Monte Domini, Lambertus a

Lambertus a Monte Domini.
Uitsnede uit de triptiek van Gerhard Terstege.

Inleiding

Lambertus a Monte Domini was een priester die tussen 1430 en 1435 in 's-Heerenberg geboren werd. Zijn naam komt ook voor als Lambertus de Monte Domini, Lambertus de Monte, Lambertus van 's-Heerenberg en in het Engels ook als Lambert of Cologne.

Hij was een broer van Johannes a Monte Domini. Hun ouders zijn niet bekend, maar dat de broers in 's-Heerenberg geboren werden, staat wel vast. Hun "achternaam" is afgeleid van de Latijnse naam van 's-Heerenberg: Mons Domini. Verder is bekend dat hun moeder een zus was van Gerhard Terstege. Gerrit ter Stegen, die een eeuw later leefde, was waarschijnlijk ook familie van hen.

Lambertus overleed in Keulen op 17 april 1499 en werd begraven in de Sint Andreaskerk aldaar.

Universitas Studii Coloniensis

Lambertus heeft net als zijn broer en zijn oom in Keulen gestudeerd en gewerkt. Hij liet zich op 17 december 1450 inschrijven aan de Universitas Studii Coloniensis, de oude universiteit van Keulen die van 1388 tot 1798 heeft bestaan. De huidige universiteit van Keulen werd in 1919 opgericht.

Zoals alle studenten destijds doorliep Lambertus eerst de propedeutische "artistenfaculteit" (faculteit der Artes Liberales) voor hij aan zijn hogere studies aan de theologische faculteit kon beginnen. In 1454 slaagde hij voor het examen waarmee hij de titel magister artium ("Master of Arts") verwierf, en begon aan zijn theologiestudie. Zijn oom Gerhard was daar een van zijn docenten. Daarnaast doceerde hij van 1455 tot 1473 aan de faculteit der Artes Liberales. In laatstgenoemd jaar promoveerde hij tot doctor in de theologie en doceerde daarna tot zijn dood in 1499 aan de theologische faculteit.

Lambertus was drie keer decaan van de theologische faculteit en ook eigen tijd rector van de universiteit.

De Montaner Beurs

Lambertus was van 1480 tot zijn dood regent van de Montaner Beurs, ook genaamd Gymnasium Montanum of Bursa Montis.

Een beurs (of bursa, of gymnasium) was een studentenhuis waar minderbedeelde studenten woonden en met een beurs konden studeren. Naast de Montaner Beurs was er nog een heel aantal van dergelijke beurzen in Keulen. Hendrik van Gorcum, een Nederlandse priester die in 1419 in Keulen promoveerde, stichtte de Montaner Beurs in 1420 voor studenten uit Emmerik en omgeving.

Van Gorcum was zelf de eerste regent. De naam Montaner Beurs ontstond echter pas later, en werd ontleend aan de tweede en de derde regent: Gerhard Terstege a Monte Domini (regent van 1431 tot 1480) en Lambertus a Monte Domini (regent van 1480 tot 1499). De naam is dus ontleend aan Mons Domini ofwel 's-Heerenberg, maar de stichting van de beurs heeft niets met 's-Heerenberg te maken.

Tijdens zijn regentschap heeft Lambertus bepaald dat een bepaald deel ("ein portion") van de Montaner Beurs moest worden toegekend aan studenten uit 's-Heerenberg. Verder heeft hij de huizen die de Beurs huurde in persoonlijk eigendom gekocht en verschillende andere panden verworven. In zijn testament, dat hij op 30 augustus 1494 liet opmaken, bepaalde hij dat zijn hele huizenbezit na zijn dood zou overgaan op de Montaner Beurs.

Zijn wetenschappelijke werken

De titelpagina van
Copulata omnium tractatuum Petri Hispani

Lambertus heeft meerdere boeken geschreven, zowel theologische werken als studieboeken; allemaal in het Latijn. De studieboeken bevatten onder andere commentaren op de werken van andere filosofen. Een voorbeeld is zijn Copulata omnium tractatuum Petri Hispani, over de verhandelingen van de 13e-eeuwse denker Petrus van Spanje.

In zijn wetenschappelijk werk concentreerde hij zich op de Italiaanse filosoof en theoloog Thomas van Aquino (± 1225–1274) en de Griekse wijsgeer Aristoteles (384–322 v.Chr.), die beiden zochten naar algemeen geldende waarheden. Hij verstrengelde de leer van beide filosofen dermate, dat hij serieuze voorstellen heeft gedaan Aristoteles zalig te laten verklaren.

Tot zijn boeken behoren:

• Copulata totius novae logicae Aristotelis
• Copulata super libros De anima Aristotelis (1485, 1492)
• Copulata omnium tractatuum Petri Hispani etiam syncategorematum et parvorum logicalium ac trium modernorum secundum doctrinam Thomae Aquinatis cum textu (omstreeks 1490)
• Compilatio commentaria ... in octo libros Aristotelis De physico ("Prohemium Phisicorum") (1493, 1498)
• De salvatione Arestotelis (omstreeks 1498)

Zijn kerkelijke functies

Lambertus was van 1460 tot 1480 kanunnik van de Apostelenkerk in Keulen. Zijn broer Johannes volgde hem op als kanunnik van de Apostelenkerk. In 1466 volgde Lambertus zijn oom op als kanunnik van de Sint Andreaskerk.

De triptiek van Gerhard Terstege

Omstreeks 1480 gaf Lambertus samen met zijn broer Johannes en zijn oom Gerhard opdracht tot het vervaardigen van een triptiek ofwel drieluik. Zoals in die tijd gebruikelijk was, lieten de opdrachtgevers zich op de triptiek afbeelden. Zodoende is er van alle drie deze 's-Heerenbergse geestelijken een portret overgeleverd.

Gerhard Terstege is twee keer afgebeeld op het middendeel van de triptiek, dat de kruisafname afbeeldt. Hij is de knielende geestelijke links. Bovendien heeft Nicodemus, de man die Jezus' voeten vasthoudt, het gezicht van Gerhard Terstege.

Lambertus staat op het linker paneel samen met de apostel Andreas afgebeeld; Johannes staat op het rechter paneel samen met de apostel en evangelist Mattheüs. Beiden hebben zij een bontstola over hun arm hangen met daaraan hermelijnstaartjes. Zo'n stola wordt gezien als een teken van de kanunnikenstand.

Dichtgeklapt toont de triptiek Maria die de Boodschap van de aartsengel Gabriël ontvangt. Maria staat op achterkant van het linker paneel; de aartsengel Gabriël op achterkant van het rechter paneel.

Wie de panelen geschilderd heeft, is niet bekend. Het middenpaneel wordt toegeschreven aan de "Meester van het leven van Maria", en is eerder geschilderd dan de zijpanelen, die worden toegeschreven aan de "Meester van de Sint-Jorislegende".

De triptiek kwam te staan bij de noordelijke ingang van het dwarsschip van de Sint Andreaskerk. Tegenwoordig bevindt de triptiek zich in het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 56, blz. 4–15
• Lambertus de Monte op Wikipedia