Joodse gemeenschap in 's-Heerenberg

Sjabloon:Beg De joodse gemeenschap in 's-Heerenberg is de titel van een serie die Jan Hoogakker schreef in Old Ni-js 26 t/m 29.

Aan de Joodse gemeenschap herinnert een informatiepaneel met een afbeelding van de voormalige synagoge (op betreffende pagina staat de tekst van bijbehorende plaquette).

In de eerst helft van de veertiende eeuw hebben er al joden in 's-Heerenberg gewoond; een gedenkboek noemt 's-Heerenbergse joden onder de slachtoffers van de vervolgingen van 1349-'50, een internationale pogrom waarbij de joden de schuld kregen van de zwarte pestepidemie die europa vanf 1348 teisterde. Ook in de tweede helft van de zestiende eeuw, toen er nog maar weinig joden in de Nederlanden woonden, werd in de plaats melding gemaakt van een joodse inwoner.

In het begin van de achttiende eeuw was er rond 's-Heerenberg een joodse misdadigersbende actief. In de tweede helft van de achttiende eeuw nam het aantal joodse inwoners van het stadje toe. De joodse begraafplaats langs de weg naar Zeddam moet al vóór 1752 bestaan hebben en een huissynagoge dateert van omstreeks 1793. De eerste permanente synagoge is vermoedelijk in 1801 gebouwd aan het Kattenburg.

In het begin van de negentiende eeuw was de joodse gemeenschap van 's-Heerenberg zo armlastig, dat de godsdienstonderwijzer ontslagen moest worden. Enige tijd later kon er weer een leraar aangesteld worden.

De joodse gemeente bereikte haar hoogste ledental in de zestiger jaren van de negentiende eeuw. In 1871 werd aan het Kattenburg (tegenwoordig Oude Poortstraat) een nieuwe synagoge gebouwd. Het kerkbestuur bestond uit twee man en was tevens verantwoordelijk voor het onderwijs.

Vanaf het einde van de negentiende eeuw tot aan de Duitse inval bleef het aantal joden in 's-Heerenberg constant. Het merendeel der joden in ’s-Heerenberg nam deel aan het algemene verenigingsleven in de plaats. Zij waren werkzaam in de handel, de slachterij en het bankwezen. Tijdens de bezetting is het overgrote deel van de 's-Heerenbergse joden gedeporteerd en vermoord. Enkelen overleefden door onder te duiken.

In 1947 werd de joodse gemeente opgeheven en bij die van Doetinchem gevoegd. De synagoge, die tijdens de oorlog geplunderd was, werd verkocht en doet sinds 1949 dienst als deel van hotel Heitkamp. De joodse begraafplaats aan de Zeddamseweg wordt door de plaatselijke overheid onderhouden.

Aantal joden in ’s-Heerenberg en omgeving:

• 1809 131
• 1840 110
• 1869 66
• 1899 44
• 1930 41

Families

• Familie Bloemendaal-Goldstein
• Familie Cohen-De Leeuw
• Familie Frank-Mozes
• Familie Hijmans-Wertheim
• Familie Straus-Hertz

Patentlijsten 1806-1811

• Abraham David (kleine negotie)
• Levy David (kleine negotie / marskramers, kermis- en marktkooplui)
• Nathan David (kleine negotie / vleeschhouwer)
• Sander Heijman (kleine negotie)
• Meyer Isaac (kleine negotie / loterijloten)
• Abraham Marcus (kleine negotie / loterijloten / vleeschhouwer)
• Isaac Meijer (vleeschhouwer)
• Nathan Meijer (vleeschhouwer)
• Salomon Mindel (marskramers, kermis- en marktkooplui)
• Lifman Moses (kleine negotie / loterijloten)

Woonhuizen

(zie plattegrond)

• T.23 Isaak Cohen - Jeannetta de Winter / Simon Cohen - Roosjen de Leeuw (1888-1943)
• T.24 Levie Rosenberg - Julia Rubens (1895-1921)
• T.27 Simon Cohen - (1) Jette Gomperts (2) Sara David / zoon Isaak Cohen - Jeannetta de Winter (1828-1854)
• T.29 Levie Rosenberg - Julia Rubens (1888-1902)
• T.41 Abraham Stern - Beile Dannenberg (1861-1862)
• T.59 Sallie Jacob - Helena Straus (1905-19..)
• T.65
• T.66 Straus
• T.67
• T.85 Sally Straus - Dina Hamme (Hajeniushuis)
• T.111
• T.138

Lommerdhouder

Omstreeks 1310 was de Bourgondische jood Abselone als een van de eerste lommerdhouders in Bergh gevestigd

Zie ook

• Pagina Adresboek 1935
• Pagina Joodse begraafplaats
• Pagina Old Ni-js

Bronnen

• Old Ni-js
• Bergh; Heren, Land en Volk
• Hans Kooger: Het oude volk (inzake lommerdhouder)

Externe link

Yad Vashem Sjabloon:Onderwerp