Berntsen, Wilhelmus Henricus

Wilhelmus Henricus Berntsen is een van de oorlogsslachtoffers uit Loerbeek in de voormalige gemeente Bergh. Wim werd geboren als oudste van de negen kinderen van Albertus Johannes Wilhelmus Berntsen en Theodora Grada ten Bensel. Het was de bedoeling dat Wim zijn vader zou opvolgen als molenaar, maar het lot heeft anders beslist.

Wim is in september 1939 opgekomen voor militaire dienst in de Palmkazerne in Bussum. Daar kreeg hij een opleiding in de bediening van het pantserafweergeschut (PAG). Dit was een in die tijd uiterst modern kanon van Oostenrijkse makelij om tanks en pantserwagens mee uit te schakelen. Hoewel het Nederlandse leger toen vooral met oud wapentuig was uitgerust, had het toch 386 stukken PAG. Elk infanteriebataljon had ter ondersteuning een compagnie met zes van zulke kanonnen. Voor de bediening waren er per kanon vijf man nodig, en daarnaast hoorde er nog wat ander personeel bij, zoals een motorordonnans. Ook was er vrachtwagen met chauffeur om het kanon te trekken, en de soldaten en de munitie naar de stelling te rijden.

Na de opleiding in Bussum werden de PAG-soldaten verspreid. De meeste gingen naar een infanteriebataljon, maar Wim kwam terecht bij een wat ongewone compagnie met de aanduiding 1-IV Bat. Pag. Dat was een reserve-eenheid die direct onder de commandant van de vierde divisie viel. De vierde divisie moest in mei 1940 het gebied rond de Grebbeberg verdedigen, en de reservetroepen zouden al naar gelang het verloop van de strijd worden ingezet waar dat nodig was.

Zo kwam Wim in het voorjaar van 1940 in Amerongen te liggen, een eindje achter de Grebbelinie. De Grebbelinie was de verdedigingslinie die liep van het IJsselmeer naar de Grebbeberg. In Amerongen heeft Wim de oorlog afgewacht. Op Hemelvaartsdag, 2 mei 1940, is hij voor het laatst thuis geweest. Toen op 10 mei de oorlog uitbrak, werd zijn compagnie direct verplaatst naar een meubelfabriek in Remmerden, een plaatsje vlak achter de Grebbeberg tussen Elst en Rhenen. In afwachting van verdere orders hebben de jongens daar niet veel meer gedaan dan op wacht staan en wat patrouille lopen. Ze konden de strijd bij de Grebbeberg wel horen, en ook hebben ze een aantal Duitse vliegtuigen zien neerstorten, maar in Remmerden bleef het nog rustig.

Op zondagmorgen 12 mei, eerste pinksterdag, liep Wim met een patrouille ergens buiten zijn bivak, toen een boodschapper kwam zeggen dat ze onmiddellijk terug moesten. Er waren orders binnengekomen om naar de stellingen te gaan. De zes kanonnen van 1-IV Bat. Pag. kwamen zo her en der op de Grebbeberg te staan. Wie tegenwoordig van de kant van Wageningen de Grebbeberg oprijdt, kan de plek waar het stuk van Wim stond nog makkelijk terug vinden. Op de top van de berg aangekomen, ziet men aan de rechterhand eerst het Militair Ereveld. Daarna volgt een open stuk bouwland, waarna het bos begint waarin Ouwehand's Dierenpark ligt. Juist op de grens tussen het bouwland en het bos liep in mei 1940 een verdedigingslinie van loopgraven, de zogenaamde stoplijn. Wims stuk stond op 12 mei aan de noordkant van de weg, daar waar de stoplijn de weg sneed.

Op 12 mei stonden de Duitsers al onderaan de berg, en die nacht is een voorhoede van de SS via de weg over de Grebbeberg doorgebroken tot in Rhenen. Dit heeft tot grote paniek en wanorde onder de Nederlandse troepen geleid. Hoewel de Nederlanders zich enigszins hebben kunnen hergroeperen, en de voorhoede van de SS afgesneden raakte van de rest, was de weerstand op de Grebbeberg toen eigenlijk al gebroken.

Er zijn aanwijzingen dat het kanon van Wim op 12 mei is uitgeschakeld, of in ieder geval onklaar is geraakt. De PAG-soldaten konden dus niet meer doen waar ze voor opgeleid waren. Toen die nacht de SS doorbrak, zijn de jongens van het PAG elkaar in de ontstane paniek waarschijnlijk kwijtgeraakt. Er was voor hen op zich ook geen reden meer om bij elkaar te blijven.

Op 13 mei ging de Duitse aanval door. Bij een artilleriebeschieting sneuvelde die dag luitenant Van der Kuijp, Wims pelotonscommandant. Hij en Wim zijn de enige twee doden van 1-IV Bat. Pag. Wim was op het moment dat Van der Kuijp sneuvelde nog in leven. Hoe hij zelf precies omgekomen is, kan niet meer met zekerheid achterhaald worden, maar er zijn aanwijzingen dat hij door de Duisters is neergeschoten toen hij zich overgaf. Volgens deze reconstructie bevond Wim zich met vijf andere soldaten, allemaal uitgeput van de spanning en de slapeloze nachten, in een schuilplaats die deel uitmaakte van de stoplijn. Toen de Duitsers op de deur bonkten en 'heraus, heraus' riepen, kwamen ze een voor een naar buiten. Maar omdat ze niet geleerd hadden, hoe je je moet overgeven, hadden ze hun geweer nog in de hand. De eerste twee werden door de Duitsers meteen neergeschoten. Daarop hief de volgende die naar buiten kwam in een reflex, of in woede, zijn geweer op, waarop de Duitsers hem en de overige drie ook doodgeschoten. Het is niet zeker of het zo gegaan is, maar verschillende overlevenden hebben over zulke incidenten verteld.

Wel is bekend dat het lichaam van Wim, samen met die van de andere vijf, op donderdag 16 mei is gevonden. Ze lagen niet meer waar ze gevallen waren, maar wat verderop, afgedekt met dekens bij een ondergrondse hulpverbandplaats (een medische post) ten oosten van de ingang van de dierentuin. Vandaar zijn de lichamen een voor een naar hun graf op het Militair Ereveld Grebbeberg (dat toen aan het ontstaan was) gedragen. Aldus heeft Wim al op de tweede dag nadat met de berging van de doden werd begonnen, zijn laatste rustplaats gevonden. Andere gesneuvelden, waaronder luitenant Van der Kuijp, zijn eerst begraven op de plek waar ze gevonden werden, en na 27 mei op het Ereveld herbegraven. Weer andere doden zijn pas na dagen of weken, soms zelfs pas na maanden gevonden.

De doden werden op het Ereveld begraven in de volgorde waarin ze aangevoerd werden. Uit de grafnummers is aldus af te leiden dat Wim als laatste van de zes bij de hulpverbandplaats is weggedragen. Hij kwam te liggen in de eerste rij, graf 55. Dat is vandaag de dag nog steeds zijn graf, met nog steeds hetzelfde nummer.

Op de volgende externe links is een foto van het graf van Wim te vinden: [1] [2]