacob, Sallie|Sallie Jacob]]  
#[[Cohen-De Winter, familie|Izaak Cohen]], geboren 31-08-1857, overleden 21-03-1942
+
Bestand:21 Graf Eveline Jacobs.jpg|<center>21.<br>[[Jacobs, Evelina|Evelina<br>Rosenberg-Jacobs]]
 +
Bestand:22 Graf Izaak Cohen.jpg|<center>22.<br>[[Cohen, Izaak|Izaak Cohen]]
 +
‎</gallery>
  
== De begraafplaats in april 2014==
+
== Enkele overzichtsfoto's ==
 +
Benny Schuurman maakte in [[2014]] en [[2016]] onderstaande overzichtsfoto's.
 
<gallery>
 
<gallery>
Bestand:P1000271.jpg|Ingang Joden kerkhof
+
Bestand:P1000271.jpg|<center>De ingang van de begraafplaats
Bestand:Isaac Cohen.jpeg|Izaak Cohen
+
Bestand:P1000298.jpg|<center>Graven 2 en 3 met op de achtergrond graven 4 t/m 6
‎Bestand:Salie Jacob.jpg|Sallie Jacob
+
Bestand:1978844 745969075443751 7532682548993287321 n.jpg|<center>Graven 7 en 8
Bestand:Sibilla Hijmans.jpg|Sibilla Hijmans
+
Bestand:Graven waaronder Levie Rosenberg.jpg|<center>Het nieuwe gedeelte gezien vanaf graf 9
Bestand:Sara Straus.jpg|Sara Straus ‎ 
+
Bestand:10305973 745969088777083 5816177549025125573 n.jpg|<center>Op de voorgrond<br>graven 13 en 14
 
+
Bestand:P1000281.jpg|<center>Op de voorgrond het beschadigde graf 18
Bestand:Julia Rozenberg.jpg|Julia Rosenberg ‎
 
Bestand:Jeanette Cohen.jpg|Jeanette Cohen
 
 
 
Bestand:1978844 745969075443751 7532682548993287321 n.jpg  
 
Bestand:10251947 745969095443749 8520797599340292390 n.jpg
 
Bestand:10305973 745969088777083 5816177549025125573 n.jpg
 
Bestand:Wilhelmine Zimmermann.jpg ‎
 
Bestand:P1000298.jpg|Groep graven waaronder o.a.  Wilhelmine  Zimmermann
 
Bestand:P1000297.jpg ‎ 
 
Bestand:P1000292.jpg ‎ 
 
Bestand:P1000291.jpg ‎
 
Bestand:P1000291.jpg
 
 
 
 
 
 
 
Bestand:P1000345.jpg|7
 
Bestand:P1000347.jpg|8
 
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
== Bronnen ==
 
== Bronnen ==
 
*[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]]
 
*[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]]
 +
*[http://www.stenenarchief.nl Stenen Archief]
 
*[[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]] in [[Old Ni-js 027|Old Ni-js nr. 27]], blz. 79 en [[Old Ni-js 075|nr. 75]], blz. 16-20
 
*[[Hoogakker, Jan|Jan Hoogakker]] in [[Old Ni-js 027|Old Ni-js nr. 27]], blz. 79 en [[Old Ni-js 075|nr. 75]], blz. 16-20
*[http://www.wiewaswie.nl WieWasWie]
+
*[http://www.archieven.nl Archieven.nl]
 
*Inventarisatie Monumenten in Bergh
 
*Inventarisatie Monumenten in Bergh
* foto's  kerkhof: [[Schuurman, B.C.J.A |Benny Schuurman]]
+
*Foto's  begraafplaats: [[Schuurman, B.C.J.A |Benny Schuurman]]
 +
*[https://www.montferlandjournaal.nl/nieuws/nieuwsflits/991423/licht-op-de-joodse-gemeenschap- Montferland Journaal] van 8 juli 2020
  
[[Categorie:Joodse gemeenschap in 's-Heerenberg]] [[Categorie:Begraafplaatsen]] [[Categorie:Godsdienst]] [[Categorie:Monumenten]] [[Categorie:Brand]]
+
[[Categorie:Joodse gemeenschap in 's-Heerenberg]] [[Categorie: Joodse begraafplaats 's-Heerenberg]] [[Categorie:Begraafplaatsen]] [[Categorie:Godsdienst]] [[Categorie:Gemeentelijke monumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:Brand]] [[Categorie:'s-Heerenberg Zeddamseweg|Joodse begraafplaats]]

Versie van 22 sep 2020 om 05:35

De joodse begraafplaats

De joodse begraafplaats aan de Zeddamseweg in 's-Heerenberg is omstreeks 1752 in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbankverslag uit 1765. De begraafplaats is sinds 18 juni 2002 een gemeentelijk monument (nr. 73).

De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de brandweerkazerne zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel Bet Tohorah genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.

Na de Tweede Wereldoorlog was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden; ook in de gemeente Bergh niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.

Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de synagoge afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het stadhuis. Op 14 februari 1949 aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige kaarsenkroon uit de voormalige synagoge.

In 1954 trok Huis Bergh zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem.

Toch verwaarloosde de begraafplaats meer en meer. Bomen en struiken schoten op en de afrastering van palen en prikkeldraad was onwaardig. Frits Frauenfelder, bestuurlid van de Heemkundekring Bergh, nam het initiatief de begraafplaats te laten opknappen, waarbij wethouder Ruth Mijnen zich aansloot. Zo kon de opknapbeurt in juli 2020 van start gaan, waarbij de joodse wet- en regelgeving in acht werd genomen. Het plan is de begraafplaats op te nemen in een lesprogramma voor de groepen 6, 7 en 8. Het Nederlands Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) heeft bijgedragen in de geraamde kosten van €41.350. Rotary Bergh zorgt nu voor regelmatig onderhoud.

De Israëlische begraafplaats op een kaart van
Misset uit 1919
Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 15 augustus 1911.
Klik op de afbeelding voor en vergroting.


De graven

De graven zijn genummerd zoals op de plattegrond op bladzijde 44 van Old Ni-js nr. 75. De foto's zijn gemaakt door Jan Meurs en Benny Schuurman. Klik op de foto's voor een vergroting.

Enkele overzichtsfoto's

Benny Schuurman maakte in 2014 en 2016 onderstaande overzichtsfoto's.

Bronnen