Brontekst bekijken van Tramweg Zutphen-Emmerik

== Het begin en het einde ==
De '''ZE-tram''' was de tram van [[Zutphen]] naar [[Emmerik]] via [[Doetinchem]] en [['s-Heerenberg]]. 

Nog in [[1882]] stemde de [[Politiek#Gemeenteraadsleden|Berghse gemeenteraad]] tegen de aanleg van de tramlijn. Deze zou te gevaarlijk zijn, maakte paarden aan het schrikken en ze benadeelde de voerlieden. Het duurde daarna nog achttien jaar voor op op 20 oktober [[1900]] de ''Naamlooze Vennootschap: Tramwegmaatschappij Zutphen-Emmerik'' werd  opgericht ten overstaan van notaris Anthony Moll in [[Doetinchem]]. Een ontwerp van de oprichtingsakte was goedgekeurd bij koninklijk besluit no. 29 van 27 februari 1900.

Bij de oprichting waren er een kleine tweehonderd aandeelhouders, waarvan ruim de helft op die 20e oktober aanwezig was om de oprichtingsakte te tekenen. De volgende aandeelhouders kwamen uit de [[gemeente Bergh]].

*[[Bruijel, Gerhard Jan|Gerhard Jan Bruijel]], winkelier, [[Zeddam]]
*Edmund Carel Hendrik van Ditzhuyzen, [[Politiek#Wethouders|wethouder]], 's-Heerenberg
*Frederik Otto Theodoor Hajenius, zonder beroep, 's-Heerenberg
*Helena Heiltjes, [[Hotel Bosman|logementhoudster]] en winkelierster, 's-Heerenberg
*Susanna Wilhelmina Lucretia Heinink, zonder beroep, 's-Heerenberg
*[[Leopold van Hohenzollern]], [[Graven Van den Bergh|graaf van Bergh]], [[Sigmaringen]]
*[[Hugenpoth tot Aerdt, Johannes Nepomucenus baron van|Johannes Nepomucenus baron van Hugenpoth tot Aerdt]], [[Politiek#Burgemeesters|burgemeester]], 's-Heerenberg
*[[Hugenpoth tot Aerdt, Carolus Antonius Ludovicus baron van|Carolus Antonius Ludovicus baron van Hugenpoth tot Aerdt]], lid van Gedeputeerde Staten van [[Gelderland]], 's-Heerenberg
*Andries Jebbink, landbouwer, [[Vinkwijk (buurtschap)|Vinkwijk]]
*[[Kersjes, Bernardus|Bernardus Kersjes]], ingenieur, Zeddam
*Johannes Kersjes, landbouwer, [[Vethuizen]]
*Johan Hendrik Kets, landbouwer, Zeddam
*[[Kleinpenning, Theodorus Gerhardus 1855|Theodorus Kleinpenning]], metselaar, Zeddam
*Willem Koenders, landbouwer, [[Braamt]]
*[[Meijer, Laurentius|Laurens Meijer]], [[Administrateurs en Rentmeesters Huis Bergh|rentmeester]], 's-Heerenberg
*Karel Balthazar Anthonius Arnold Christiaan van Nispen, zonder beroep, 's-Heerenberg
*[[Onna, Hermanus Gerhardus van|Hermanus Gerhardus van Onna]], [[Horeca|kastelein]], [[Wijnbergen]]
*[[Reijerkerk, Martinus|Martinus Reijerkerk]], [[Dominees|predikant]], Zeddam
*[[Roosendaal, Hendrikus Johannes|Henricus Joannes Roosendaal]], [[Pastoors en Kapelaans|pastoor]], Zeddam
*[[Schikker, Jacobus|Jacobus Schikker]], [[Artsen|arts]], 's-Heerenberg
*Gerardus Johannes Sliepenbeek, landbouwer, [[Lengel]]
*[[Sliepenbeek, Lambertus Johannes|Lambertus Johannes Sliepenbeek]], landbouwer, 's-Heerenberg
*Hendrik Teeuwsen, landbouwer, Zeddam
*Gijsbertha Maria Geertruida Thuis, zonder beroep, 's-Heerenberg 
*Johan Harman Wentink, landbouwer, Braamt
*[[Wilmes, Willem Carel|Willem Carel Wilmes]], landbouwer, 's-Heerenberg

Twee aandeelhouders hadden eerder in Bergh gewoond:
*[[Bardet, Jean|Jean Bardet]], arts, Doetinchem
*[[Nispen, Gneomar Adalbert van|Gneomar Adalbert van Nispen]], wethouder en lid van Gedeputeerde Staten van Gelderland, [[Arnhem]]

Het baanvak tussen Zutphen en 's-Heerenberg werd op 12 september [[1902]] in gebruik genomen. Het personenvervoer werd gestaakt op 15 mei [[1949]]. Tot [[1953]] reden er nog trams voor goederenvervoer van Doetinchem naar 's-Heerenberg, daarna is deze lijn opgebroken. Op [[topografische kaarten]] wordt tot en met 1953 de "stoomtram naar Doetinchem" nog aangeduid.

{|
|- valign=top
|[[Bestand:Route_tram.jpg|340px]]
|[[Bestand:Tramweg vrijdag 10 09 1902.JPG|450px|thumb|'''Uit ''Het Nieuws van den Dag'' van 10 september 1902]] 
[[Bestand:Tram_Zutphen_Emmerik_kl.jpg|thumb|450px|<center>'''De locomotief "Vrijland" uit [[1904]] in het <br>Spoorwegmuseum te Utrecht</center>]]
|}
<br clear=all/>

==Dienstregelingen ==
<gallery>
Afbeelding:Winterdienst 1932-330004 (Medium).JPG|Winter-
Afbeelding:Winterdienst 1932-330003 (Medium).JPG|dienst
Afbeelding:Winterdienst 1932-330001 (Medium).JPG|van
Afbeelding:Winterdienst 1932-330002 (Medium).JPG|1932-1933
</gallery>
<gallery>
Afbeelding:Zomerdienst 1933 vanaf 15 mei0004 (Medium).JPG|Zomer-
Afbeelding:Zomerdienst 1933 vanaf 15 mei0003 (Medium).JPG|dienst
Afbeelding:Zomerdienst 1933 vanaf 15 mei0002 (Medium).JPG|vanaf
Afbeelding:Zomerdienst0001 (Medium).JPG|15 mei 1933
</gallery>
<gallery>
Bestand:8 7 40 tramdienst.jpg|Tramdienst juli 1940
</gallery>
<br clear=all/>

==1902-De nieuwe tram!==
<Gallery>
Bestand:13091902-Tram-Graafschapbode.jpg|<center>Graafschapbode van 13 september 1902</center>
Bestand:13091902-Tramb-Graafschapbode.jpg|<center>Graafschapbode van 13 september 1902</center>
</Gallery>

== Halteplaatsen ==
===Doetinchem===
[[Bestand:Tram_Zeddam_sHberg.jpg|right]]
In [[Doetinchem]] bij het tramstation aan de Keppelseweg konden passagiers in- en overstappen op de tram richting [[Gaanderen]], [[Terborg]], [[Silvolde]], [[Ulft]] en [[Gendringen]], of de tram naar [[gemeente Bergh|Bergh]] en [[Emmerik]] nemen.

In het [[adresboek 1935]] staan onder Doetinchem de volgende ''Tramwegmaatschappijen'':
*N.V. Geldersch-Overijsselsche Stoomtram Mij., Keppelscheweg.
*N.V. Geldersch-Westfaalsche Tramweg Mij., Keppelscheweg.
*N.V. Geldersche Tramweg Mij., Keppelscheweg, Telefoon 130.
*N.V. Tramweg Mij. Zutphen-Emmerik, Ds. v Dijkweg, Telefoon 29.

De ZE-tram ging langs de gasfabriek, over de stadswal (Gaswal?) naar de Oude IJsselbrug (nu alleen voor fietsers en voetgangers). 

Na de [[Tweede Wereldoorlog]] was er een noodbrug en kon de tram niet over de [[Oude IJssel]]. De halte was toen bij de brug. Via de Wijnbergseweg, waar Conserven Blom gevestigd was, ging de tram naar [[Halte Wijnbergen]]; het station van de NS in de [[gemeente Doetinchem]]. Bartje Krijt had daartegenover een [[Horeca|hotel-café]]. In Adresboek 1935 staat S.A. Krijt, ''Hotel Pension Wijnbergen'', Wijnbergscheweg 86, telefoon 229.
<br clear=all/>
=== Wijnbergen===
[[Bestand:Wijnbergen_1952.jpg|right|350px|thumb|'''Tram Loc 4 (Drempt) in Wijnbergen station N.S. 25-8-1952]]
Na Halte Wijnbergen werd de [[Grens|gemeentegrens]] gepasseerd bij [[Café De Hoop]] en de [[St. Martinus Wijnbergen|kerk]], waar men kon in- en uitstappen. Vervolgens reed de tram over de Doetinchemseweg, tussen [[school de Tol]] en de [[Bakkers|bakkerij]] van Hebing door naar de [[Botteram]], waar ook een halte was.
<br clear=all/>
===Braamt===
[[Bestand:Stoomtram_emmerik.gif|right|300px]]

In [[Braamt]] liep de tram van de Botteram over de [[Wijnbergseweg]] en de [[Zeddamseweg]] en kwam zo langs de [[Koendersmolen]], waar een halte was.

De volgende haltes waren:
*''Kersjeslaan''
*'''t Hofke''
<br clear=all/>

===Zeddam-Vinkwijk===
In [[Zeddam]] liep het tracé over de [[Oude_Doetinchemseweg_Zeddam-Vinkwijk|Oude Doetinchemseweg]] en was een [[Waag, De (Horeca)|station met een koffiehuis]]. Tegenwoordig is dit huisnummer 63 met Restaurant "Il Tonno Rosso".

Bij [[Molen Volharding|molen De Volharding]] in [[Vinkwijk]] was een aftakking naar [[Terborg]]. Die tram reed via de [[Vinkwijkseweg]] naar de [[Terborgseweg Zeddam|Terborgseweg]] en kwam ook langs de [[Boterfabriek Klein-Azewijn|zuivelfabriek]] in [[Klein-Azewijn]].

De lijn naar Lengel en 's-Heerenberg liep verder over de Oude Doetinchemseweg in zuidelijke richting. 
{|
|- valign=top
|[[Bestand:Kopie van stationskoffiehuis 1904.jpg|400px|thumb|'''Het stationskoffiehuis in Zeddam toen [[Claessen, Joseph Hubertus (1841-1922)|J.H. Claessen]], de vader de [[onderwijzers]] [[Claessen, Johannes Antonius|J.A.]] en [[Claessen, Joseph Hubertus (1879-1957)|J.H. Claessen]], daar stationschef was.'''<br>Klik op de foto voor een vergroting.]]
|[[Bestand:Suffe_Hendrik.jpg|300px|thumb|'''Locomotief ''De Suffe Hendrik'' bij station Zeddam]]
|[[bestand:Tram_Zeddam614.jpg|400px|thumb|'''Gezicht op Zeddam met op de voorgrond de tram met wagons]]
|}
{|
|- valign=top
|[[Bestand:Kleinpenning_F_1905_Stationskoffiehuis_Zeddam.jpg|400px|thumb|'''Het [[Waag, De (Horeca)|Stations-Koffiehuis]] (ook genoemd: Stations-Café) in het woonhuis van [[Kleinpenning, Theodorus Gerhardus 1855|Theodorus Kleinpenning]] aan de Oude Doetinchemseweg in Zeddam. Op de achtergrond het tramstation en de tram. Ca. 1905]]
|[[Bestand:Zeddam_1944.jpg|400px|thumb|'''Klaarstaande Tram Loc 26 richting Terborg 22-5-1944]]
|}
<br clear=all/>

=== Lengel ===
De Tram vervolgde zijn weg over de tegenwoordige [[Oude Tramweg]] langs het zogenaamde [[Rooie Darp]]. Vervolgens verliep het tracé over de [[Zeddamseweg]] tot bij huisnummer 2. Tegenover dat huisnummer verliep de trambaan niet meer over of langs een weg, maar op een eigen spoortracé dat ook tegenwoordig nog duidelijk op de kadastrale kaarten te herkennen is.

Vanaf de [[Landweg]] en vervolgens langs het voetbalveld van [[VVL]] in [[Lengel]] is een [[Trambaan (fietspad)|gedeeltelijk onverhard fietspad]] dat herinnert aan de route van de tram. Als we het [[Fietstocht Rondje Bergh|Rondje Bergh]] fietsen en vanaf de [[Antoniusstraat]] de [[Landweg]] ingaan, is het fietspad aan de linkerkant. Dit fietspad komt in 's-Heerenberg op de [[Kornhorst]] bij de kruising met [[Huisakker,_De|De Huisakker]] uit en hier liep vroeger ook de tram.

Haltes:
*''Veensehoek'' bij [[Verheij, Johannes Wilhelmus|café Verheij]] - dit café lag aan de [[Antoniusstraat]] 2 en 4 en de tramlijn liep daar vlak achterlangs.
*''De Klomp'' bij [[Café De Klomp (Lengel)|café De Klomp]] - dit café lag aan de [['s-Heerenbergseweg]] 9 en de tramlijn maakte daar de bocht naar de [[Lengelseweg]] in 's-Heerenberg. Dit café stond op een grondstuk dat tegenwoordig tot [['s-Heerenberg]] behoort en op de hoek van de [[Lengelseweg]] en [[Brede Steeg]] ligt; het is al jarenlang onbebouwd.
<br clear=all/>

=== 's-Heerenberg ===
In 's-Heerenberg kwam het tracé uit op het zuidelijkste deel van de huidige [[Kornhorst]] en boog vanaf daar in westelijke richting de [[Lengelseweg]] op. Ook dit tracé is op kadastrale kaarten nog herkenbaar. De tram liep verder over de Lengelseweg en kwam dan via de [[Molenpoortstraat]], de [[Molenstraat]], de [[Marktstraat]] en [[Oudste Poortstraat]] bij het Tramstation op de [[Emmerikseweg]], tegenover het [[Patersklooster]]. Van daar liep de tram via de [[Oude Grens]] door naar [[Emmerik]].

Haltes:
*''Molenpoort'' in de Molenpoortstraat;
*''Gemeentehuis''? aan het begin van de Marktstraat;
*''Tramstation 's-Heerenberg'' aan de [[Emmerikseweg]].

<gallery>
Bestand:Halte_Molenpoort.jpg|Halte Molenpoort
Bestand:Bosman burgers gracht 1900 verkleind.jpg|Tram vanuit de [[Molenstraat]] langs [[Hotel Bosman]], nu [[De Gracht]]
Bestand:Heerenberg_1944.jpg|Tram Loc 26 in<br>'s-Heerenberg<br>22 mei [[1944]]
Bestand:Tram_marktstraat.jpg|De tram rolt door<br>de [[Marktstraat]]
Bestand:Heerenberg_1940.jpg|Tram Loc 608 (Zeddam) bij het [[Patersklooster|klooster]]<br>in 's-Heerenberg<br>17 oktober [[1940]]
</gallery>
<gallery>
Bestand:31413435781_c34a35a4dd_b.jpg|GTM loc 26 (Mr. J.P. Coops) 22-5-1944
Bestand:1906.jpg ‎|Oude ansicht drieluik uit 1906.
Bestand:Kopie van Tram Klooster.jpg|Tram voor het klooster in 's-Heerenberg
Bestand:20220707 134339 (2).jpg|Situatietekening station 's-Heerenberg 
Bestand:Tramgebouw_1944.jpg|<center>[[1944]]</center>
</gallery>
<gallery>
Bestand:Tramstation.jpg
Bestand:Tram.jpg|Het tramgebouw bij het klooster staat er nog - de sporen zijn al weg
Bestand:Tramstation_zijkant_1kl.jpg|Twee foto's met de zijkant van het tramgebouw...
Bestand:Tramstation_zijkant_2kl.jpg|... en [[grenswachters]]
</gallery>

<br clear=all/>

==1902 - Het geschil over de aankoop van een stuk grond van Mej. Wed. Thuis==
*De [[Politiek|Raad van Bergh]] had besloten dat de Tramweg Maatschappij Zutphen-Emmerik tot eis is gesteld om f 1200,00 te storten voor de aankoop van de grond van Mej. Wed. Thuis.
*De Maatschappij ging niet akkoord en besloot om de aanleg van de tram te staken.
*De burgers van [[gemeente Bergh|Bergh]] dienden een petitie in bij de Raad om het geschil bij te leggen.
*Dit geschil tussen het gemeentebestuur van Bergh en de Tramwegmaatschappij is in der minne geschikt.

<Gallery>
Bestand:02081902-Tram-Graafschapbode.jpg|<center>[[Graafschapbode|De Graafschapbode]] van<br>2 augustus 1902</center>
Bestand:15081902-Tram-ZutphenscheCourant.jpg|<center>Zutpensche Courant van<br>15 augustus 1902</center>
Bestand:23081902-Tram-Graafschapbode.jpg|<center>De Graafschapbode van<br>23 augustus 1902</center>
</Gallery>


== Personeel ==
'''Trampersoneel'''
*[[Tiggelovend, Bernardus Johannes|Bernardus Johannes Tiggelovend]]

'''Rangeerders'''
*[[Tiggelovend, Wilhelmus Hermanus|Wilhelmus Hermanus Tiggelovend]]
*[[Wesselink, Hendrikus Johannes|Hendrius Johannes Wesselink]]


==Oude Tramrails==
[[Bestand:Spoor rails Heerenberg BCJA.jpg|300px|thumb|right|'''Tramrails uit 's-Heerenberg na 1953 verwerkt tot o.a. afzetting van de tuin.'''<br>Foto Benny Schuurman]]
De oude tramrails werden verkocht en gebruikt voor allerlei doeleinden.
<br clear=all/>
==Bronnen==
*[[Old Ni-js 058|Old Ni-js nr. 58]]
*Site van [http://www.delpher.nl Delpher]
*Herinneringen [[Lukkezen, Jan|Jan Lukkezen]]
*Herinneringen Carl von Gimborn
*Enkele foto's: Tonnie Overgoor
*Archief [[Schuurman, Benny|Benny Schuurman]]: Zomer- en Winterdiensten
*[https://nl.wikipedia.org/wiki/Tramlijn_Zutphen_-_Emmerik Wikipedia artikel over de tramlijn]

[[Categorie:Rondje Bergh]] [[Categorie:Openbaar vervoer]] [[Categorie:Bijnaam]]