Hagelkruizen

Elke buurtschap met een gilde had waarschijnlijk ook een hagelkruis. Onderstaande teksten zijn afkomstig uit lijst Monumenten in Bergh, "samengesteld door de monumentencommisie Bergh. Met tekstuele aanvullingen uit publicaties van de Heemkundekring Bergh."

Beek

In Beek staat het hagelkruis op de hoek Kerkhuisstraat / Pinksterbloemstraat. Het staat op de lijst met monumenten vermeld als rijksmonument. Een ijzeren hagelkruis met bekronende haan op een houten staak. Hagelkruisen vormden vaak het keerpunt van de processies, gehouden rond Hemelvaart en Pinksteren en dienden als plaats waar brood werd uitgedeeld aan de armen.

Kilder

Al eeuwenlang - nog voor er een parochie Kilder bestond - staat het hagelkruis al op de vijfsprong, waar de wegen Zeddam - Wehl en Beek - Doetinchem elkaar kruisen: het "Hagelkruis" in de wei van Rasing. Het werd destijds (het wordt in de archieven al in 1368 genoemd) opgericht op een kale heidevlakte op een kruispunt van twee stoffige landwegen. Het hagelkruis werd een symbool van bescherming tegen dreiging van allerlei gevaren. De haan is het symbool van bescherming tegen natuurkrachten en van de vruchtbaarheid.

In 1966 is het kruis op de monumentenlijst geplaatst. Door de aanleg van de rotonde ligt de hagelkruis niet meer aan het kruispunt, omdat deze is opgeschoven. Inmiddels is er een straat naar de hagelkruis genoemd.

In het boek 100 Jaar "Sint Jan" Kilder staan een aantal teksten over het hagelkruis. De nabij gelegen boeren kwamen er bijeen om te bidden vooor een goede oogst en te offeren voor de armen. -In Theodor Bückers verpachtings atlas uit 1727- In het archief van het Huis Berg is dit kruis opgenomen als staande vlakbij de boerderij van de wed. Haagens. Hierbij staat: Diacony tot Emmerich mit wech naar Zeddam.

In het buurt van het kruis liggen gronden ,,aan den halven weck naar beeck".

Het kruis heeft dus op de zelfde plaats gestaan waar het zich nu nog bevind. (thans Bern. Th. Rasing- het Koldeweike).Ook nu trekken de parochianen , net als hun voorouders, op eerste pinksterdag na het lof naar de plaats van het Hagelkruis, aldus 75 jaar Sint Jan Kilder (1886-1961)

Stokkum

Op de splitsing Hagelcruijsweg, Het Veld en Sint Isidorusstraat staat het hagelkruis van Stokkum.
Onderstaande tekst is op de staak aangebracht:
Het (in 1624 vermelde) Stokkumse Hagelkruis verdween.
Hagelkruisen werden in deze streek door boeren geplaatst na misoogst door hagel of storm. Er werden jaarlijks brood- of rogge-offers aan de armen gebracht. Heropgericht door de Werkgroep Hagelkruis in 1994 en tijdens de kermis in oktober van dat jaar ingewijd door pastoor H. Nollen.

Deze tekst is onthuld door H. Meijer, oud agrarier en oudste inwoner van Stokkum.

Vethuizen

Het hagelkruis van Vethuizen bij de Dijkhuizerstraat 6 heeft volgens de plaatselijke overlevering al een lange geschiedenis. Wilhelmina Offenberg, grootmoeder van kerkmeester A. Giesen, zou het kruis al gekend hebben toen zij in 1812 van Toldijk (Steenderen) naar de boerderij Dijkhuizen in Vethuizen verhuisde. Het kruis zou opgericht zijn naar aanleiding van een wonderbaarlijk rijke boekweitoogst die gezaaid was nadat een hagelstorm het eerste zaaisel verwoest had. Uit dankbaarheid en als bescherming tegen nieuwe hagelstormen werd het kruis opgericht. Het is niet bekend of er processies hebben plaatsgevonden naar het hagelkruis, maar dit is gezien het in Zeddam toen geldende processieverbod niet waarschijnlijk.

Tenminste twee maal is de schacht vernieuwd, de laatste maal in 1985. Voor de schacht gebruikte men de 13 meter lange paal van een straatlantaarn. Het werd destijds onthuld door burgemeester Jeuken

Kerkmeester A. Giesen was in 1949 83 jaar toen hij het verhaal over het hagelkruis vertelde aan pastoor Leo Braam ten behoeve van een artikel in nummer 27 van de Klok van Sint Oswaldus.

Wijnbergen

In het gemeentehuis van Bergh liggen in het archief registers 'bevattende de grootte van de landerijen in de verschillende buurschappen van het graafschap Bergh, opgemaakt door den landschrijver dr. W. Goseman, ca 1670' (OAB inv. 631). Daaruit blijkt dat ook Wijnbergen een hagelkruis heeft gehad. In deel 2, folium 31 wordt genoemd: 'De Bolders Voirt toebehoorende Engelbert Scholten aen t'Hagelcruijs. Pachter Jan Kniest 2 _ gr, 1 _ morgen'. Een morgen is de hoeveelheid grond die men in een ochtend kon ploegen. Waarschijnlijk is ook de Kruisstraat (thans Kruisallee) een herinnering aan het hagelkruis van Wijnbergen. In genoemde registers worden in de omgeving van Bolders Voirt oa genoemd: 'Een stuk aan de Walsemaat, pachter Hendrik Visser en een stukje op de Kleine Ruinders van de kerk van 's-Heerenberg, pachter Jan te Eijckeler'. De naam Hendrik Visser leeft voort in de naam van het huis van de familie Loeven aan de Kruisallee: Het Vissersplaatsje. Jan te Eijckelder woonde op de Nevelhorst; later meer dan een eeuw het huis van de familie Van Dillen, waar thans loonbedrijf Kock is gevestigd.

Externe link

• Theo Goossen over Hagelkruisen

Bronnen

• iz Wijnbergen: Heemkundekring Bergh in Montferland Nieuws 12 augustus 2003
• zie inleiding