Groot Broekhuizen

Boerderij Groot Broekhuizen te Beek in 2018

Inleiding

Groot Broekhuizen is de boerderij aan de Sint Jansgildestraat 38 in Beek. Hij staat niet ver van de Beekse dorpskom, aan de rand van de vroegere Beekermark. Het grote historische voorhuis heeft nogal een voornaam aanzicht. Ervoor staat een prachtige wilde kastanjeboom met een omtrek van 3,70 meter.

Het huis was ooit omgracht, zo bleek toen bij de bouw van een ligboxenstal een pikzwarte laag tevoorschijn kwam. In de wei achter de hoeve werden ook oude fundamenten gevonden. Vermoedelijk zijn dit resten van Klein Broekhuizen, dat blijkens oude kaarten halverwege tussen Groot Broekhuizen en het voormalige kerkhuis aan de Kerkhuisstraat heeft gestaan. Deze kleinere hoeve, wellicht bij een deling van Broekhuizen rond 1691 afgesplitst, blijkt in 1822 weer verdwenen.

Geschiedenis

Een Eltens leen

Groot Broekhuizen behoort tot de oudste boerderijen van Beek; de eerste vermelding dateert al van 1300. De naam komt overigens ook elders veelvuldig voor. Een landgoed in Wehl draagt dezelfde naam.

Oorspronkelijk was het goed een bezit van het Stift Elten en als leen in handen van onder meer de heren van Wisch gekomen. De voogdij van het Stift Elten, dat wil zeggen de afhandeling van bepaalde wereldse zaken, was een tijdlang in handen van de heren en graven van Bergh. De Berghse leenkamer heeft zodoende ook de belening van Eltense goederen bijgehouden. De eerste leenman die geregistreerd werd, was in 1428 Hubert Voghel, burger van Emmerik. Hij ging er niet zelf wonen, maar verpachtte het goed, zoals ook zijn lange reeks van opvolgers dat heeft gedaan.

Toen in 1804 het Stift Elten ophield te bestaan, veranderde de status van Groot Broekhuizen van een leen in een allodium ofwel eigengoed. De rol van het Stift als leenheer was vervallen, waarmee de leenman, op dat moment ene Dirck Hebing, in het volledige bezit van Groot Broekhuizen kwam. Zijn nazaat Jan van Raaij was in 1866 de eerste die Groot Broekhuizen niet verpachtte, maar er zelf ging wonen.

De familie Soeter

Van Raaijs enige dochter en erfgename Dientje - Golden Dientje – verpachtte de boerderij aan haar neef Jan Kemperman uit de Sinderhoek in Wisch. In 1902 trouwde zij met de landbouwer Hugo van Haaren uit Grieth (Dld). Het paar woonde later op het Haus Hassent in Borghees bij Hüthum (Dld). Nadat de boerderij gedurende twintig jaar aan Jan Kemperman verpacht was geweest, kwam in 1922 Rutgerus (Rut) Soeter (1840–1923) uit Babberich als pachter op Groot Broekhuizen. Toen hij aankwam, moest hij eerst een kar vol lege wijnflessen afvoeren. De vorige bewoner had ze gewoon door het raam naar buiten gegooid.

De volgende generatie pachters bestond uit Rut Soeters zoon Dorus Soeter en diens ongetrouwde broers en zuster Rut, Mart en Anna. Na de bevrijding in 1945 onteigende de Nederlandse staat het bedrijf als vijandelijk vermogen, omdat eigenaar Van Haaren een Duitser was. Uiteindelijk heet Van Haaren zijn boerderij teruggekregen.

Toen de gebroeders Soeter wat ouder werden, vroegen ze hun neef (oomzegger) Herman, die op de Rozenkamp in Stokkum boerde, om als pachter de hele handel in Beek over te nemen. Ze wilden er nog wel graag wat vee blijven weiden vanuit hun huis in het "darp".

Herman ging niet direct op het voorstel in. Hij was in Stokkum niet alleen boer, maar ook loondorser, en had het er naar zijn zin. Maar hij kon haast niet onder het aanbod uit, dus ging hij akkoord. Er was echter een probleem: omdat de Nederlandse staat Groot Broekhuizen had geconfisqueerd, had Herman een officiële landbouwopleiding nodig om de boerderij van de staat te kunnen pachten. Hij had wel een avondcursus bij meester Leisink in Stokkum gevolgd, maar geen dagopleiding. Toen kwam er onverwacht een rijksambtenaar op de boerderij in Stokkum kijken. Deze bevond alles in uitstekende staat en zo kon Herman dan ook op Groot Broekhuizen beginnen als pachter. Op een dag diepte hij uit een kast een complete lijst van eigenaren en bewoners vanaf 1428 op. In 1954 kocht hij de hoeve.

Toen in Beek nog geen zalen waren, vergaderde de Beekse vrouwenbond in de ruime jachtkamer of eetzaal van Groot Broekhuizen. Als voormalig jachthuis voor de aanzienlijke eigenaren, die in het Montferland hun jachtterrein hadden, was de hoeve zo gebouwd, dat er flinke gezelschappen terecht konden.

Fotogalerij

• 

  Groot Broekhuizen
  jaren 60 voorgevel
• 

  Groot Broekhuizen
  jaren 60 voorgevel
• 

  Groot Broekhuizen
  jaren 60 achtergevel
• 

  Groot Broekhuizen
  jaren 60 achtergevel

Bronnen

• Het Kerspel Beek in de Liemers, blz. 469 – 470
• Bart Hendricksen, Veldwerkgroep Beek/Loerbeek