Kleefse successieoorlog

Tijdens het Twaalfjarig bestand is de vrede tussen Spanje en de Republiek dan wel voorlopig getekend maar het blijft in ons gebied toch onrustig. De staatjes Kleef, Gulik, Berg en Mark vormen een unie onder hertog Johann Wilhelm, met als hoofdstad Düsseldorf. Dit gebied is voor de Republiek van groot strategisch belang want het vormt via de Gelderse Poort de invalsroute voor wie het op het hart van het land heeft gemunt.

In maart 1609 overlijdt de hertog kinderloos, er is dus een opvolgingsprobleem. Twee kandidaten staan klaar, de neven Johann Sigismund, keurvorst van Brandenburg en Wolfgang Wilhelm, paltsgraaf van Neuburg. Samen nemen zij in juni 1609 de macht over. Omdat de keurvorst luthers is en de paltsgraaf calvinistisch zijn de Staten Generaal tevreden, de vorsten zijn beide immers protestant. Ook de Franse koning is tevreden met de situatie. Dan tekent de Habsburgse keizer Rudolf II protest aan en weldra steken zijn troepen de Rijn over en veroveren de vesting Gulik. Tot overmaat van ramp wordt de Franse koning op 14 mei 1610 vermoord.

De situatie in dit strategisch belangrijke gebied wordt met argusogen gevolgd door de Republiek. Maurits krijgt opdracht in te grijpen en op 2 september 1610 herovert hij Gulik. In 1614 slaat de vlam in de pan. De keurvorst wordt calvinist, de paltsgraaf katholiek en de laatste verdrijft vervolgens in mei de keurvorst uit de hoofstad Düsseldorf. De keurvorst begint met behulp van de Republiek de vesting Gulik (Jülich) te versterken en daarop brengt de Spaanse veldheer Spinola op 21 augustus het calvinistische bestuur in Aken ten val en verovert op 3 oktober Wesel en Orsoy.

Vooral de val van Wesel, al sinds 1540 een bolwerk van lutheranisme en later calvinisme, wekt grote ontsteltenis in de Republiek. Ze gaan tegenmaatregelen nemen: Op 8 september verovert Maurits Rees en Emmerik. Kort hierna, op 12 november 1614, komt het Verdrag van Xanten tot stand: De keurvorst krijgt met Staatse steun Kleef en Mark, de paltsgraaf met achter zich de Spanjaarden Jülich en Berg. De Republiek mag de Gelderse poort, de natuurlijke invalsweg via de Beneden-Rijn naar het hart van het land, beveiligen met vestingen. Er worden Staatse garnizoenen gevestigd in Rheinberg met Orsoy, Burik (Büderich), Wesel, Rees en Emmerik.

De streek blijft strijdtoneel tot de vrede van 1648. Dan zijn Kleef en andere plaatsen weinig meer dan spook- en ruïnesteden, waar haast niemand woont en waar het gras welig op de straten groeit.

Bronnen

J. Buisman - Duizend jaar weer wind en water in de lage landen dl 4 - 2000 - van Wijnen Franeker