Vicarie

Wat was een vicarie?

Een vicarie was voor de Reformatie (begin 16e eeuw) een instelling volgens zowel wereldlijk als geestelijk recht, waarvan de opbrengst (bijvoorbeeld uit goederen) diende voor het onderhoud van een vicaris. Een vicaris was een priester die geen taken als zielzorger had, maar wekelijks een bepaald aantal missen moest opdragen. Daarnaast moest hij de goederen van de vicarie beheren en eventueel andere taken uitvoeren. Een vicaris werd aangesteld op voordracht van de collator (vaak de stichter van de vicarie of zijn opvolger; hij had het collatierecht) en formeel door de bisschop in zijn ambt bevestigd.

Na de Reformatie vervielen de verplichtingen van vicarieën, maar de collator mocht twee derde van de inkomsten blijven innen op voorwaarde dat die aan een goed doel werden besteed. De resterende een derde moest aan studiedoeleinden ten goede komen. De vicarieën vielen aldus alleen nog onder wereldlijk recht. Sinds 1976 hebben de nog bestaande vicarieën dezelfde juridische status als stichtingen – ze verschillen daarvan alleen in hun ontstaansgeschiedenis.

Vicarieën in Bergh

Binnen de grenzen van de latere gemeente Bergh waren er vicarieën in de drie parochies die daar voor de Reformatie al bestonden. Er zijn geen gegevens voorhanden over hun uiteindelijke lot. Mogelijk hebben ze na de Reformatie eenvoudig opgehouden te bestaan.

parochie Zeddam

• Vicarie van het Heilig Kruis
  • Gesticht op 7 mei 1385 door pastoor Van der Mollen
  • Collator: de pastoor van Zeddam
• Vicarie van Sint Anthonius
  • Gesticht op 13 februari 1543 door pastoor Koips
  • Collator: de graaf Van den Bergh
• Vicarie van Sint Nicolaas
  • Gesticht voor 1516
  • Collator: ?
• Vicarie van Sint Oswald
  • Gesticht voor 1425
  • Collators: officieel de graaf Van den Bergh én de pastoor van Zeddam, maar in de praktijk de Graaf van den Bergh.

parochie 's-Heerenberg

• Vicarie van Onze Lieve Vrouw
  • Gesticht voor 1529
  • Collator: ?
• Vicarie van Sint Anna

parochie Beek

Hierover zijn nog geen nadere gegevens voorhanden.

De vicarieën van Millingen en Driel

De Graven van den Bergh waren collator van de vicarieën in Millingen en Driel, plaatsen die ooit Berghs bezit waren geweest. Deze vicarieën zijn na de Reformatie blijven bestaan. Bij de verkoop van Millingen (in 1837) en Driel (in 1788) zijn hun vicarierechten in handen van de graven gebleven. Toen de laatste grafelijke bezittingen in Bergh in 1912 werden verkocht aan dr. Jan van Heek, hoorden daar de Millingse en Drielse vicarierechten nog steeds bij.

Onder Van Heek zijn de twee vicarieën omgezet in de Stichting de Verenigde Vicarieën van Millingen en Driel. Deze stichting is bij de Kamer van Koophandel ingeschreven onder nummer 41053408 met als vestigingsplaats 's-Heerenberg. Als oprichtingsdatum wordt 23 december 1996 vermeld, maar dit is de datum waarop de al veel langer bestaande statuten zijn aangepast volgens het Nieuw Burgerlijk Wetboek.

Bronnen

• Het boek Hofman in Azem van 't Hof tot heden, blz. 474
• Parochie Zeddam 1150-1975, blz. 12-15
• Stichting Vicarie Sancti Nicolai
• Wikipedia