Nationaal Socialistische Beweging

De Nationaal Socialistische Beweging (NSB) is een politieke partij die op 14 december 1931 is opgericht door ir. Anton Mussert en C. van Geelkerken. Haar partijprogramma is praktisch identiek aan dat van de Duitse NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterspartei), compleet met Weerbaarheidsafdeling (WA) en Jeugdstorm (corresponderend met SA en Hitlerjugend). Als de NSB op 6 januari 1933 haar eerste landdag organiseert, telt zij 600 leden. Het ledental groeit snel: 52.000 op 1 januari 1936. De belangrijkste reden is dat de partij de oplossing van de economische crisis in het vooruitzicht stelt, precies zoals Hitler en zijn NSDAP die in Duitsland hebben weggewerkt: daar heersen geen werkloosheid en armoede meer. (Een helder en zakelijk beeld van de NSB wordt getekend door pastoor W. Ramaekers osb in zijn boek Martelaren van 's-Heerenberg blz 70-77.)

Voor Bergh komen er nog twee factoren bij: veel families hebben verwanten in Duitsland en de arbeiders die altijd al werk moesten zoeken in Duitsland, gaat het steeds beter: daar is werk in overvloed. Er zijn in Bergh opmerkelijk veel NSB-ers.

Beroepen

De Nationaal Socialistische Beweging (NSB) kwam in Bergh onder alle lagen en standen van de bevolking voor. De meeste leden waren fabrieksarbeider. In aantallen kwam landbouwer op de tweede plaats.

Beroepen die voorkomen op een lijst N.S.B.'ers en dergelijke van de Politieke Opsporingsdienst: boerenknecht, borstelmaker, boscharbeider, burgemeester (een invaller), café-houder, chauffeur, dienstbode, fabrieksarbeider, fabrikant, groentehandelaar, huisvrouw, kantoorbediende, klerk ter secretarie, kolenhandelaar, koopman, krantenbezorger, landbouwer, los arbeider, los werkman, metselaar, monteur, onderwijzer, rentmeester, rijwielhersteller, schilder, schoenmaker, slager, steenfabrieksarbeider, student (Wolkenland), timmerman, typograaf, winkelier, zonder.

Met en dergelijke worden bijvoorbeeld meisjes bedoeld die met Duitse soldaten vrijden.

Gezindten

Teun de Goede schrijft in Er op of er onder: "In augustus 1941 telde de N.S.B. in 's-Heerenberg ruim 100 betalende leden, waarvan de meesten katholiek waren, althans als zoodanig geregistreerd stonden." Deze bewering is later overgenomen in het boekje Twee Dachau-martelaren (1950). Dit is niet realistisch want de meeste inwoners van 's-Heerenberg zijn katholiek! Men werd waarschijnlijk N.S.B.'er nadat men door kennissen op het bestaan attent was gemaakt.

De N.S.B.'ers die landbouwer waren in Bergh, waren vooral te vinden onder de protestanten die de Hervormde Kerk in Zeddam bezochten.
Ook de deelnemers aan de V-actie op 26/27 juli 1941 die geregistreerd staan, waren hoofdzakelijk protestant. "De V-actie hadden de Duitsers in 1941 van de Engelsen afgekeken en nageaapt. Op straten, huizen, muren en ook vaak de trottoirs en vensters van de bekend staande anti-mensen kladderden Duitsers en N.S.B.'ers V = Victorie; Duitsland wint op alle fronten; Oranje is Bolsjewiek."¹

Bronnen

• Old Ni-js nr. 32, blz. 49-50
• Lijsten Politieke Opsporingsdienst
• ¹ V-actie: Er op of er onder