Schenkenschanz

In Old Ni-js nummer 15 schreef Gerard de Haan een artikel over het Fort Schenkenschans. In 2007 maakte de Heemkundekring Bergh een excursie naar dit dorp in de Kreis Kleef. Men ging er op de fiets via de Rijnbrug bij Emmerik naar toe. Jan Meurs en Alard Roose maakten foto's.

Wikipedia over Schenkenschanz

Schenkenschanz heeft ongeveer 120 inwoners. Schenkenschanz ligt direct aan de zuidzijde van de rivier de Rijn op ongeveer 5 kilometer van het centrum van Kleef aan de samenvloeiing van de Rijn met Griethausener Altrhein.

Schenkenschanz is een oude door water omgeven vesting. Het is met een veerpontje te bereiken vanuit het gehucht Düffelward. Over land is het alleen te bereiken via de Altrheinbrücke vanuit het oude stadje Griethausen, dat eveneens tot de gemeente Kleef behoort.

Met een oppervlakte van 38 hectare is Schenkenschanz het kleinste 'stadsdeel' van Kleef. Het dorp ligt voor negentig procent in een gebied dat bij hoogwater kan overstromen; deze gronden maken onderdeel uit van het natuurgebied Kleef-Salmorth. Slechts tien procent van de kadastrale eenheid Schenkenschanz is bebouwd. De bebouwde kern is voor twee derde deel door een hoogwatermuur omgeven. Het andere bebouwde gedeelte wordt door een dijk tegen overstroming beschermd.

Geschiedenis

De plaats behoorde lange tijd tot Nederland en werd in die tijd "Schenkenschans" genoemd. Schenkenschanz heeft een belangrijke historische oorsprong. De Schenkenschanze werd in 1586 door Maarten Schenk van Nydeggen aangelegd als vesting in het strategisch belangrijke gebied rond de splitsing van de rivieren Rijn en Waal. De vesting had een grote betekenis en werd als 'toegangspoort' tot de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden lange tijd als onneembaar gezien.
Door verandering in de loop van de Rijn werd de vesting feitelijk een eiland. Nadat zij uiteindelijk in het eerste deel van de 18e eeuw door nieuwe veranderingen in de loop van Rijn helemaal haar strategische betekenis verloor, ontwikkelde de voormalige vesting zich tot een stil maar vriendelijk dorp.

Kroniek

• In de 14e eeuw bouwt Graaf Johan van Kleef (1347 - 1368) hier een burcht.
• In 1586 bouwt Martin Schenk von Nideggen hier in opdracht van Robert Dudley, graaf van Leicester de burcht uit tot een vesting.
• In 1634 wordt de Evangelische Kerk gebouwd.
• In 1635 wordt Schenkenschanz veroverd door de Spanjaarden.
• In 1636 wordt Schenkenschanz door Frederik Hendrik van Oranje heroverd. Johan Maurits van Nassau-Siegen levert een forse bijdrage.
• In 1672 wordt Schenkenschanz door Nederland zonder slag of stoot overgeleverd aan Frankrijk.
• In 1681 wordt Schenkenschanz aan de Republiek overgedragen in verband met een niet afbetaalde lening door George Willem van Brandenburg.
• In 1816 valt Schenkenschanz weer terug aan het voormalige Pruisen en de vestingwerken worden geslecht.
• In februari 1995 moeten de inwoners van het dorp worden geëvacueerd vanwege de bedreiging door hoog water.

Spoorbrug

Opvallend in het landschap richting Rijnoever is de oude spoorbrug, die de oude Rijnarm (Altrhein) overspant. De stalen brug is honderd meter lang en is in Duitsland de oudste behouden gebleven brug van dit type. De brug was onderdeel van een spoorwegverbinding van Zevenaar via Elten en dan vlak langs Schenkenschanz naar Kleef. De treinen werden tussen Welle en Spyck met een veerpont over de Rijn gezet. De totale lengte van de brug inclusief het gedeelte over land is 565 meter. De brug werd tussen 1863 en 1865 gebouwd en er werd circa 505.170 kilo smeedijzer en circa 7.780 kilo gietijzer in verwerkt.

Literatuur

• Guido de Werd: Schenkenschanz Kleef, 1986, ISBN 3-922384-48-X

Foto's

• Barghief (Alard): Heemkundekring Bergh bezoekt Schenkenschanz
• Fotoalbum (Jan Meurs): Heemkundekring bezoekt Rijnmuseum en Schenkenschanz