Kapel, Boerderij De

De vroegste geschiedenis

Boerderij De Kapel aan de Marssestraat 37 in Azewijn staat op de plek waar Willem I, heer van Bergh, in 1370 een kapel stichtte. Azewijn viel toen onder de parochie Zeddam, zodat normaal gesproken de kapelaan uit Zeddam er de mis kwam lezen. Alleen op de feestdagen van Sint Jan en van Sint Antonius Abt (ofwel Sint Antonius met het varken), de schutspatronen van de kapel, kwam de Zeddamse pastoor zelf.

Na de Reformatie, rond 1590, werd de kapel in Azewijn genationaliseerd, zoals toen met veel katholieke kerken en kapellen gebeurde. Hij kwam leeg te staan, verviel en verdween geleidelijk aan. In 1658 is hij grotendeels afgebroken. Op of nabij de plek waar de kapel had gestaan, is op een gegeven moment een huis gebouwd. Het was een daglonerswoning, die misschien voor een deel was opgetrokken uit stenen van de kapel. In de volksmond bleef het bouwsel op die plek De Kapel heten.

Bewoningsgeschiedenis voor 1850

• 1650, Lubbert Gellecom. Tot 1696 stond op deze plaats nog een huisje: 'Derck Grasensstede' genaamd, daar woonden achtereenvolgens: 1650 Derck Grasens, 1685 Jan Grasens, 1689 Derk Tonnissen en 1690 Tönnis Gellecom. Die laatste voegde de twee huisjes in 1696 samen.
• 1681–1725, Tönnis Gellecom
• 1726–1743, Gerrit Gellecom
• 1744–1753, Derck Gellecom, trouwde in 1725 Lijsebeth Coldeweijer.
• 1769, Frederik Verwaije, trouwde in 1755 Christina Suilinks, de weduwe van Lubbert Gellekom. Hij bezat 9 koeien, waarvan er 7 stierven tijdens de runderpest van 1768–1769.
• 1784–1817, Toon Gellecom, stiefzoon van F. Verwaije.
• 1821–1858, Derk te Kaat, trouwde Willemina Gellekom, dochter van Toon.

De eerste Messing

In het begin van de negentiende eeuw was Derk te Kaat de hoofdbewoner van De Kapel. Hij kwam uit Millingen (Pruisen), maar zijn vrouw, Willemina Gellecom, was in Azewijn geboren. In 1849 trouwde Arent Messing met een dochter van Derk te Kaat, Helena, en nam zijn intrek in De Kapel. Hij was aldus de eerste Messing op De Kapel. Tegenwoordig groeien de achterkleinkinderen van Arents kleinzoon Jan er op.

Arent kwam uit Wieken, maar zijn vader was geboren op de boerderij Messing, een van de Drie Koningen aan de Driekoningenweg in Rafelder. De Rafelderse tak van de Messings is uitgestorven, maar Arent is de stamvader van een groot nageslacht.

Kinderen van De Kapel

Hiernaast een foto uit ongeveer 1905 van de kinderen van Wilhelm Messing (Arents oudste zoon) en Maria te Wiel (de enige dochter van architect Arnold te Wiel jr.).

Achteraan, v.l.n.r. de jongens:

• Gerhard Wilhelm (Ome Gerrit van de Mas, 1896-1977)
• Theodorus Johannes (Theed, 1890-1975). Hij verkocht de Laak aan de gemeente Bergh
• Arnoldus Henricus Josephus (Arnold, 1889-1971). Grootvader van Marcel Messing
• Johannes Wilhelmus (Ome Jan van de Kapel, 1893-1972)

Vooraan, v.l.n.r. de meisjes:

• Theresia Wilhelmina (Trees, 1898-1937). Zij ging in 1927 naar Toldijk.
• Helena Johanna Maria (Lena, 1891-1987). Zij ging in 1917 naar de Slangenburg
• Anna Maria (1895-1945). Zij werd zuster Reiniera
• Maria Pelagia (Marie, 1899-1980). Zij trouwde in 1937 met Teun Venes

Nieuwbouw en verbouwingen

In 1874 heeft Arent, hij was toen al 57 jaar, vierduizend gulden geleend van de weduwe van jonkheer Carel Van Nispen tot Pannerden om een nieuwe boerderij te bouwen. Zijn zoon Wilhelm heeft daar in 1911 een grote schuur naast gebouwd. Deze schuur staat er nog steeds, maar de boerderij van Arent is in 1932 afgebroken en vervangen door het pand dat er vandaag nog steeds staat. De architect van de huidige Kapel was Bernard te Wiel; de aannemer was Everardus Johannes ten Brundel uit Netterden, een zwager van Jan Messing. De bouwvergunning werd al op 12 februari 1931 afgegeven door de gemeente Bergh.

Op 31 maart 1945, toen Bergh in de frontlinie lag, staken de Duitsers voor zij terugtrokken de kerk van Azewijn in brand. De zuidwestelijke wind heeft vuur en vonken van de kerk op de Kapel geblazen, waardoor een begin van brand is ontstaan. Gelukkig heeft men die tijdig kunnen blussen. Het achterhuis werd in 1973 geheel vernieuwd en in 1999 is er tegen de linkergevel een nieuw tussenhuis gebouwd.

De Kapel zoals hij er van ongeveer 1875 tot 1932 uitzag. Op de bank zitten twee Weense kinderen.

De Kapel zoals hij in 1932 door Bernard te Wiel gebouwd is.

Bron o.a.

• Erfgoedcentrum Achterhoek Liemers], archieftoegang 1137, Gemeentebestuur Bergh, bouwvergunningen, 1908-1941; inventarisnummer 1362