Leonards, Christianus Maria Cornelis

Onderwijzer in Nederland

Christianus Maria Cornelis (Chris) Leonards was onderwijzer, aanvankelijk op een aantal Gelderse scholen, later in Nederlands-Indië.

Hij werd op 24 januari 1885 geboren in Wijnbergen als zoon van Godefridus Theodorus Johannes Leonards en Anna Wilhelmina van Onna. Zijn vader was hoofdonderwijzer van de openbare lagere school De Tol in Wijnbergen.

Chris bezocht de Rijksnormaalschool in Doetinchem en behaalde daarna in mei 1903 in Arnhem zijn onderwijzersakte. Hij was onderwijzer in (onder meer) Herwen en Aerdt, Kilder en Renkum voor hij in november 1911 ter beschikking werd gesteld van de Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië. Die benoemde hem tot onderwijzer der 3e klasse bij het openbaar Europeesch Lager Onderwijs in de kolonie. De terminologie van een eeuw geleden klinkt alsof hij buiten zijn wil naar Indië werd gestuurd, maar naar alle waarschijnlijkheid heeft hij er zelf voor gekozen.

De gemeenteraad van Renkum verleende hem met ingang van 16 april 1912 eervol ontslag als onderwijzer in die plaats. Nog diezelfde maand, op 27 april, vertrok hij met het passagiersschip Oranje van Amsterdam naar Batavia. De aankomst daar was op 1 juni.

Onderwijzer in Nederlands-Indië

Chris heeft op Java in verschillende plaatsen en op verschillende scholen lesgegeven. Hij begon in Wonosobo op Midden-Java op een Europeesche Lagere School (ELS). Dit was een school voor kinderen uit de Nederlandse gemeenschap. Voor inlandse kinderen en voor kinderen uit de Chinese minderheid waren er aparte lagere scholen: de Hollandsch-Inlandsche School (HIS) en de Hollandsch-Chineesche School (HCS). De termen inlands en inlander waren destijds de gangbare en ook door de overheid gebruikte aanduidingen voor de autochtone bevolking.

Volgens een familiebericht in De Graafschapbode van 17 juni 1913 zou Chris Leonards op 2 juli 1913 in Wonosobo trouwen met Jacoba Bronkhorst uit Arnhem. Van dit huwelijk zijn (nog) geen nadere gegevens bekend. Als het heeft plaatsgevonden, is Jacoba Bronkhorst waarschijnlijk niet lang daarna overleden, want op 27 december 1917 trouwde Chris in Semarang, Midden-Java, met Alida (Ida) Maria Catharine Jacqueline van der Kolf, geboren in Ukkel (België) op 12 augustus 1887. Chris woonde sinds 1914 in Semarang, waar hij onderwijzer was geworden aan een Hollandsch-Chineesche School. Zijn vrouw was ook onderwijzeres.

In 1920 was Chris waarnemend onderwijzer aan de kweekschool voor inlandse onderwijzers in Probolinggo, Oost-Java. Hij had er toen acht dienstjaren in Indië opzitten, waarvoor hem per 2 juli 1920 tien maanden "verlof naar Amerika en Europa" werden toegekend. Zijn vrouw kreeg met ingang van dezelfde datum een jaar ziekteverlof. Dit is de eerste aanduiding dat het leven in de tropen zwaar was. Het ziekteverlof van zijn vrouw werd in 1921 met een jaar verlengd en in 1922 met nog eens vijf maanden. Nadere gegevens over de aard van de ziekte en waar het verlof is doorgebracht zijn niet voorhanden.

Na terugkeer begin 1923 werd Chris benoemd tot onderwijzer 1e klasse aan een AMS is Bandoeng (West-Java). Deze Algemeene Middelbare School was een vervolgopleiding op het MULO-onderwijs zoals dat destijds ook in Nederland bestond. Ook Chris' vrouw is toen weer als onderwijzeres aan het werk gegaan.

In augustus 1929 kregen zij allebei opnieuw verlof. Chris was toen tijdelijk leraar aan de HBS in Bandoeng. Mogelijk was dit regulier verlof, maar in februari 1930 werd het voor beiden wegens ziekte met drie maanden verlengd en in mei 1930 met nog eens drie maanden. In augustus volgde voor zijn vrouw nogmaals een verlenging van drie maanden.

De gezondheidstoestand van zijn vrouw leidde ertoe dat zij met ingang van 31 december 1930 wegens lichamelijke ongeschiktheid eervol uit 's lands dienst werd ontslagen. Zij was toen hoofdonderwijzeres bij het (niet meer Europeesch maar) Westersch Lager Onderwijs in Pasoeroean, Oost-Java. Begin 1931 werd zij gepensioneerd.

Terug naar Nederland

Chris had al per 30 september 1930 wegens het volbrengen van zijn diensttijd eervol ontslag gekregen. De baan van leraar aan de HBS in Bandoeng die hij bij het ingaan van zijn verlof in 1929 had, is zijn laatste geweest.

Hoewel de laatste officiële standplaatsen van Chris en zijn vrouw ver van elkaar lagen (Bandoeng, West-Java, en Pasoeroean, Oost-Java), hoeft dit niet te betekenen dat zij een gescheiden leven hebben moeten leiden. Ruim een jaar voor hun ontslag zijn zij naar Nederland gekomen, waar zij in september 1929 werden ingeschreven in het bevolkingsregister van de gemeente Renkum. Hun eerste adres daar was Utrechtseweg 191. Later woonden zij in de Annastraat.

Chris overleed op 15 oktober 1946 op 61-jarige leeftijd in Arnhem, waarschijnlijk in een ziekenhuis. De volgende dag werd zijn overlijden in Arnhem aangegeven en op 18 oktober in de gemeente Renkum geregistreerd. Zijn echtgenote overleed in de gemeente Renkum op 12 januari 1967, 79 jaar oud.

Uit de dagbladpers

Uit het Bataviaasch Nieuwsblad van 3 juni 1922 Uit De Indische Courant van 27 september 1930

Uit het Bataviaasch Nieuwsblad van 8 mei 1930 Uit De Indische Courant van 29 december 1930

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Reconstructie bevolkingsregister Renkum, Gelders Archief, archieftoegang 1709
• Delpher
• WieWasWie
• Onderwijs in Nederlands-Indië op Wikipedia