Monte Domini, Johannes a

Johannes a Monte Domini.
Uitsnede uit de triptiek van Gerhard Terstege.

Inleiding

Johannes a Monte Domini was een priester die in 's-Heerenberg geboren werd. Zijn naam komt ook voor als Johannes de Monte Domini, Johannes de Monte en Johannes van 's-Heerenberg.

Hij was een broer van Lambertus a Monte Domini. Hun ouders zijn niet bekend, maar dat de broers in 's-Heerenberg geboren werden, staat wel vast. Hun "achternaam" is afgeleid van de Latijnse naam van 's-Heerenberg: Mons Domini. Verder is bekend dat hun moeder een zus was van Gerhard Terstege. Gerrit ter Stegen, die een eeuw later leefde, was waarschijnlijk ook familie van hen.

Johannes overleed in Keulen op 25 maart 1508 en werd begraven in de Sint Andreaskerk aldaar.

Universitas Studii Coloniensis

Johannes heeft net als zijn broer en zijn oom in Keulen gestudeerd en gewerkt. Hij liet zich op 12 juni 1450 inschrijven aan de Universitas Studii Coloniensis, de oude universiteit van Keulen die van 1388 tot 1798 heeft bestaan. De huidige universiteit van Keulen werd in 1919 opgericht.

Zoals alle studenten destijds doorliep Johannes eerst de propedeutische "artistenfaculteit" (faculteit der Artes Liberales) voor hij aan zijn hogere studies aan de theologische faculteit kon beginnen. Pas in 1478 slaagde hij voor het examen waarmee hij de titel magister artium ("Master of Arts") verwierf, en begon aan zijn theologiestudie. Mogelijk klopt laatstgenoemd jaartal niet, want al in 1459 werd hij decaan (maar van welke faculteit?).

Johannes heeft wel theologie gestudeerd, want in 1480 volgde hij zijn broer op als kanunnik van de Apostelenkerk in Keulen. Hij bekleedde deze functie tot 1482.

De triptiek van Gerhard Terstege

Omstreeks 1480 gaf Johannes samen met zijn broer Lambertus en zijn oom Gerhard opdracht tot het vervaardigen van een triptiek ofwel drieluik. Zoals in die tijd gebruikelijk was, lieten de opdrachtgevers zich op de triptiek afbeelden. Zodoende is er van alle drie deze 's-Heerenbergse geestelijken een portret overgeleverd.

Gerhard Terstege is twee keer afgebeeld op het middendeel van de triptiek, dat de kruisafname afbeeldt. Hij is de knielende geestelijke links. Bovendien heeft Nicodemus, de man die Jezus' voeten vasthoudt, het gezicht van Gerhard Terstege.

Johannes staat op het rechter paneel samen met de apostel en evangelist Mattheüs afgebeeld; Lambertus staat op het linker paneel samen met de apostel Andreas. Beiden hebben zij een bontstola over hun arm hangen met daaraan hermelijnstaartjes. Zo'n stola wordt gezien als een teken van de kanunnikenstand.

Dichtgeklapt toont de triptiek Maria die de Boodschap van de aartsengel Gabriël ontvangt. Maria staat op achterkant van het linker paneel; de aartsengel Gabriël op achterkant van het rechter paneel.

Wie de panelen geschilderd heeft, is niet bekend. Het middenpaneel wordt toegeschreven aan de "Meester van het leven van Maria", en is eerder geschilderd dan de zijpanelen, die worden toegeschreven aan de "Meester van de Sint-Jorislegende".

De triptiek kwam te staan bij de noordelijke ingang van het dwarsschip van de Sint Andreaskerk. Tegenwoordig bevindt de triptiek zich in het Wallraf-Richartz-Museum in Keulen.

Bron

• Old Ni-js nr. 56, blz. 9–10