Liemers

De Liemers is een streek in de Nederlandse provincie Gelderland, die wordt begrensd door de Duitse grens, de Rijn, de IJssel en de Oude IJssel.

Relatie tot de Achterhoek

De Liemers wordt vanwege het feit dat dit gebied ten noorden van de grote rivieren ligt en in vergelijking met de noordelijk gelegen Achterhoek slechts een geringe omvang heeft, in de rest van Nederland vaak tot de Achterhoek gerekend. Onrust over borden met de tekst 'Welkom in de Achterhoek' van de Stichting Achterhoek Toerisme aan de grenzen van de gemeente Montferland in het jaar 2015 maken duidelijk dat de toerekening van het gebied van Montferland en Wehl tot de Achterhoek omstreden is. In de voormalige gemeente Bergh en ook Wehl gaan echter ook stemmen op die dit gebied tot de Achterhoek willen rekenen en niet tot de Liemers. Daarvan getuigen sinds 2018 het verschijnen van de vanuit particulier initiatief op de markt gebrachte Achterhoek-vlaggen op verschillende plekken in dit gebied. De voormalige gemeenten Bergh en Wehl zijn immers voor een groot deel op Doetinchem gericht, terwijl Didam op Zevenaar (en in mindere mate zelfs op Arnhem) gericht zijn. Andere factoren voor de onduidelijkheid zijn bijvoorbeeld de grens tussen de edities Liemers en Achterhoek van de regionale krant De Gelderlander die van noord naar zuid dwars door de streek verloopt. Bestuurlijk hoort de nieuwe gemeente Montferland sinds haar uittredingsbesluit van 13.11.2013 niet meer tot de bestuursregio Achterhoek. De voormalige gemeente Wehl behoort sinds 2005 tot de gemeente Doetinchem en is daarmee bestuurlijk aan de Achterhoek gebonden. Datzelfde geldt ook voor het gebied van de voormalige gemeente Gendringen dat sinds 2005 tot de gemeente Oude Ijsselstreek behoort, dat aan beide zijden van de Oude Ijssel gesitueerd is. Degemeente Montferland besloot zich in 2019 aan te sluiten bij de Gemeenschappelijke Regeling Stadsregio Arnhem-Nijmegen. Ook op het gebied van toerisme heeft de gemeente Montferland besloten een eigen weg te gaan. In oktober 2019 werd tot het Toeristisch Platform Montferland besloten

Voormalige Kleefse (Pruisische) enclave

Van het begin van de 15e eeuw tot 1817 behoorde een deel van de Liemers tot het hertogdom Kleef, later Pruisen. In 1355 verpandde de hertog van Gelre het gebied rond Duiven, Zevenaar en Wehl aan zijn neef de Kleefse hertog. Het Kleefse Scholtambt de Liemers behoorde daardoor tot 1816 tot Pruisen. Ook de stadHuissen aan de andere kant van de Rijn behoorde daartoe. In 1816 werd als uitvloeisel van de besluiten op het [Congres van Wenen]] dit gebied aan het Koninkrijk der Nederlanden afgestaan. De hoofdplaats van het Kleefse Scholtambt Liemers was Zevenaar. Deze zogenaamde Kleefse enclaves zijn tot op heden net als de overige delen van de Liemers overwegend rooms-katholiek gebleven. In de tijd van de reformatie (1520-1600) mochten katholieken in de Noordelijke Nederlanden niet in het openbaar hun geloof belijden, laat staan processie houden. Doordat in de Kleefse Liemers religieuze tolerantie heerste, gold dit regime niet voor dit gebied. Dat is de reden dat binnen de Liemers in verschillende dorpen de processie nu nog elk jaar in het openbaar trekt.

Geologisch

De Liemers bestaat grotendeels uit vlak rivierkleigebied. In het centrum verheft zich het Montferland, een glaciale stuwwal die ontstaan is in de IJstijd. Door de aanwezigheid van rivierklei dat Nederland bereikte via de Rijn, zijn er veel steenfabrieken ontstaan.

Naam Liemers

Er wordt wel eens gesteld dat de naam "Liemers" afkomt van Pagus Leomerike, waarbij pagus op 'gouw' of 'gewest' sloeg en leomerike op leemrijke grond. Andere verklaringen luiden echter dat het "in de luwte" betekent (de luwte tussen Montferland en Posbank) en dat het verwijst naar het Latijnse limes (grens).

Taal Liemers

Het dialect dat in de Liemers wordt gesproken, behoort tot het Noord-Nederfrankisch en vormt de overgang naar het Nedersaksisch van de Achterhoek. Vanuit de Duitse dialectologie is voor dit grensoverschrijdend dialectgebied de naam Kleverlands gemunt.

Bronnen

• Wim van Heugten, Theo Salemink (red.), De Liemers. Land van grenzen tussen Rijn en Oude IJssel, IJzerloo: Uitgeverij Fagus 2019, 336 blz.
• Liemers van Nol Tinneveld, 1984
• Gelderse historie in de Liemers, 1971
• Historische Kring Huissen, Geschichtsverein Emmerich (uitg.), Grenspassages/Grenzgänge. Het Gelders-Kleefse grensgebied na de grensregeling van 1816-1817. Huissen 2017
• Old Ni-js nr.58, blz. 13-16
• "Streek explodeert om annexatie", in De Gelderlander 15.12.2015, pag. Regio 9
• Scholtambt van Liemers
• Kleverlands