Kemnadesluis

Het begin

Op de rechteroever van de Oude IJssel ligt ten oosten van de Kemnade de Kemnadesluis. Deze sluis is niet meer in gebruik en wordt ook de Oude Sluis genoemd ter onderscheid van de nieuwe Sluis De Pol, die ter vervanging stroomopwaarts bij Gaanderen werd gebouwd.

De Kemnadesluis maakt deel uit van de werkzaamheden ter verbetering van de bevaarbaarheid van de Oude IJssel, die in het laatste decennium van de 19e eeuw werden uitgevoerd. Er kwamen sluizen bij Doesburg, Laag-Keppel, de Kemnade en Ulft. De bruggen over de Oude IJssel bij Doesburg, bij boerderij Muldera in Hoog-Keppel, in Laag-Keppel, in Doetinchem en in Ulft werden omgebouwd tot draai- of ophaalbrug om schepen te kunnen doorlaten.

Het bestuur van het Waterschap van de Oude IJssel heeft de bouw van de Kemnadesluis op 6 augustus 1889 aanbesteed in het kader van Bestek III van de eerste verbetering van de Oude IJssel en de Aastrang. De sluis moest in één bouwwerk met een stuw gebouwd worden. Daarnaast omvatte de aanbesteding de bouw van een sluiswachterswoning en het beweegbare deel van de brug over de Oude IJssel in Doetinchem. De bouw begon in 1890 en werd uiterlijk in 1892 voltooid.

Een recente foto van de Kemnadesluis

De bestektekening met de sluiswachterswoning, de sluis en de stuw

Het einde

De sluis werd overbodig toen de rivier in de jaren vijftig vanaf Doetinchem tot voorbij de monding van de Bielheimerbeek bij Gaanderen werd rechtgetrokken. Hierbij verdween de noordwaartse bocht tussen de monding van het Waalse Water en de monding van de Bielheimerbeek. De nieuwe bedding heeft slechts een lichte kromming. De Kemnadesluis lag in de afgesneden bocht, zodat in 1953 ter vervanging Sluis De Pol bij Gaanderen werd gebouwd.

De Schut en Keersluis met Voetbr op een kaart uit 1908. De Oude IJssel maakt nog een noordwaartse bocht.

Op deze kaart uit 1977 is de rivierbocht afgesneden. De Oude Sluisweg leidt naar de sluiswachterswoning. Rechtsonder op de kaart duidt "Sch sl" de nieuwe Sluis De Pol aan.

Van de afgesneden bocht van de Oude IJssel is niet meer dan een sloot overgebleven. De sluis verloor zijn functie, maar herinnert nog steeds aan de beroepsscheepvaart die vroeger ook stroomopwaarts van Doetinchem plaatsvond. Op 14 december 2004 verklaarde de gemeente Bergh de sluis met een van haar laatste besluiten tot gemeentelijk monument (nr. 118). Het Waterschap Rijn en IJssel is eigenaar van de sluis. De sluiswachterswoning is in particulier bezit en door verbouwingen niet meer als zodanig herkenbaar.

De afgesneden bocht van de Oude IJssel gezien vanaf de
N317 tussen Doetinchem en Etten.

De Oude IJssel snijdt de Kemnadesluis en de sluiswachterswoning af van de rest van Berghs grondgebied. Ze zijn daardoor alleen vanaf Doetinchems grondgebied bereikbaar via de doodlopende Oude Sluisweg, die een zijtak heeft op het grondgebied van de gemeente Oude IJsselstreek. Zo doet zich de ongewone situatie voor, dat het adres van de sluiswachterswoning, Oude Sluisweg 1, in de gemeente Montferland ligt, maar de weg zelf in Doetinchem.

Sluiswachters

De Kemnadesluis werd bediend door een sluiswachter. De eerste sluiswachter werd in september 1892 aangesteld, maar vertrok al binnen een halfjaar. Pas in januari 1894 werden er voor alle sluizen en bruggen in de Oude IJssel (nieuwe) wachters geworven, waarna de tweede sluiswachter in juni 1894 werd benoemd. Waarschijnlijk is de sluis in de tussentijd buiten bedrijf geweest omdat de rivierbedding werd uitgediept, maar definitieve gegevens hierover ontbreken nog.

• B.H. van de Linde
• G.J. te Lindert
• H.J. Bakker
• B. van Arragon
• G. Bussink

Bronnen

• Watererfgoed Sluis Kemnade, met foto's uit de Archieven Waterschap Rijn en IJssel, fotocollectie Waterschap van de Oude IJssel
• Topotijdreis
• De Graafschapbode van 17 mei 1890, en 27 januari en 2 juni 1894 op Delpher