Marcus, Johanna

Johanna Marcus werd op 31 december 1857 geboren in Castrop-Rauxel bij Münster, waar zij op 13 juli 1878 trouwde met Moses Bahrend Zwaab. Kort daarna kwam zij met haar man naar Nederland, waar haar huwelijk op 26 augustus 1878 werd ingeschreven in 's-Heerenberg.

Haar kinderen waren:

• Barend Moses, op 8 januari 1879 geboren in 's-Heerenberg, elf dagen later aldaar overleden.
• Julius, op 7 november 1879 geboren in Castrop. Hij woonde vanaf 1885 afwisselend thuis en elders, en vertrok op 2 januari 1904 naar Elten.
• Johanna, op 6 december 1881 geboren in 's-Heerenberg, omgebracht bij Riga in 1941 of 1942.
• Margaretha, op 20 september 1883 geboren in 's-Heerenberg, de volgende dag aldaar overleden.

---

De Stolperstein voor Johanna Zwaab-Marcus voor Kaßstraße 62 in Emmerik.

Op 14 juli 1903 verhuisde met haar man en dochter naar Elten. Later woonde zij in Emmerik op het adres Kaßstraße 62, in de schaduw van de Aldegundiskerk. Vlakbij, op nummer 59, woonden haar dochter Johanna en haar man. Haar man was in 1920 alleen teruggekeerd naar 's-Heerenberg.

Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is zij in 1941 naar Nederland gegaan, waar zij in het Tehuis voor Israëlitische Oude Lieden in Arnhem heeft gewoond. Met de andere inwoners van dit tehuis is zij via Westerbork afgevoerd naar Auschwitz, waar zij op 19 februari 1943 is omgekomen. Ze was 85 jaar oud.

Haar dochter is eind 1941 of begin 1942 omgebracht in de omgeving van het getto in Riga, Letland. Over het lot van haar man en haar zoon Julius zijn geen gegevens voorhanden. Het is aannemelijk dat in elk geval haar man al voor de oorlog is overleden.

Ter nagedachtenis aan haar werd op 7 maart 2012 voor het huidige pand op het adres Kaßstraße 62 in Emmerik een Stolperstein geplaatst. Op deze steen staat dat zij in 1941 werd abgeschoben naar Nederland, waarmee is het niet duidelijk of zij vrijwillig of gedwongen uit Emmerik is vertrokken.

Haar Stolperstein maakt deel uit van een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig om de slachtoffers van het nationaalsocialisme te gedenken. In dit lopende project zijn in zo'n twintig Europese landen inmiddels meer dan 56.000 stenen voor even zo veel slachtoffers geplaatst. In 's-Heerenberg zijn in 2013 Stolpersteine geplaatst voor Benjamin Straus en zijn vrouw.

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Lijst van Stolpersteine in Emmerik
• Gedenkbuch "Opfer der Verfolgung der Juden unter der nationalsozialistischen Gewaltherrschaft in Deutschland 1933-1945" van het Bundesarchiv
• WieWasWie
• Yad Vashem