Old Ni-js 110

Old Ni-js 109 <==> Old Ni-js 111

Uitgave december 2021

Inhoud

• Pagina 2 | Heemkundekring Bergh
• Pagina 3 | Edwin Zweers: Van het bestuur
• Pagina 4 | Hans Hegman: Een heer van stand en zijn klooster - deel 1
• Pagina 14 | Antoon Berentsen: Boeken
  • d’Eigenspraok veur Achterhoek en Liemers
  • Historische Streekatlas NL
  • Het Berghse kroniekenhandschrift
  • Emmerich im 20. Jahrhundert
  • Achterhoekse Almanak 2022
  • Jubileumboek d'Olde Waskupen
  • Vrouwen van het land
  • Kalender für das Klever Land, auf das Jahr 2022
  • De grenzen van Gelre
  • Een klein land met verre uithoeken
• Pagina 19 | Antoon Berentsen (en Harry Derksen): Heemkunde verrast leden - Dialect
• Pagina 20 | Antoon Berentsen: Bergh extra muros III: Boxmeer
• Pagina 26 | Antoine Booms: Stokkum genummerd
• Pagina 30 | Edwin Zweers: In memoriam Peter Brücker, 1970 - 2021
• Pagina 31 | Frans van Gorkum (tekst), Ton van Vliet (Foto): (alinea uit) Veur Mekaar
• Pagina 32 | Sponsors

Tekst Website

Van het bestuur (pag 3)

Beste heemkundevrienden,

Velen van ons hadden afgelopen zomer nog het gevoel dat we de meeste coronaperikelen achter de rug hadden en dat we langzaam weer naar het oude normaal zouden kunnen terugkeren. Inmiddels heeft de realiteit ons echter al weer ingehaald en stevenen we als maatschappij af op weer een winter met allerlei beperkende maatregelen. Ook onze Heemkundekring Bergh kreeg en krijgt uiteraard hiermee te maken. Voor de komende weken hebben we ons Heemkundehuus gesloten, onze publieksactiviteiten geannuleerd en wachten we af wat er in het nieuwe jaar allemaal wel en niet mogelijk zal zijn. We houden u via de nieuwsbrief, de social media en de reguliere media op de hoogte.

Afgelopen september werd onze vereniging geconfronteerd met het verdrietige nieuws dat bestuurslid en penningmeester Peter Brücker was overleden. Een In Memoriam voor Peter is in deze Old Ni-js te lezen. We verliezen in Peter niet alleen een kundig bestuurder, maar ook een warm en aimabel mens. Als vervanger voor Peter als penningmeester mochten we tijdens de laatste jaarvergadering Wouter Besselink uit Stokkum in het bestuur verwelkomen. Hij heeft in het verleden binnen andere verenigingen laten zien dat hij een capabel penningmeester is. Wouter, we zijn erg blij met je komst en wensen je een fijne tijd toe in onze vereniging.

Op initiatief van Antoon Berentsen en Harry Derksen ontvangt u naast deze Old Ni-js een extra presentje in de vorm van een boekje over het grammatica van ons mooie Barghse dialect. Antoon en Harry hebben hier gedurende vele jaren minutieus onderzoek naar gedaan. Het resultaat is een standaardwerk waarin de grammaticaregels voor het eerst zijn vastgelegd. Heren: dank hiervoor.

Net als zovelen hoop ik van ganser harte dat we samen snel uit deze abnormale situatie komen en elkaar weer persoonlijk kunnen ontmoeten bij de diverse activiteiten van onze vereniging. Tot die tijd wens ik u hele fijne feestdagen, een gezegend 2022 en veel leesplezier met deze Old Ni-js. En blief gezond.

Edwin Zweers Voorzitter HKB

Een heer van stand en zijn klooster (pag 4) - Deel 1

Een willekeurige Berghenaar zal op de vraag waar het Berghse klooster werd gebouwd je waarschijnlijk het Bonifatiusklooster ofwel Gouden Handen in ’s-Heerenberg aanwijzen. Klopt niet. Dat klooster is door Duitse Jezuïeten in 1909 vlak aan de grens gebouwd vanwege de Kulturkampf in de 19e eeuw waarbij Jezuïeten Duitsland moesten verlaten. Voor het ‘Berghse’ klooster moeten we een heel stuk dieper terug in de geschiedenis. Het heeft in de 15e en 16e eeuw gelegen in het destijds Berghse gebied de Vier Hezen dat pas sinds 1817 bij Emmerik hoort.

Op donderdag 24 maart 1463 na zondag ‘laetare’, mogelijk een dag met gure voorjaarsbuien, diende zich hoog bezoek aan bij de poort van het kasteel van de heren van Bergh. Heer Willem II van den Bergh (geboren als Willem van der Leck), heer van Bergh, Bylandt en Hedel stond het gezelschap ongetwijfeld al op te wachten. Willem zou je ook met recht bouwheer kunnen noemen. Hij heeft een groot deel van de vestingwerken rond de stad ’s-Heerenberg laten aanleggen, liet de kerk uitbreiden met drie koren (beuken), liet het gasthuis binnen de stadsmuren bouwen en heeft waarschijnlijk flinke verbouwingen aan het kasteel laten verrichten. En nu de kers op de taart voor deze vrome edelman: zijn eigen klooster.

>>>

HANS HEGMAN

Heemkundekring verrast leden (pag 19)

“Nederlandse streektalen verdwijnen in rap tempo”, schreef de NRC op 27 april van dit jaar. Net op tijd zogezegd is onze heemkundekring daarom met het optekenen van de grammatica van het Berghs dialect. In december krijgen alle leden van de vereniging bij het nieuwste nummer van Old Ni-js een exemplaar van de “Grammatica van ’t Barghs”.

Elk dialect heeft een grammatica, dat wil zeggen een regelsysteem van hoe een taal gesproken en geschreven wordt. Maar niet van elk dialect is dat systeem ook schriftelijk vastgelegd. Het decembercadeau is zo uniek, omdat dit in het Nederlands taalgebied heel zeldzaam is. Al een jaar lang waren twee leden van de dialectwerkgroep van de HKB, Harry Derksen en Antoon Berentsen, druk in de weer om de grammatica van het Berghs in kaart te brenge. Begin november kon groen licht gegeven worden. Op 67 pagina’s wordt het dialect van Bergh beschreven. Dat betekent dat alle woordsoorten, van werkwoord tot telwoord, uitgebreid aan de orde komen. Daarnaast in een bijlage ook een overzicht van klinkers en medeklinkers. En tenslotte wordt met een aantal taalkaarten de plaats van het Berghs binnen de Nederlandse dialecten duidelijk gemaakt. Met het woord Berghs is overigens niet gezegd dat de hier beschreven taal aan de grenzen van de oude gemeente ophoudt. Dialecten houden zich niet aan gemeentegrenzen. Geestelijk vader van het project is Harry Derksen, germanist van beroep en afkomstig uit ’s-Heerenberg.

>>>

ANTOON BERENTSEN

Bergh extra muros Boxmeer (pag 20) - deel 3

Onze serie over voormalig Berghse bezittingen startte aan de rand van het oude Gelre in Stevensweert aan de Maas. Daarna bezochten we 14 km oostwaarts de plaats waar Anna van den Bergh haar kasteel Annendael had. In dit derde deel gaan we terug naar de Maas. Ongeveer 25 km ten zuiden van Nijmegen ligt aan de westoever, dus in Brabant, het plaatsje Boxmeer.

Daar verbleef aan het begin van de 17e eeuw Anna van den Bergh als bewindvoerster voor haar broer Frederik, voordat ze naar Stevensweert vertrok om broer Hendrik terzijde te staan en haar kasteel Annendael te bouwen. Boxmeer was een ‘vrije heerlijkheid’, een soort ministaatje, dat 250 jaar lang, tussen 1545 en 1795, een Berghs bezit was. Het verhaal van Boxmeer doet soms denken aan een bekend Noord-Frans dorpje dat een eenzame strijd tegen de Romeinse overheerser vocht. De burcht van Boxmeer stond er al zo’n driehonderd jaar voordat Anna daar belandde. Rond het jaar 500 was een oude arm van de Maas dichtgeslibt. Daardoor was een groot eiland ontstaan, omgeven door moeras, broekland en water. Dat was weer 500 jaar daarna een ideale plaats voor de bouw van een versterkte woning op een lage motte. Het water rond de burcht werd de Meer genoemd. Tot in de 18e eeuw werden ook het dorp en het kasteel zo genoemd

>>>

ANTOON BERENTSEN

In memoriam Peter Brücker, 1970 - 2021 (pag 30)

Op 6 september jl. ontvingen wij het trieste nieuws dat Peter Brücker, penningmeester van onze vereniging, op 51-jarige leeftijd was overleden.

De afgelopen tien jaar vervulde hij zijn functie binnen de vereniging naar grote tevredenheid van allen. Altijd punctueel in zijn taak en betrokken bij het wel en wee van de gehele vereniging. En iedereen wist dat de financiën bij hem in vertrouwde handen waren. Bij discussies binnen het bestuur hield hij zich in eerste instantie meestal wat op de achtergrond. Maar als hij dan uiteindelijk zijn mening verkondigde, dan bleek dat hij er goed over nagedacht had en wist hij anderen vaak te overtuigen.

Peter was ook niet degene die op feestjes het hoogste woord voerde of in het middelpunt van de belangstelling wilde staan. Je zag hem eerder met een biertje in zijn hand rustig praten met anderen en hem zichtbaar genieten van de gezelligheid om hem heen.

Sinds twee jaar wist Peter dat hij het leven in reservetijd leefde, maar zoals hij zelf zei: “We proberen uit elke dag maar het beste te maken en dan zal de tijd het wel leren.” Maar de afgelopen paar maanden verslechterde de situatie plotseling snel.

Als HKB verliezen wij naast een hele goede penningmeester vooral ook een beminnelijk en vriendelijk mens. Wij verliezen een vriend. En Peter, zoals jij het recent zelf formuleerde: “Misschien tot ooit.”

Edwin Zweers Voorzitter Heemkundekring Bergh