Bergherbos

Ten oosten van Arnhem rijst in het vlakke rivierenlandschap een beboste heuvelrug op: het Bergherbos. Deze heuvelrug is zo'n tweehonderdduizend jaar geleden ontstaan. In die tijd heerste er een poolklimaat in Europa en grote gletjers drongen vanuit Scandinavie ook de Nederlanden binnen. De ijsmassa stuwde de grond voor zich uit, in de vorm van een wal. De heuvelrug wordt daarom ook wel een stuwwalgenoemd. Later is deze wal voor een deel door de rivieren weggespoeld. De heuvelrug van het Bergherbos en ook de Veluwezoom, aan de andere kan van de IJsel, zijn de restanten. In de regio wordt het gebied ook wel Montferland genoemd, maar dat is eigenlijk slechts de naam van een van de vele heuvels. Op die heuvel heeft in de Middeleeuwen (op een motte) een burcht gestaan, waaraan (waarschijnlijk) het gebied zijn naam aan ontleent. Doordat het bos zoveel hoger ligt dan de oomgeving, is het uitzicht op een plaatsen ervan prachtig.

Vanaf 1200 vestigden er zich mensen aan de rand van de heuvels, op de grens van het nat en droog. Ze lieten hun koeien grazen in het lagere gebied in de omgeving. Daar groeide het gras namelijke gemakkelijk, omdat het regelmatig door de rivieren werd overstroomd. Op de drogere grond maakten men akkers en uit het bos op de heuveltoppen haalde men hout. Na enkele eeuwen overmatig gebruik verdewenen grote delen van het bos en ontstonden er heidevelden. In de negentiende eeuw is het bos weer ingeplant. Uit die tijd stamt het regelmatige padennet. Plaatselijk groeien veel adelaarsvarens onder de bomen, waaruit valt af te leiden dat het bos hier al lang groeit. Een andere aanwijzing van de leeftijd van het Bergherbos is de wintereik. In tegenstelling tot de wintereik is de wintereik vrij zeldzaam. Op enkele plaatsen komt het grondwater aan de oppervlakte, zoals bij uitspanning het Peeske nabij Beek. Zo'n bron ontstaat doordat regen die op de stuwwal valt in de grond trekt en via een ondoorlatende laag aan de randen van de steile stuwwal weer uit de heuvel sijpelt. Rond deze brnen vindt men planten zoals goudveil, beekpunge en dotterbloem. Ten westen van het uitgestrekte bosgebied van het Bergherbos ligt het landgoed de Byvanck, bestaande uit naald- en loofbos met daartussen enkele akkers en weilanden.

Vanaf de Middeleeuwen waren het Bergherbos en De Byvanck eigendom van edellieden. Dat veranderde in 1912. Toen kocht textielfabrikant dr. Jan H. van Heek het Huis Bergh en de omringende bossen. Sindsdien is er rekening gehouden met natuurlijke samenstelling van het bos; naast naaldbomen zorgde men ook voor voldoende loofbomen, zodat het bos gevarieerder werd. In 1985 is het beheer toevertrouwd aan Vereniging Natuurmonumenten. Stichting Huis Bergh is voor 25% medeeigenaar. Sindsdien werkt Natuurmonumenten verder aan het bos. Zo worden er hier en daar naaldbomen gekapt om ruimte te maken voor natuurlijke verjonging. De akkers langs de bosranden zijn al eeuwenlang in gebruik. Doordat er steeds weermest op gebracht werd, zijn ze vaak bolvorming geworden. Natuurmonumenten verbouwd er op milieuvriendelijke wijze granen, zoals rogge en haver. Tussen de granen laat men akkerkruiden vrij groeien, die elders zo zeldzaam geworden zijn.

Rondom het Bergherbos liggen de stad 's-Heerenberg, de dorpen Zeddam, Beek, Kilder, Stokkum, Braamt, Azewijn en Lengel en de buurtschappen Loerbeek, Vethuizen en Wijnbergen. In totaal wonen hier zo'n 18.300 mensen. In de stad, de dorpen en het buitengebied zijn vele historische panden, monumentale kerken, landgoederen en molens.

Kaart

<googlemap lat="51.898211" lon="6.219807" zoom="13" width="450" height="550"></googlemap>

Bronnen

• Brochure Bergherbos en de Byvank van Vereniging Natuurmonumenten

Externe links

• Vereniging Natuurmonumenten (www.natuurmonumenten.nl)
• IVN Montferland (www.ivnmontferland.nl)