Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !

Munt, De: verschil tussen versies

Uit Berghapedia
Ga naar: navigatie, zoeken
k (1577)
(11 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
'''De Munt''', [[Muntwal]] 1-3 in [['s-Heerenberg]] is een [[monumenten | rijksmonument]].  
+
[[Bestand:Munt001.JPG|thumb|right|300px|'''De Munt na de restauratie van 1968–1974'''<br>Foto: Anton Welling jr.]]
Het muntrecht dat de heren van den [[Bergh]] in leen hielden van de bisschop van Keulen, werd in [[1346]] van [[Gendringen]] overgeplaatst naar 's-Heerenberg. Reeds in [[1473]] stond  de ''nije monte'' op de plaats waar hij nu nog staat.
+
'''De Munt''', [[Muntwal]] 1-3 in [['s-Heerenberg]], is een [[monumenten |rijksmonument]]. Hier hebben de [[Graven Van den Bergh|heren van Bergh]] het [[muntrecht]] uitgeoefend dat zij voor [[1331]] hebben ontvangen van de aartsbisschop van Keulen. Voorbeelden van munten die er geslagen zijn, staan op [[Berghse munten|deze pagina]].
<gallery>
 
Afbeelding:De_Munt.jpg|De Munt voor de restauratie
 
Afbeelding:De_munt_1.jpg
 
Afbeelding:Munt001.JPG|De Munt na de restauratie. Foto: Anton Welling jr.
 
Afbeelding:P1020575 (Medium).JPG|anwb bord met tekst over het oude muntgebouw. Foto Benny Schuurman 
 
Afbeelding:P1020574 (Medium).JPG|Plaats waar het oude muntgebouw heeft gestaan aan de walsteeg. Foto Benny Schuurman
 
</gallery>
 
  
Nadat de [[muntslag]] in [[1582]] beëindigd was, raakte De Munt in verval. Daarna heeft het gebouw zeer uiteenlopende bestemmingen gehad.
+
In november [[1346]] gaf aartsbisschop Walram toestemming het muntrecht te verplaatsen van [[Gendringen]], waar het ooit was toegekend, naar 's-Heerenberg. Enkele dagen later bevestigde [[Adam II van den Bergh|heer Adam III]] dat hij deze rechten in 's-Heerenberg zou uitoefenen ''gelijk zijn vader had gedaan''. Deze woorden duiden erop dat [[Frederik II van den Bergh|heer Frederik II]] het muntrecht al voor zijn dood in 1331 in 's-Heerenberg had uitgeoefend.
  
In de jaren [[1968]]-[[1974]] werd De Munt gerestaureerd. Momenteel zijn het oude archief en bibliotheek van [[Huis Bergh]] hier opgeslagen. Dit archief is, op dat van het Koninklijk Huis na, het grootste [[Archief Huis Bergh | huisarchief]] dat ons land kent.
+
Het eerste munthuis van 's-Heerenberg, de ''Ailde Monte'', stond op de plek aan de [[Walsteeg]] waar later een rosmolen en daarna [[Woonhuis T.144]] hebben gestaan. Voor [[1473]] liet [[Frederik I van den Bergh|heer Frederik I]] de muntslag verplaatsen naar de dor hem gebouwde ''Nije Monte''. Hier zijn, met onderbrekingen, munten geslagen tot [[Willem IV van den Bergh|graaf Willem IV]] in [[1582]] door de [[Tachtigjarige Oorlog|oorlogsomstandigheden]] gedwongen werd de muntslag te verplaatsen naar Harderwijk. Daar zijn nog tot [[1585]] munten geslagen, maar daarna is het Berghse muntrecht nooit meer uitgeoefend.
  
 +
Al voor de beëindiging van de muntslag in 1582 werden er verbouwingen en herstelwerk aan De Munt uitgevoerd. In [[1477]] is er sprake van een aangebouwde stal. Herstelwerkzaamheden in [[1532]] konden niet voorkomen dat het gebouw in [[1571]] als ''seer bouvellich'' werd omschreven. Dit bleef zo tot graaf Willem IV In [[1577]] na tien jaar ballingschap terugkeerde in 's-Heerenberg. Zijn nieuwe [[Muntmeesters|muntmeester]] [[Eembrugge, Clemens van|Clemens van Eembrugge]] moest het gebouw eerst grondig laten restaureren voor hij kon beginnen met munten slaan.
  
==Munten==
+
Na de sluiting van de Munt in 1582 heeft het gebouw zeer uiteenlopende bestemmingen gehad, vooral als dienstwoning van Berghse notabelen. Zo woonde [[Landdrosten|landdrost]] [[Knoppert, Hendrick|Hendrick Knoppert]] er van [[1650]] tot [[1658]], [[Dreux, Petrus|dominee Dreux]] van [[1716]] tot [[1720]], en [[Rietveld, Arnold|Arnold Rietveld]], de laatste landdrost van [[Land van den Bergh|Bergh]], van [[1786]] tot [[1807]]. [[Miena van de Munt Wennekes|Miena Wennekes]], [[Bijnaam|bijgenaamd]] Miena van de Munt, was de laatste bewoonster voordat het inmiddels sterk verwaarloosde gebouw in de jaren [[1968]]–[[1974]] werd gerestaureerd. Momenteel zijn het [[Archief Huis Bergh|archief]] en de bibliotheek van [[Huis Bergh]] hier gehuisvest. Dit archief is, op dat van het Koninklijk Huis na, het grootste huisarchief dat ons land kent.
Onderstaand enkele fotos '(voor en achterkant) van Berghse munten. De munten hebben alle een diameter van 4,2 centimeter.
+
<br celar=all/>
 +
== Beeldmateriaal ==
 
<gallery>
 
<gallery>
afbeelding:daalder.jpg|Vz: Zilveren daalder uit [[1597]] "MONE. NOVA. - ARGE. TRI. ST -" (Nieuw zilvergeld van dertig stuivers). Kz: "FREDE. CO. .D: MO. BA. - .I. HO. B. H. W" (Frederik, graaf van den Bergh, baron in Homoet, Boxmeer, Hedel en Wisch), muntteken: klaverblad.
+
Bestand:De_munt_kl.jpg|De Munt voor de restauratie van 1968–1974
afbeelding:Daalder_a.jpg
+
Bestand:De_Munt.jpg
afbeelding:Daalder_2.jpg|Zilveren daalder [[1546]] - [[1586]] Vz: "GVIL': CO': D: MON': Z: DNS': D: BIL': BOX': HO': Z: WI'" (Willem, graaf van den Bergh en heer van Bylandt, Boxmeer, Homoet en Wisch), muntteken: granaatappel. Kz: "DNS: PROTECTOR: VITE: MEE: A: QO: TREPIBAB. -" (De Heer is mijn levenskracht, voor wie zou ik vervaard zijn [Psalm 27:1b spreuk van de graven van den Bergh])
+
Bestand:De_munt_1.jpg
afbeelding:Daalder_2a.jpg
+
Bestand:Oude_munt.jpg
afbeelding:Oswald.jpg|Zilveren sint Oswald daalder, [[1546]] - [[1555]] Vz: "GVIL'. CO'. D. MON'. Z. DNS'. D. BIL'. HE'. BOX'. HO'. Z. WIS" (Willem, graaf van den Bergh en heer van Bylandt, Hedel, Boxmeer, Homoet en Wisch), muntteken: drie haken. Kz: "SANCT'. OSWALD'. REX. NVMVS. ARGEN'" (Zilvergeld van de heilige koning Oswald), ". 30." en "STVF'.-" ter weerszijden van borstbeeld.
+
Bestand:Oude_munt_achterzijde.jpg|<center>De achterzijde
afbeelding:Oswald_a.jpg
+
Bestand:Oude_munt_a.jpg
afbeelding:Daalder_3.jpg|Zilveren sint Oswald daalder, [[1546]] - [[1555]] Vz: "GVIL'. CO'. D'. MON'. D'. DE. HE'. BIL'. BOX'. HO'. Z. WIS" (Willem, graaf van den Bergh en heer van Bylandt, Hedel, Boxmeer, Homoet en Wisch), muntteken: gevoet Andreaskruis. Kz: "SANCT'. OSWALD'. REX. NVMVS. NOV'" (Nieuw geld van de heilige koning Oswald), ". D'. HEELDE", muntteken: gevoet Andreaskruis.
+
</gallery>
afbeelding:Daalder_3a.jpg
+
<gallery>
afbeelding:Vijfzesde_daalder.jpg|Zilveren vijzesde daalder [1578]] Vz: "FREDER. C. D. MO. - BA. I. HO - BO. HEDL. D. I W" (Frederik, graaf van den Bergh, baron in Homoet, Boxmeer en Hedel, heer van Wisch), muntteken: kruisje met gat. Kz: "QVIS NISI DE VS T - I - EVM. NA STAT 5 - 6 -" (Wie [vermag iets] tenzij God, vrees Hem [dus], 5/6e [daalder]).
+
Bestand:Munt Heerenberg weet niet Benny415.jpg|<center>De ingang
afbeelding:Vijfzesde_daalder_a.jpg
+
Bestand:Pieck 1943.jpg|<center>De ingang zoals [[Pieck, Anton|Anton Pieck]] hem zag
afbeelding:Daalder_4.jpg|Zilveren daalder [[1626]] Vz: ".HENRICVS: COMES. D. - MONTE. DNS. IN. D. ST. W." (Hendrik, graaf van den Bergh, heer in Stevensweert en Wisch), jaartal "16 26" ter weerszijden van wapentje onder borstbeeld, muntteken: klaver. Kz: ".DNS. PROTECTOR. VITE. MEA. A QVO TREPIDABO. - ." (De Heer is de beschermer van mijn leven, voor wie zal ik vervaard zijn?), muntteken: bloem.
+
Bestand:P1000640 bewerkt.jpg |<center>[[Tegeltableaus door kunstenaar W. Lenssinck|Tegeltableau]]<br>De doden begraven met de Munt op de achtergrond.
afbeelding:Daalder_4_a.jpg|geslagen in Stevensweert
+
Bestand:P1020575 (Medium).JPG|ANWB-bord met tekst over het oude muntgebouw.<br>Foto Benny Schuurman
afbeelding:Daalder_5.jpg|Zilveren daalder [[1577]] Vz: "MONETA. NOVA. ARGEN. IN. DIEREN. CVS - a -" (Nieuw zilvergeld in Dieren geslagen). Kz: "GVIL'. CO'. D'. MON'. Z. DNS'. D'. BIL'. HE'. BOX'. HO'. Z. WIS" (Willem, graaf van den Bergh en heer van Bylandt, Hedel, Boxmeer, Homoet en Wisch), muntteken: kelk.
+
Bestand:P1020574 (Medium).JPG|De plaats waar het oude muntgebouw heeft gestaan aan de [[Walsteeg]].<br>Foto Benny Schuurman
afbeelding:Daalder_5_a.jpg|geslagen in Dieren
 
afbeelding:Daalder_6.jpg|Zilveren daalder [[1579]] Vz: "FREDE. C.D. MO. BA. I. HO. B. - HE D. I. W." (Frederik, graaf van den Bergh, baron in Homoet, Boxmeer en Hedel, heer in Wisch), klaverblad, "15", "79". Kz: "MONETA * NO- . FACT. H. S. TRI-. -" (Nieuw geld gemaakt in Hedel van 30 stuivers).
 
afbeelding:Daalder_6_a.jpg|geslagen te Hedel
 
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Kaart==
 
==Kaart==
<googlemap lat="51.874888" lon="6.242198" zoom="17">51.874951, 6.242064</googlemap>
+
{{#Display_map:
 +
51.874888, 6.242198;
 +
|zoom=18
 +
|hight=450
 +
|width=450
 +
}}
 +
 
 +
== Bronnen ==
 +
*[[Old Ni-js 006|Old Ni-js]] nr. 6, blz. 8–11
 +
*[[Bergh; Heren, Land en Volk]], blz. 41, 468
 +
*[[Archief Huis Bergh]], inventarisnummer 1623
  
{{Onderwerp|Monumenten}}
+
[[Categorie:Monumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:Muntrecht]]

Versie van 21 feb 2019 om 16:20

De Munt na de restauratie van 1968–1974
Foto: Anton Welling jr.

De Munt, Muntwal 1-3 in 's-Heerenberg, is een rijksmonument. Hier hebben de heren van Bergh het muntrecht uitgeoefend dat zij voor 1331 hebben ontvangen van de aartsbisschop van Keulen. Voorbeelden van munten die er geslagen zijn, staan op deze pagina.

In november 1346 gaf aartsbisschop Walram toestemming het muntrecht te verplaatsen van Gendringen, waar het ooit was toegekend, naar 's-Heerenberg. Enkele dagen later bevestigde heer Adam III dat hij deze rechten in 's-Heerenberg zou uitoefenen gelijk zijn vader had gedaan. Deze woorden duiden erop dat heer Frederik II het muntrecht al voor zijn dood in 1331 in 's-Heerenberg had uitgeoefend.

Het eerste munthuis van 's-Heerenberg, de Ailde Monte, stond op de plek aan de Walsteeg waar later een rosmolen en daarna Woonhuis T.144 hebben gestaan. Voor 1473 liet heer Frederik I de muntslag verplaatsen naar de dor hem gebouwde Nije Monte. Hier zijn, met onderbrekingen, munten geslagen tot graaf Willem IV in 1582 door de oorlogsomstandigheden gedwongen werd de muntslag te verplaatsen naar Harderwijk. Daar zijn nog tot 1585 munten geslagen, maar daarna is het Berghse muntrecht nooit meer uitgeoefend.

Al voor de beëindiging van de muntslag in 1582 werden er verbouwingen en herstelwerk aan De Munt uitgevoerd. In 1477 is er sprake van een aangebouwde stal. Herstelwerkzaamheden in 1532 konden niet voorkomen dat het gebouw in 1571 als seer bouvellich werd omschreven. Dit bleef zo tot graaf Willem IV In 1577 na tien jaar ballingschap terugkeerde in 's-Heerenberg. Zijn nieuwe muntmeester Clemens van Eembrugge moest het gebouw eerst grondig laten restaureren voor hij kon beginnen met munten slaan.

Na de sluiting van de Munt in 1582 heeft het gebouw zeer uiteenlopende bestemmingen gehad, vooral als dienstwoning van Berghse notabelen. Zo woonde landdrost Hendrick Knoppert er van 1650 tot 1658, dominee Dreux van 1716 tot 1720, en Arnold Rietveld, de laatste landdrost van Bergh, van 1786 tot 1807. Miena Wennekes, bijgenaamd Miena van de Munt, was de laatste bewoonster voordat het inmiddels sterk verwaarloosde gebouw in de jaren 19681974 werd gerestaureerd. Momenteel zijn het archief en de bibliotheek van Huis Bergh hier gehuisvest. Dit archief is, op dat van het Koninklijk Huis na, het grootste huisarchief dat ons land kent.

Beeldmateriaal

Kaart

Bezig met het laden van de kaart...

Bronnen