Indiëdagboek Jo Berendsen, deel 2

Inleiding

Dit is een bewerking van het tweede Indiëdagboek van Jo Berendsen. Het bestrijkt de periode van zondag 20 juli 1947, de vooravond van de Eerste Politionele Actie, tot zaterdag 16 augustus 1947. Het is opgeschreven in een schoolschrift en is een vervolg op Jo's eerste dagboek.

De opmars van 1-6 RVA van Bekassi naar Poerwakarta is te zien op de kaart op de pagina van Joseph Berendsen. De route verliep parallel aan de spoorlijn, die op die kaart met violet is aangegeven. De namen volgen er de moderne spelling, niet de Nederlandse spelling die in dit dagboek wordt aangehouden.

De rest van de opmars, inclusief de zijsprong naar Tjilamaja, is weergegeven op onderstaande kaart, waarop Jo zelf de route heeft ingetekend.

Het begin van de Eerste Politionele Actie

En deel van Jo's kaart met de marsroute van zijn batterij tijdens de Eerste Politionele Actie.
(Klik voor een vergroting)

---

Zondag 20 Juli '47
Geconsigneerd (alarmtoestand)
Maandag 21 Juli '47
Om 6.30 begint de opmars naar Djokjakarta. Om 4 uur 's morgens geven zich aan de demarcatielijn te Bekassi 350 man Laskar Rakjat Pasoendan [Pasoendan was de naam van de deelstaat West-Java. (red.)] over en leggen een dekkingsvuur, zodat de Holl. Genie een brug slaat. Aan de demarcatielijn geen tegenstand, veel bruggen opgeblazen en landmijnen gelegd.
Tjikarang wordt per trein door Holl. troepen en overlopers van de Laskar Rakjat Pasoendan genomen, de brug bleef gespaard. Wij passeren om 3 uur n.m. Tjikarang. 't Volgende is Tamboen, waar 500 man T.R.I. de vlucht hebben genomen, richting Krawang.
Tamboen genomen, geen tegenstand. Staan nu op 5 km in stelling voor Krawang, verwachten tegenstand. Zijn nu 30 km opgerukt.

Dinsdag 22 Juli '47
Rustige nacht.
Wachten op 't verdere verloop bij Krawang. 's Middags Krawang gevallen. De T.R.I. neemt ijlings de vlucht en steekt heel Krawang in brand. (stad net als Doesburg)
De trein die 't binnenland in was heeft z'n taak volbracht, nl. om de grote spoor- en verkeersoverspanningsbrug heel in handen te krijgen. 50 m. over de brug laat de T.R.I. een locomotief met een vaart van 80 km op de trein in vliegen. De brug was ondermijnd met 20 grote Japanse vliegtuigbommen. In Krawang gaat de A-batt. in z'n eentje van de hoofdweg in de richting Tjilamaja, aan de zee. Na 20 km vervolgen we de hoofdweg weer, nadat de bezetting is gekomen. De T.R.I.-bezetting van Tjilamaja bestond uit Laskar Rakjat Pasoendan en enkele T.R.I.
Terwijl de eersten van ons om de hoek kwamen, stond een T.R.I.-man nog doodleuk op wacht, voor 't T.R.I.-gebouw. Maakte verdachte beweging, werd neergeknald. De Laskar Rakjat Pasoendan had de hele nacht nog telefoonverbinding met 't hoofdkwartier der T.R.I.. De heren wisten er nog niets van dat de Blanda's gearriveerd waren!!
We overnachten in Tjilamaja in een Chinese school.
50 km opgerukt.

Woensdag 23 Juli '47
Gaan vanmiddag weer de hoofdweg op.
Komen in Tjikampek zonder tegenstand, terwijl heel Tjikampek in brand staat door de T.R.I. Overnachten in Tjikampek.
Mariniers landen bij Cheribon. Zijn nu vandaag 30 km opgerukt, dus in totaal 110 km.

Donderdag 24 Juli '47
Vertrekken weer richting Poerwakarta, hoofdstad van de provincie Djawa Krawang.
Veel last van landmijnen en versperringen. Snipers!!
's Avonds Poerwakarta in onze handen, geen vernielingen, want daar hadden ze geen tijd meer voor!!
Zijn ingekwartierd in een grote villa van de een of andere T.R.I.-commissaris die ijlings de benen heeft genomen. Zijn al over ons gebied, maar zijn toch doorgegaan tot hier, daar de V-brigade uit Bandoeng veel weerstand heeft. Hoefden maar tot Krawang, de rest was voor de V-brigade.

---

De V-brigade was een onderdeel van de B-Divisie, die ten tijde van de Eerste Politionele Actie nog grotendeels uit oorlogsvrijwilligers en KNIL-eenheden bestond (waaronder de Andjing NICA, die Jo in zijn aantekening van 24 februari noemde).

Op een los vel papier maakte Jo nog de volgende aantekening:

---

Poerwakarta onbeschadigd, behalve de T.R.I.-kazerne, gebombardeerd door de onzen. Namen hier 8 Brits-Indische soldaten gevangen, die overgeleverd zijn aan de Engelsen en terechtgesteld zijn wegens desertie uit het Engelse leger.
Van Poerwakarta naar Pamanoekan, van hier naar Soebang, toen we daar aankwamen stond de hele stad in lichterlaaie door de T.R.I.

---

Van Poerwakarta naar Tjiater

Na bovengenoemde losse aantekening, keren we terug naar Jo's schoolschrift. Dat gaat verder met de opmars naar Pamanoekan en Soebang van 27 tot 31 juli.

---

„Merdeka”

Vrijdag 25 juli '47
Heerlijk geslapen in een prachtig bed van de heer des huizes. Alles wordt doorzocht, veel onderscheidingstekens en vlaggen van de T.R.I. De B-batterij [van Welske Jansen (red.)] gaat de V-brigade tegen, daar die tegenstand hebben van twee compagnieën Japanners. 's Middags was de weg vrij vanuit Bandoeng.
Blijven hier voor rust in Poerwakarta liggen.
Ontmoet vanmorgen Frans Kraaijvanger.
Cheribon gevallen!
De bevolking die was gevlucht, keert langzaam weer terug, daar de T.R.I. ze van alles wijs had gemaakt.
't Algeheel hier maakt geen slechte indruk, alles is netjes onderhouden, de bevolking goed gevoed en gekleed. 1-0 voor de Holl. voorlichting omtrent de „Republiek”!!

---

Merdeka, het woord boven de dagboeknotitie van 25 juli, betekent vrijheid. Het was een kreet die de nationalistische Indonesiërs veel gebruikten, en Jo zette met een flinke dosis ironie bovenaan deze bladzijde.

---

Zaterdag 26 juli '47
Blijven nog te Poerwakarta liggen voor de rust.
Zijn op 't station geweest alles te organiseren, zoals sigaren, rijst, koffie bij hopen.
Verder geen nieuws.

Zondag 27 juli '47
Infanterie voor bezetting gearriveerd. Wij gaan weer verder, richting Pamanoekan. Krasa na gevechten genomen.

Maandag 28 Juli
Zijn nu in de uitgestrekte Pamanoekan en Tjasem landen.
Om Tjasem felle, maar korte gevechten, zwaar mortiervuur wordt beantwoord met de kanonnen.

Dinsdag 29 Juli
Opmars naar Pamanoekan, veel activiteit van scherpschutters uit de dichte djatibossen [teakbomen (red.)].

Woensdag 30 Juli
Pamanoekan bezet, veel verwoest.

Donderdag 31 Juli
Verder naar Soebang, tegen de avond Soebang gevallen, de stad staat in volle gloria.

Vrijdag 1 Aug.
Blijven te Soebang.

Zaterdag 2 Aug.
De bergen in en een grote theefabriek te Tjiater bezet. Fabriek nog heel, doch de bommen stonden op springen.

Zondag 3 Aug.
Zijn nog in Tjiater en zuiveren een beetje de kampongs, veel geweren, munitie en wapens is de buit.

---

Staakt het vuren

Jo (rechts) rust met twee kameraden uit op de afgedekte kanonnen van de A-batterij.

Maandag 4 Aug.
Bevel „Staakt 't Vuren”, de opmars gaat niet meer verder, we waren anders zo mooi aan de gang!

Dinsdag 5 Aug.
Onze standplaats blijft Tjiater. Grootscheepse zuiveringsacties worden ingezet. Banjak gevangenen en wapens. [banjak = veel (red.)]

Woensdag 6 Aug.
Worden ingezet voor kolonnerijden met 3-tonners, naar Depok en Bekassi.

Donderdag 7 Aug.
Mooie doch lange reizen door de bergen, over de Poentjak [een bergpas halverwege Batavia en Bandoeng (red.)] richting Buitenzorg [het huidige Bogor (red.)].

Vrijdag 8 Aug.
Te Depok aangekomen, gaan vanavond naar Batavia.

Zaterdag 9 Aug.
Mooie avond gehad te Batavia, bij Hollandse mensen op bezoek geweest, de ontvangst was prima!
De terugreis begint.

Zondag 10 Aug.
Bandoeng bereikt, vanmorgen in de kathedraal van Bandoeng naar de kerk geweest.

Maandag 11 Aug.
Weer in Tjiater, wagens nakijken, want morgenvroeg 6 uur wordt er weer gestart.

Dinsdag 12 Aug.
Vanmorgen weer vertrokken voor een nieuwe rit, wederom naar Depok. Zuiveringsacties op grote schaal bij Tjiater en Soebang.

Woensdag 13 Aug.
Rijden weer door de bergen, vanmorgen een mooie griet meegelift naar Krawang.

Donderdag 14 Aug.
Bekassi bereikt, morgen weer verder.

Vrijdag 15 Aug.
Te Depok aangekomen, 's avonds maar weer naar Batavia.

Zaterdag 16 Aug.
Terugreis begonnen.

---

Deze terugreis ging dus naar Tjiater. De terugreis naar Nederland zou nog ruim twee jaar op zich laten wachten.

En hiermee eindigen Jo's dagboekaantekeningen.

Zie ook

• Indiëdagboek Jo Berendsen, deel 1
• Jo Berendsen