Lancaster LM212

Op 23 september 1944 om ongeveer halftwaalf 's avonds stortte bij Zelhem de Britse Avro Lancaster B I bommenwerper met serienummer LM212 neer. Hoewel het toestel niet op Berghs grondgebied is neergekomen, staat het toch op de Berghapedia, omdat de enige overlevende van deze ramp bij het verzet in Beek ondergedoken heeft gezeten. Zie voor dit verhaal de pagina van George Kelly.

Lancaster LM212 van 50 Squadron was op 23 september om 19.08 opgestegen van de RAF-vliegbasis Skellingthorpe in Lincolnshire. Met 135 andere Lancasters en vijf toestellen van het type Mosquito had het de opdracht de dijken van het Dortmund-Emskanaal ten noorden van Münster te bombarderen. Dit is gelukt. Aan beide zijden van het kanaal werden de dijken doorbroken, en het kanaal stroomde over een lengte van bijna tien kilometer leeg. De RAF verloor bij deze missie echter veertien Lancasters, waaronder Lancaster LM212.

Op de terugweg werd deze bommenwerper onder vuur genomen door Hauptmann Heinz Wolfgang Schnaufer van de 4e Gruppe van Nachtjagdgeschwader 1, een van de meest ervaren nachtjagerpiloten van de Luftwaffe. Als gevolg hiervan stortte de Lancaster omstreeks 23.30 neer in de Slangenburg, op een veld aan de Slangeburgseweg en de Halseweg, dichtbij boerderij De Rozegaar. Lancaster LM212 was de laatste van vier bommenwerpers die Schnaufer die avond neerschoot.

De bemanning heeft geprobeerd zich per parachute in veiligheid te brengen, maar dat is, zoals hierboven reeds vermeld, slechts één man gelukt, boordschutter sergeant George Kelly. De andere boordschutter, sergeant G.A. Keens, heeft het vliegtuig wel kunnen verlaten, maar zijn parachute weigerde en hij is te pletter gevallen op een varkenshok. De overige inzittenden hebben geen kans meer gezien het vliegtuig te verlaten. Hun lichamen werden in het wrak gevonden. Behalve Keens kwamen om het leven de piloot, flying officer J.E. Sweetman, en de sergeants E.G. Gully, E.G. Hobbs, A. Johnstone en W.R. Wilcox. De Duitsers hebben enkele buurtbewoners aangewezen die de stoffelijke overschotten op een platte wagen naar algemene begraafplaats in Zelhem moesten brengen. Daar vond op 26 september 1944 de begrafenis plaats. De graven worden onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission.

Kort na het neerstorten van Lancaster LM212 heeft een buurtbewoner een foto van de bemanning in of bij het wrak gevonden. Op de achterkant stonden met potlood de namen geschreven. De foto is hier afgebeeld.

De verzetslieden Hettinga en Van Dusseldorp hebben een dynamo van een van de motoren van deze neergestorte Lancaster gesloopt.

Een open formatie Avro Lancaster B Mark I bommenwerpers van 50 Squadron, gestationeerd op de vliegbasis Skellingthorpe. Klik voor een vergroting.

De bemanning van Lancaster LM212. Staand v.l.n.r.: sergeant G.A. Keens (boordschutter), sergeant W.R. Wilcox (radiotelegrafist), sergeant A. Johnstone (bommenrichter, tevens boordschutter), sergeant G. Kelly (boordschutter). Zittend v.l.n.r.: sergeant E.G. Gully (boordwerktuigkundige), flying officer J.E. Sweetman (piloot) en sergeant E.G. Hobs (navigator).

Tachtig jaar later

Het herdenkingsbord

Op 23 september 2024 was het tachtig jaar geleden dat Lancaster LM212 neerstortte. Twee maanden daarvoor had Alfred Beek, een Zelhemmer die zich intensief bezighoudt met in de oorlog neergestorte vliegtuigen, met een metaaldetector kleine restanten van LM212 gevonden, waaronder kogels en een gesp. De grondeigenaar had hem toestemming gegeven voor deze zoektocht.

Om LM212 te gedenken heeft Beek in de ochtend van 23 september 2024 bij het weiland een bloemenhulde geplaatst in samenwerking met een ooggetuige van de ramp, de destijds 12-jarige Jan Ligterink. De gebeurtenis van toen heeft diepe indruk op Ligterink gemaakt. Beek heeft ook een informatiebord gemaakt, dat naast de bloemen is gezet, zodat voorbijgangers konden lezen waarom de bloemen er stonden.

Beeks initiatief viel samen met de onthulling van een monument voor een Lancaster die op 23 september 1944 elders in de voormalige gemeente Zelhem was neergestort. Dit was Lancaster ED470 van 61 Squadron, dat eveneens in Skellingthorpe gestationeerd was. Ook dit toestel was op de terugweg, maar had de pech dat het zijn bommen niet had kunnen afgooien. Het stortte dus neer met al zijn bommen nog aan boord. De explosie was zo groot dat van de bemanningsleden nauwelijks iets kon worden gevonden. De weinige stoffelijke resten werden samen in één graf begraven op de algemene begraafplaats in Zelhem. Het vliegtuigwrak kon niet worden geïdentificeerd, zodat er op de grafsteen kwam te staan An Airman, Royal Air Force. Na een opgraving in 2013 kon de identiteit van het toestel worden vastgesteld, waarna de tekst op de grafsteen werd gewijzigd in Member of the crew of Lancaster ED470. De namen van de omgekomen bemanningsleden staan op het Air Forces Memorial in Runnymede, Engeland, waar zo'n 20.000 doden van de Royal Air Force worden geëerd die geen bekend graf hebben.

De enige overlevende was, net als bij Lancaster LM212, de staartschutter. Hij had het brandende toestel op tijd met zijn parachute kunnen verlaten en kwam neer in de buurt van Borculo. Met hulp van het verzet kon hij onderduiken in Bathmen, waar hij in april 1945 door de Canadezen werd bevrijd.

Het comité dat het monument voor Lancaster ED470 kwam er helaas te laat achter dat er op 23 september 1944 nóg een Lancaster in Zelhem was neergestort.

Alfred Beek en Jan Ligterink

Restanten van Lancaster LM212

Bronnen

• Commonwealth War Graves Commission
• Imperial War Museums. Foto Lancaster: © IWM (TR 1156)
• WW-2 Crash locations in the province Gelderland
• Karl Lusink / ARGA
• Bert Schieven / Oud Zelhem
• Alfred Beek, Zelhem
• Schnaufer op de Engelstalige Wikipedia
• Verliesregister 1939-1945, lijst 1944