Old Ni-js 072

Old Ni-js 071 <==> Old Ni-js 073

Uitgave juli 2009

Inhoud

• Pagina 2 | Heemkundekring Bergh
• Pagina 3 | ?: Van de redactie
• Pagina 4 | Willie Bronkhorst: Stukskes Stökkum doen oude tijden herleven
• Pagina 7 | J.B. Smit.: : A.G. van Dalen (1902-1987), onderwijzer en heemkundige
• Pagina 10 | Henk Limbeek: Rond de Klok van Sint Oswaldus
• Pagina 15 | Jan Lukkezen: Een driebuurtschappenpunt in Bergh
• Pagina 16 | Jan Hoogakker: By roede en voet weet men pas hoe verre men moet - Ruim 20000 jaar maten en gewichten - deel 2
• Pagina 19 | John Thoben: Het 'Hazenpad' van het Duitse leger
• Pagina 21 | John Thoben: Een reisje met de trein in 1835
• Pagina 23 | John Thoben: Santiago de Compostela
• Pagina 25 | Antoine Booms: M.v.R.
• Pagina 26 | Antoine Booms: Voetbaltaal
• Pagina 27 | Toon van Dalen: Over de Padevoort
• Pagina 29 | John Thoben: Eekschillen in de Meibosch, een verdwenen beroep
• Pagina 32 | John Thoben: Horeca in Bergh Montferland
• Pagina 33 | Jan Lukkezen: Archiefvaria - 1932 Een open sollicitate van een strooper
• Pagina 34 | Jan Lukkezen: Archiefvaria - Nuttig handwerken voor meisjes van de openbare lagere school in Kilder (april 1898)
• Pagina 35 | Jan Lukkezen: Archiefvaria - Het Gasthuistorentje
• Pagina 36 | Jan Lukkezen: Archiefvaria - Zeddamse begraafplaatsen
• Pagina 37 | Jan Lukkezen: Archiefvaria - Prospectus van Mevr. De wed. Malmberg-De Both, Pension Huize Bergh s Heerenberg (Gelderland)
• Pagina 38 | Jan Lukkezen: Dialect-huukske - Loeloe-toetje
• Pagina 38 | Jan Lukkezen: Dialect-huukske - De colorado-kaever
• Pagina 39 | Jan Lukkezen: Dialect-huukske - Dit is alleen een brief veur ow
• Pagina 40 | John Thoben: geestelijk Erfgoed (25)
• Pagina 46 | ?: Dankwoord
• Pagina 47 | Sponsors

Tekst website

Ruth Esselink-Mijnen die de eindredactie heeft van Old Ni-js, het lijfblad van de Heemkundekring Bergh, had haar mederedacteuren en enkele gastschrijvers gevraagd om korte artikelen met wisselende onderwerpen aan te leveren voor nummer 72 opdat ze een gevarieerd zomernummer voor onder de parasol kon samenstellen. En gevarieerd is het geworden: van ‘Voetbal is oorlog’ en voetballers willen scoren tot Zusters die vrede willen en de injectienaald alleen gebruiken om medemensen beter te maken.

‘Nooit meer oorlog’ was te lezen op een wagen die deelnam aan de bevrijdingsoptocht van 26 augustus 1945 in ’s-Heerenberg. Een foto van desbetreffende wagen en programma der feestelijkheden staan afgedrukt. Nooit meer oorlog… een mooi voornemen maar enkele jaren later moesten veel van ‘Onze jongens’ naar Indië om aan de Politionele Acties deel te nemen. Henk Limbeek emeritus pastoor in Deventer vond bij een verhuizing een aantal nummers uit de periode 1949-1950 van ‘De klok van Sint Oswaldus’, het blad dat de soldaten in Nederlands-Indië van het thuisfront kregen toegestuurd met nieuws uit de parochies Braamt en Zeddam. Henk Limbeek voegt er zijn eigen herinneringen aan toe zoals de anekdote over pastoor Leo Braam die bij zijn eerste bezoek aan zijn nieuwe parochie Zeddam rechtstreeks naar de hervormde pastorie liep, omdat hij die voor zijn nieuwe woning aanzag. Hij was erg teleurgesteld toen hij werd verwezen naar het grote, uitgewoonde huis op de hoek van de Bovendorpsstraat en De Steg.

Van oudere datum dan voornoemd blad zijn het tijdschrift ‘Buiten’ (1910) en een brief uit 1835 die John Thoben opdiepte voor een artikel over eekschillen en een reis met de trein. ‘Eekschillen in de Meibosch, een verdwenen beroep’ werd door Thoben aangevuld met de namen van werklieden uit Beek, Didam, Dijk, Greffelkamp, Holthuizen, Kilder, Stokkum en Wehl die op Voorthuijzen gingen eekschillen. In de brief uit 1835 beschrijft de heer Korbiniaan aan zijn vrouw de allereerste reis in de trein die hij meemaakte. Zijn vrouw had bezwaren gemaakt omdat in de Frankische Kurier allerlei gevaren hadden gestaan: hevige wind bij het rijden, de waanzinnige snelheid die de hersens van een mens voor zijn hele leven in de war brengen, de giftige smook waardoor in Engeland reeds zes mensen zijn gestikt, het lawaai waardoor de mens wel doof moet worden.

Niet met de trein maar te voet is een andere reis die Thoben beschrijft: naar Santiago de Compostela. Aanleiding zijn de zogenaamde ‘stelen’ die dit jaar in Elten en Emmerik werden geplaatst omdat de Jacobsroute er eeuwen geleden al doorkwam. Ook de rubriek Geestelijk Erfgoed (aflevering 25) nam Thoben voor zijn rekening. Van vier Zusters uit verschillende Berghse plaatsen is een kwartierstaatje opgenomen: Zuster Desideria van den Boom (Kilder), Zuster Maria Benitia Dijkman (’s-Heerenberg), Zuster Gabriël Ketelaar (Vinkwijk) en Zuster Sylveria Varwijk (Zeddam). Van twee Zusters is bekend dat zij in ziekenhuizen voor het eten zorgden; een reden voor Jan Lukkezen om zich te gaan verdiepen in keukengeheimen. Het eerste resultaat is een ‘Loeloe-toetje’ in het dialect-huukske. De coloradokever die hij in dezelfde rubriek behandelt zal waarschijnlijk niet op zijn menukaart voorkomen.

Lukkezen mag graag in een archief grasduinen en voor dit zomernummer heeft hij verschillende onderwerpen bij elkaar gezet, zoals een stroper uit Kilder die aan Huis Bergh laat weten dat hij zeer geschikt is voor de functie van jachtopziener. De meisjes in Kilder hebben geen tijd om te stropen: zij krijgen in 1898 op school ‘nuttig handwerken’. Het Gasthuistorentje in ’s-Heerenberg, de Zeddamse begraafplaatsen, een drie buurtschappenpunt (Krommestraat Klein Azewijn, Vethuizen, Vinkwijk) en een prospectus van Pension Huize Bergh waar ‘ongehuwde heeren niet worden opgenomen’ zijn onderwerpen in Archiefvaria.

Iemand die ook graag onderzoek deed in archieven was wijlen Toon van Dalen, onderwijzer en heemkundige. Een onuitgegeven studie van hem over de Padevoort is nu alsnog gepubliceerd. Over Van Dalen zelf schrijft J.B. Smit. Levensloop en publicaties komen aan de orde. “Soms voorzag hij zijn tekst met citaten uit vervlogen tijden wat het lezen er niet makkelijker op maakt…”

Gemakkelijk te lezen is altijd ‘Voetbaltaal’, ook als er Engelse en Duitse termen tussen staan zoals tackles en schwalbe. Om het converseren met ouderen gemakkelijker te maken zette Antoine Booms een opstelling op papier volgens een aanvallend 3-2-5 systeem zonder ausputzer met een stopperspil en midvoor. Een jaarverslag van de ’s-Heerenbergse voetbalvereniging over 1933-34 kan qua inhoud in de huidige tijd zo hergebruikt worden; “De trainingsavonden mogen zich in een behoorlijke belangstelling verheugen, ofschoon sommige leden, die dit het meest nodig hebben, het minst aanwezig zijn.”

De uitdrukking ‘Zo gemeen als katoen van een cent de el’ is in onze regio niet in gebruik bij het voetbal. Jan Hoogakker introduceert haar in deel 2 van de serie over ruim 2000 jaar maten en gewichten: By roede en voet weet men pas hoe ver men moet.

Hoe ver men nog moest, was wel bekend toen begonnen werd met de aanleg van Rijksweg 12 maar dat er zo lang over gedaan werd, had men van tevoren niet vermoed. In 1939 werd er over deze weg die de Duitsers graag verlengd zagen tot aan de grens, gesproken door Dr Ir L.R. Wentholt, hoofd van de Centrale Dienst voor de Bruggen en Wegen van Rijkswaterstaat en Dipl.Ing. F. Todt, inspecteur-generaal van de Duitse Rijkswegendienst. Todt was de man die namens Hitler vorm gaf aan het nieuwe netwerk van autobanen in het Derde Rijk. In 1942 besloten de Duitsers om de bouw stop te zetten om de 3000 wegenbouwers voor de Arbeitseinsatz in Duitsland vrij te kunnen maken. Vele jaren keek men toen tegen de kale wanden aan die er schijnbaar doelloos stonden tussen Beek en Elten maar waar later toch de viaduct werd afgebouwd. De Nederlanders zeiden smalend dat dit het ‘hazenpad’ van het Duitse leger zou worden zodra ze in de gaten kregen dat ze de oorlog verloren.

Dit Hazenpad was nog niet ingetekend op de oude kaarten die te zien waren tijdens de tentoonstelling ‘Stukskes Stökkum doen oude tijden herleven’ waarop Wil Bronkhorst terugkijkt. Op enkele kaarten was de bewoningsgeschiedenis af te lezen.

Familienamen in Old Ni-js nummer 72 Van Aalst, Bodde, Bronkhorst, Geurts, De Greef (pastoor), Harmsen, Heunders, Knoef, Krebber, Jansen, Kuster, Meijer, Menting, Motz, Soeter, Van Sonsbeeck, Verheij, Verstegen, Verwaayen, Zweers blz 4-6

Augustus (keizer), Braam (pastoor), Coppi, Van Cuijk, Daals, Van Dalen, Delambre,,Derksen, Erdhuizen, Evers, Fockema Andre (schenkerij-slijterij), Van Heek, Helmes, Jacobs (organist), Jansen, Janssen, Kamerbeek (pastoor), Kemperman, Leonards, Limbeek, Méchain, Nienhaus, Nijhof, Te Riele (pastoor), Roes, Rogier, Schlebus, Van de Horst (of boerderijnaam?), Kremer, Meijer, Roelofsen, Snelders, Spann, Van Swinden, De Theije, Thoben, Tiggelovend, Tinneveld, Warmerdam, Welling, Winters blz 7-18 Bergansius, Van den Bergh, Bindernagel, Van Doorn (pater), Giesen, De Greve, Van Hartevelt, Van Hesehusen, Van Hoevelwick, Van der Horst, Matheus, Meurs, Van de Padevoort, Ranft, Seyss-Inquart, Speer, Todt, Waagenseyl, Wentholt, blz 19-28

Eekschillen in de Meibosch: Van Assem (Dongen), Baumeister, Berendsen, Van den Berg, van den Bergh, Besseling, Beursken, Van den Bosch (Waalwijk), Bremer, Bronkhorst, Derksen, Dries, Dreveldt (Voorthuijzen), Driessen, Ebbing, Egberts, Franken, Frericks, Gall, Geerlings, Gertzen, Geurts, Giesen, Von Gimborn, Van Groll, Gustenhoven, Harrier, Hermsen, Hoffmans (Waalwijk), Höijnck (Eltenberg), Huenders, Jansen, Kaumans (Neuss), Klassen, Limbeek Löbbes [Lubbers], Van Londen, Meijer, Meisters, Mening, Menning, Mertens (Kleef), Messing, Mörs [Meurs], Pollmann, Pommerin (Emmerik), Prosting, Raaijman, Russ, Rutjes, Rütjes, Scheele, Schuurman, Seeger, Seegers, Sneiders, Span, Stinnessen, Sweers, Verstegen, Vierwindt, Vollmann, Vos, Wassing, Weijenberg, Wiskamp, Wittenhorst blz 30-31

Horeca, Archiefvaria De Bleek, Burgers, Van Heek, Hegman, Heinink, Heitkamp, Höfke, Klaphek, Korenmolen, Leenders, Malmberg-De Both, Molenpoort, Rutten, Sportvriend, Spronk, Van Uhm, Ter Voert, Vriesen, Wentink, Wijdeveld, blz 32-37

Geestelijk Erfgoed (inclusief namen onder foto’s) Van Berken, Bleumer, Van den Boom, Booms, Borkus, Deunk, Dijkman, Van Gaalen, Gerritsen, Hakfoort, Hansen, Heijltjes, Hoffs, Ten Holte (Wittebrink), Huijing, Jansen, Kamps, Ketelaar, Kraijenvanger, Kupper, Ter Laak, Lubbers, Maassen, Mulders, Notten, Peters, Saals, Schennink, Semeling, Stapelbroek (Hengelo), Steintjes, Stell, Varwijk, Visser, Te Wiel, Winters, Zweden, Zweeden blz 40-46

Dankwoord Ageling, Toussain blz 46

Old Ni-js is op de maandagavonden tussen 7 en 9 uur voor 10,00 euro te koop in het Heemkundehuus, Stadsplein 70 te ’s-Heerenberg.