Old Ni-js 102

Old Ni-js 101 <==> Old Ni-js 103

Uitgave April 2019

Inhoud

• Pagina 2 | Heemkundekring Bergh
• Pagina 3 | Edwin Zweers: Van het bestuur
• Pagina 4 | Ine Schramde: De jacht op patrijzen voor het hof
• Pagina 15 | Niels Reesink: Collaboratie aan de grens
• Pagina 21 | Antoon Berentsen: Langs Berghse havezaten VI
• Pagina 26 | Uitsnede uit de kaart van Christiaan sGrooten
• Pagina 28 | Antoon Berentsen: Het graafschap Bergh uit 1573
• Pagina 29 | Ton(nie) Meijer: Herinneringen aan ‘s-Heerenbarg en Lengel, deel 2: 1962 (Dialect)
• Pagina 31 | John Thoben: De tijd laat zich niet vangen
• Pagina 32 | Sponsors

Tekst Website

[De ON is ivm technische problemen een beetje vertraagd. Verspreiding medio april 2019]

Beste heemkundevrienden,

De afgelopen maanden waren voor de Heemkundekring Bergh volop gevuld met activiteiten rond de opening van het nieuwe Heemkundehuus in het uit 1531 stammende Raethuys. Na maanden van voorbereidingen had burgemeester De Baat van de gemeente Montferland op 26 januari de eer om de officiële opening te verrichten. De sfeer werd daarbij nog verhoogd door de traditionele vendelhulde van de leden van schutterij St. Antonius, en door de in historische kostuums gestoken vrijwilligers van het Stadsmuseum Bergh. De volgende dag konden de leden van de HKB er voor het eerst een kijkje nemen. In het weekend van 2 en 3 februari volgde die mogelijkheid voor álle belangstellenden. In totaal moeten in beide weekenden honderden mensen, leden en (nog) niet-leden, het pand bekeken hebben. De reacties, mondeling en schriftelijk, waren alle zeer positief.

In de weken daarna werd al snel duidelijk dat de overgang naar de nieuwe locatie ook tot meer activiteiten van de werkgroepen heeft geleid. Iedere avond is er wel een overleg en zijn er medewerkers druk bezig achter de computers. Ook nieuwe vrijwilligers hebben de weg naar ons pand al weten te vinden. Allemaal positieve ontwikkelingen voor onze HKB.

Momenteel is het bestuur bezig een brochure te verspreiden onder bedrijven en organisaties om zo het gebruik van de verschillende ruimtes binnen ons Heemkundehuus te promoten. Inmiddels hebben de eerste gegadigden zich al gemeld. Ook de trouwzaal is al enige malen geboekt als locatie voor een huwelijksvoltrekking.

Graag wil ik vanaf deze plek de mensen danken die zo druk zijn geweest met de verhuizing en de inrichting van het Raethuys. Op de eerste plaats dank aan Rob Vister, met in zijn kielzog Marianne Verbeek, Frits Frauenfelder en technische man Robert Bennink. Zonder hen zou de verhuizing en inrichting waarschijnlijk niet gerealiseerd zijn. En tenslotte dank ik alle andere verhuizers en inrichters. Samen zijn wij de HKB.

Edwin Zweers, voorzitter

In dienst van de graven van Bergh (pag 4)

In dit verhaal aandacht voor Jan Peters alias Vinck die dermate goed is in het vangen van patrijzen dat hij een vaste aanstelling krijgt om het hof jaarlijks te voorzien van deze als wildbraad zeer geliefde hoenders.

We gaan 350 jaar terug in de tijd, naar de tweede helft van de 17e eeuw, toen alleen de adel het recht had om te jagen en het gewone volk van het wild af moest blijven. Binnen het graafschap Bergh en enkele omliggende heerlijkheden waren het hoofdzakelijk de graven van Bergh die het voor het zeggen hadden. Iedereen die het waagde om in hun private jachtgebied te jagen, kon rekenen op een boete en confiscatie van jachtgerei en honden. Althans..., indien ze betrapt werden. Daar lag dan ook een belangrijke taak voor vorsters en wildschutten die bij de graven in dienst waren. De vorsters dienden de bossen te beschermen en de wildschutten het totale jachtgebied. Het waren mannen met een uitgebreide kennis van het wildleven, de natuur en de verschillende jachtmethodes. Ze konden uiteraard ook jagen, maar als ze dat deden dan moest dat volledig ten dienste staan van de graaf of gravin. De graven zelf gingen vrijwel alleen op jacht voor hun eer of hun plezier. Maar ze hadden ook graag een mals stukje wild op tafel. En dus gaven ze hun jagers en wildschutten opdracht om te jagen voor wildbraad. Soms ging dat om groot wild zoals een hert of wild zwijn, maar meestal ging het om klein wild zoals haas, konijn of patrijs en ander gevogelte.

INE SCHRAMADE

Collaboratie aan de grens (pag 15)

Direct na de Tweede Wereldoorlog werd er in Nederland begonnen met het oppakken van personen die met de Duitsers hadden gecollaboreerd. Deze gevangenen kwamen in interneringskampen terecht. In Stokkum is het Gildegebouw St. Oswaldus van 5 mei tot 2 juni 1945 een interneringskamp geweest. Dit was voor mij een verrassing. Waarom een interneringskamp in zo’n klein dorp als Stokkum? Voor mijn bachelor scriptie (pre-master Geschiedenis) aan de Radboud Universiteit heb ik onderzoek gedaan naar de internering van collaborateurs in onze regio en dat heb ik vergeleken met de rest van Nederland. In dit artikel bespreek ik voorbeelden en verhalen die ik tijdens mijn onderzoek ben tegengekomen in de toenmalige gemeente Bergh.

Achtergrond In de Tweede Wereldoorlog bestond in Nederland het grootste deel van de landverraders uit aanhangers van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Vooral gehaat werden degenen die Joden hadden verraden of die voedsel in beslag namen, zoals NSB’ers die werkten voor de Nederlandse Landwacht en daardoor politiebevoegdheid bezaten. Hoewel de Duitsers voor Mussert en zijn NSB geen grote rol zagen weggelegd, werden zij wel op een aantal belangrijke posten aangesteld als burgemeesters, politiechefs, directeuren van instituten en dagbladredacteuren. In de oorlog was er al een duidelijke boodschap door koningin Wilhelmina afgegeven. Tijdens een radiorede vanuit Londen op 10 mei 1941 stelde de koningin al dat ‘voor landverraders in het bevrijde Nederland geen plaats meer kon zijn’. In het najaar van 1944 werd alleen Zuid-Nederland bevrijd. Door een Duitse overwinning in de Slag om Arnhem moest Noord-Nederland tot april en mei 1945 wachten en daardoor de Hongerwinter meemaken. Met Pasen 1945 is het grootste gedeelte van de Achterhoek bevrijd. In de nacht van 31 maart op 1 april vonden er nog heftige gevechten plaats in onder andere de gemeentes Bergh en Doetinchem, maar op Paasmorgen rolden de Canadese tanks door grote delen van de Achterhoek en was de bevrijding een feit. Uiteindelijk capituleerden de Duitse troepen in Nederland op 5 mei 1945.

NIELS REESSINK

Het graafschap Bergh uit 1573 (pag 26)

Op de achterzijde van Old Ni-js staat nu transparant de kaart van het graafschap Bergh, zoals die in opdracht van de toenmalige koning Philips II gemaakt werd door de cartograaf Christiaan Sgrooten. De kaart verscheen in 1573 in druk. De originele titel luidt: Comitatus Montensis et trium cornuum Rheni typus. Alle leden van de Heemkundekring Bergh hebben deze kaart op groot formaat in hun bezit. Hieronder volgt de toelichting op de kaart.

Christiaan Sgrooten werd omstreeks 1525 in de tussen Kevelaer en Xanten gelegen plaats Sonsbeck geboren als zoon van de notaris en stadsschrijver Peter Sgrooten. Die was vermoedelijk uit Brabant afkomstig. De achternaam wordt zeer wisselend geschreven, maar is vermoedelijk afgeleid van ’s Grootens. Christiaan kreeg zijn opleiding bij de vermaarde cartograaf Gerhard Mercator in Duisburg en vestigde zich in Kalkar. Hij was in 1557 al zo’n vermaarde kaartmaker, dat hij door de Spaanse koning Philips II (1555-1598) werd benoemd tot Geographus Regiae Maiestatis Hispaniae. In 1568 kreeg hij bezoek van de Spaanse landvoogd Alva (1507-1582) die hem de opdracht gaf een atlas te maken van alle gewesten en steden van de Nederlanden die onder het gezag stonden van de Spaanse kroon.

ANTOON BERENTSEN