Eikenprocessierups

Sinds 1987 vormt de eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea Linnaeus) een jaarlijks terugkerend probleem in een groot deel van Nederland. Door het warmer wordende klimaat komt de uiterste grens waar de rups nog voor komt steeds noordelijker te liggen. Kwamen de rupsen aanvankelijk alleen in Brabant en Limburg voor, sinds 2004 worden ze ook in onze gemeente aangetroffen. De rupsen zijn berucht om hun voor mensen irriterende haren. Overdag bevinden die zich in een spinsel, 's nachts verlaten zij het spinsel en volgen een draad die door de eerste rups wordt gespannen, wat de specifieke processie oplevert. Dit gebeurt van mei tot in juni. Niet alleen de mens heeft last van de rupsen, ook eikenbomen kunnen schade oplopen door vraat door de rups.

Overlast en gezondheidsrisico's

Mensen kunnen van mei tot en met augustus in aanraking komen met de brandhaartjes wanneer ze onder de besmette bomen doorlopen, of wanneer besmette bomen vlak bij ramen van een huis staan. Reacties kunnen van persoon tot persoon verschillen. Op de onbedekte huid geven de brandhaartjes een sterk jeukende, rode uitslag. In de ogen geven ze rood ontstoken oogwit en een branderig gevoel. Bij inademing van de haren kunnen irritaties en ontstekingen ontstaan van het slijmvlies van de neus, keel en luchtwegen. Vermijd daarom elk contact met de rupsen en resten ervan, zoals met vrijgekomen brandharen en lege nesten. Zorg bij een bezoek aan een (natuur-)gebied met eikenprocessierupsen voor goede bedekking van de hals, armen en benen en ga niet op de grond zitten. Ga na aanraking van de rupsen of haren niet krabben of wrijven, maar strip de huid met plakband en spoel daarna met lauw water. Spoel ook de ogen goed met lauw water. Was zonodig ook kleren (liefst op 60 graden Celsius). Klachten verdwijnen in het algemeen binnen twee weken. Een zachte creme met menthol kan verlichting geven. Neem bij ernstige klachten contact op met de huisarts.

Bestrijding

De eigenaar van de besmette bomen is verantwoordelijk voor de overlastbestrijding en voor het waarschuwen van het publiek. De rups kan op verschillende manieren worden bestreden: door ze weg te zuigen, door ze te verbranden, door bestrijding met biologische middelen op basis van de bacterie Bacillus thuringiensis en door gif. Bij de laatste methode is het middel vaak erger dan de kwaal omdat het gif ook voor mensen schadelijk is.

Maatregelen gemeente Montferland

De eikenprocessierups is de larve van een nachtvlinder die haar eitjes legt in de toppen van vooral eikenbomen waar ze overwintert. Van april-begin mei komen de rupsen uit de eitjes.
Aanvankelijk zitten ze hoog in de boom, in deze fase hebben de rupsennog geen brandharen. Na een aantal vervellingen kreigen de rupsen brandharen en vormen de rupsen grote nesten op de stammen van eikenbomen. Deze nesten bestaan uit een dicht spinsel van draden, brandharen, vervellingshuidjes en uitwerpselen.
Vanuit hun nesten gaan de rupsen ’s nachts in processie op zoek naar voedsel.

Gezondheidsklachten
Het venijn van de eikenprocessierups zit in de brandharen van de rups.
Een volgroeide rups heeft er ongeveer 700.000! Deze haartjes zijn met het blote oog niet te zien. Met hun weerhaakjes dringen de pijlvormige brandharen bij aanraking gemakkelijk in de huid, ogen en luchtwegen.
Contact met brandharen kan binnen een paar uur klachten veroorzaken, zoals (hevige) jeuk, bultjes, blaasjes, roodheid en ontsteking.
De ogen kunnen rood en dik worden en/of ontstoken raken. Verder kunnen verschijnselen optreden die lijken op een verkoudheid: een loopneus, kriebel in de keel, hoesten, moeilijk slikken en kortademigheid.
Daarnaast kunnen zich algemene klachten voordoen, zoals braken, duizeligheid, koorts en algehele malaise. De overlast van de brandharen van de rups start meestal in mei en loopt door tot en met augustus.

Wat is eraan te doen?
Heeft u klachten, dan is het belangrijk om te voorkomen dat de brandharen zich verder over het lichaam verspreiden.
Het is daarom goed om de huid direct na blootstelling met plakband te strippen. Daarna de huid en de ogen met lauw water afspoelen. De brandharen zijn niet gemakkelijk te verwijderen uit kleding. Het beste is om kleding die besmet is met brandharen heel grondig te wassen (liefst op 60ºC). Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot 2 weken vanzelf.

Bij hevige jeuk kunnen middelen tegen de jeuk, zoals zalf op basis van menthol, verlichting geven. Zijn de klachten ernstiger, dan is het verstandig naar de huisarts te gaan.

Wat is er gedaan om de rups te bestrijden in Montferland?
In het buitengebied zijn de gemeentelijke eikenbomen bespoten met een biologisch middel tegen rupsen. Hierdoor is in de fase dat de rupsen nog niet samenkomende plaagdruk al sterk verminderd. Momenteel zijn de nesten van de rupsen goed waar te nemen. Spuiten ter bestrijding van de rups is in dit stadium zinloos, aangezien met deze methode de dode rupsen en de nesten met brandharen in de bomen achterblijven.
Bestrijding van de rupsen kan momenteel alleen middels het branden van de nesten, of het opzuigen en afvoeren ervan.

Hoe voorkom je problemen?
Zorg bij een bezoek aan een natuurgebied waar de eikenprocessierups voorkomt voor goede bedekking van de hals, armen en benen en ga niet op de grond zitten. Probeer direct contact met rupsen, (oude) brandharen, spinselnesten en vervellingshuidjes zoveel mogelijk te vermijden.
Maak kinderen attent op het gevaar van de eikenprocessierups. Vermijd wegen waar eikenbomen met veel processierupsen staan. Ook oude nesten van vorig jaar bevatten veel brandharen, welke kunnen verwaaien.

Als u in uw eigen tuin te maken heeft met eikenbomen met eikenprocessierupsen, ga dan niet zelf de rupsen bestrijden, maar huur daar een deskundig bedrijf voor in.
Staat de boom in de openbare ruimte van de gemeente Montferland, neem dan contact op met het service en meldpunt 0316-291696. Wij zorgen ervoor dat de nesten zo spoedig mogelijk worden verwijderd

Meer weten?
Voor meer gezondheidsinformatie kunt u terecht bij één van de medewerkers van het team Medische Milieukunde (088-443 3000) of de website: www.ggdgelre-ijssel.nl/medischemilieukunde/eikenprocessierups

Voor informatie over bestrijding en aanpak van de overlast kunt u contact opnemen met uw gemeente.

Op www.minlnv.nl/eikenprocessierups zijn alle relevante informatie en links over de rups samengevoegd.

Bronnen

• Wikipedia
• www.minlnv.nl
• gemeente Montferland