Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Boxmeer: verschil tussen versies
(Nieuwe pagina aangemaakt met 'thumb|right|400px|'''Kasteel Boxmeer in [[1742]] '''Boxmeer''' is een plaats in het oosten van de provincie Noord-Brabant. Het …') |
k (→Bronnen: correctie) |
||
| (18 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
| − | [[Bestand:Kasteel Boxmeer in 1742.jpg|thumb|right|400px|'''Kasteel Boxmeer in [[1742]]]] | + | [[Bestand:Kasteel Boxmeer in 1742.jpg|thumb|right|400px|<center>'''Kasteel Boxmeer in [[1742]] op een gravure naar een tekening van [[Beijer, Jan de|Jan de Beijer]]</center>]] |
| − | '''Boxmeer''' is een plaats in het oosten van de provincie Noord-Brabant. Het ligt op de westoever van de Maas, 23 kilometer ten zuiden van Nijmegen. Tot [[1794]] was Boxmeer een heerlijkheid die | + | '''Boxmeer''' is een plaats in het oosten van de provincie Noord-Brabant. Het ligt op de westoever van de Maas, 23 kilometer ten zuiden van Nijmegen. Tot [[1794]] was Boxmeer een heerlijkheid die vanaf het begin van de [[:Categorie:Jaartallen 1500-1599|zestiende eeuw]] in het bezit is geweest van de [[Graven Van den Bergh|graven van Bergh]]. Tot de heerlijkheid behoorde het dorp [[Sint Anthonis]]. De aangrenzende heerlijkheden [[Beugen]] en [[Sambeek]] waren eveneens [[Berghse bezittingen|Berghs bezit]]. |
| + | |||
| + | [[Boxmeer (boerderij)|Boxmeer]] was ook de naam van [[Huis Bergh Bezittingen|Berghse boerderij]] in [[Vriesland, 't|'t Vriesland]]. | ||
== De Berghse geschiedenis van Boxmeer == | == De Berghse geschiedenis van Boxmeer == | ||
| Regel 7: | Regel 9: | ||
Er ontstond onduidelijkheid over de opvolging: was de heerlijkheid voor de zoon uit Anna's eerste huwelijk of voor de zoon uit haar tweede huwelijk? Uiteindelijk stelde keizer Karel V Boxmeer in [[1533]] ter beschikking van het Huis van Egmont, maar graaf Maximiliaan van Egmont verkocht dit bezit in [[1545]] aan graaf Oswald II. Sindsdien is de heerlijkheid in Berghse handen gebleven tot eind 1794, toen grote delen van het huidige zuiden van Nederland door Franse troepen werden bezet en ingelijfd bij Frankrijk. | Er ontstond onduidelijkheid over de opvolging: was de heerlijkheid voor de zoon uit Anna's eerste huwelijk of voor de zoon uit haar tweede huwelijk? Uiteindelijk stelde keizer Karel V Boxmeer in [[1533]] ter beschikking van het Huis van Egmont, maar graaf Maximiliaan van Egmont verkocht dit bezit in [[1545]] aan graaf Oswald II. Sindsdien is de heerlijkheid in Berghse handen gebleven tot eind 1794, toen grote delen van het huidige zuiden van Nederland door Franse troepen werden bezet en ingelijfd bij Frankrijk. | ||
| − | [[Anton Alois van Hohenzollern-Sigmaringen|Graaf Anton Alois]] was toen heer van Boxmeer. In [[1797]] werd de heerlijkheid door de Fransen verbeurd verklaard, waarmee Boxmeer voorgoed verloren ging. Het lag nu immers in Frankrijk. | + | [[Anton Alois van Hohenzollern-Sigmaringen|Graaf Anton Alois]] was toen heer van Boxmeer. In [[1797]] werd de heerlijkheid door de Fransen verbeurd verklaard, waarmee Boxmeer voorgoed verloren ging. Het lag nu immers in Frankrijk. Hieraan veranderde niets toen Frankrijk Boxmeer en andere geconfisqueerde gebieden in [[1800]] verkocht aan de Bataafse Republiek. Voor het verlies van Boxmeer en andere [[Berghse bezittingen|bezittingen]] en [[Heerlijke rechten|rechten]] kreeg graaf Anton Alois in [[1803]] schadevergoeding. |
<br clear=all/> | <br clear=all/> | ||
| + | |||
== De Berghse nalatenschap in Boxmeer == | == De Berghse nalatenschap in Boxmeer == | ||
| − | In Boxmeer is de Berghse geschiedenis nog op een aantal plaatsen te zien. [[Albert van den Bergh|Graaf Albert]] en zijn vrouw [[Madeleine de Cusance]] stichtten er in [[1653]] het karmelietenklooster. Boven de poort van dit klooster zijn de wapens [[Wapen van de graven van Bergh|van graaf Albert]] en van zijn vrouw aangebracht. Ook de afbeeldingen op de achttien gebrandschilderde ramen in de kloostergang worden bekroond door het wapen van Bergh. | + | In Boxmeer is de Berghse geschiedenis nog op een aantal plaatsen te zien. [[Albert van den Bergh|Graaf Albert]] en zijn vrouw [[Madeleine de Cusance]] stichtten er in [[1653]] het [[Karmelietenklooster (Boxmeer)|karmelietenklooster]]. Boven de poort van dit klooster zijn de wapens [[Wapen van de graven van Bergh|van graaf Albert]] en van zijn vrouw aangebracht. Ook de afbeeldingen op de achttien gebrandschilderde ramen in de kloostergang worden bekroond door het wapen van Bergh. |
| − | In de refter (eetzaal) van het klooster hangen geschilderde portretten van graaf Albert en van zijn vrouw Madeleine (twee verschillende), van [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] en van zijn vrouw [[Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg|Leopoldina]], en van [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|graaf Frans Willem]] en zijn vrouw Maria Catharina. Verder hangen er portretten van [[Johan Baptist van Hohenzollern-Bergh|graaf Johan Baptist]] en van zijn zus Maria Theresia als | + | In de refter (eetzaal) van het klooster hangen geschilderde portretten van graaf Albert en van zijn vrouw Madeleine (twee verschillende), van [[Oswald III van den Bergh|graaf Oswald III]] en van zijn vrouw [[Maria Leopoldina van Oostfriesland-Rietberg|Leopoldina]], en van [[Frans Willem van Hohenzollern-Bergh|graaf Frans Willem]] en zijn vrouw [[Maria Catharina Truchsess van Waldburg-Zeil|Maria Catharina]]. Verder hangen er portretten van [[Johan Baptist van Hohenzollern-Bergh|graaf Johan Baptist]] en van zijn zus [[Maria Theresia Leopoldina van Hohenzollern-Bergh|Maria Theresia]] als stiftsdame in de abdij van Remiremont in de Vogezen. |
| − | In de | + | In [[1656]], het jaar van zijn overlijden, schonk graaf Albert samen met zijn vrouw het karmelietenklooster een draagkist (70 cm hoog en 57 cm breed) van verguld zilver en koper voor de Heilig Bloed-reliek. Op de voorzijde van de draagkist staat onder meer: ''Anno 1656 chronic duplex tessera fidei comitis Alberti et Magdalenae conjugis'' (In het jaar 1656 deze dubbele blijk van het geloof van graaf Albertus en zijn echtgenote Magdalena). De Heilig Bloed-reliek ontstond in [[1400]] bij het Bloedwonder van Boxmeer, toen een priester tijdens de mis bij de consecratie twijfelde aan de transsubstantiatie. Daarop veranderde wijn in bloed en borrelde uit de kelk. De priester kwam tot inkeer en het bloed veranderde weer in wijn, maar op het corporale (het doek waarop de kelk stond) bleef een bloedstolsel achter van ongeveer een centimeter in doorsnede. Het stolsel wordt, met het corporale, bewaard in een [[:Categorie:Jaartallen 1600-1699|17e eeuwse]] kristallen cilinder, die is opgeborgen in de draagkist van graaf Albert. De Heilig Bloed-reliek wordt jaarlijks tijdens de Boxmeerse Vaart in een processie door de straten van Boxmeer gedragen. |
| − | In de kerk van Boxmeer | + | In de kerk van Boxmeer, de Sint-Petrusbasiliek, zijn meerdere graven van Bergh en hun familieleden begraven. In de [[Tweede Wereldoorlog]] is de kerk zwaar beschadigd, en in [[1946]] afgebroken om vervangen te worden door een nieuw kerkgebouw. Bij de sloop zijn de grafelijke graven geruimd. |
| + | |||
| + | Het [[Media:Grafmonument Oswald III en gemalin (nieuw).jpg|grafmonument]] voor graaf Oswald III en van zijn vrouw is bewaard gebleven en is in het nieuwe kerkgebouw geplaatst. Het is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Jan-Baptist Xavéry ([[1697]]–[[1742]]) en stelt een sarcofaag voor met daarboven een obelisk. Hierop zit een treurende kinderfiguur (een ''putto'') met naast zich een schedel. Op de sarcofaag staat een Latijnse tekst; op de obelisk zijn de wapens van het echtpaar aangebracht. Deze wapens zijn ook afgebeeld op de panelen tussen de pilaren die het zangkoor dragen. | ||
| + | |||
| + | De [[Van den Berghstraat]] in Boxmeer is naar de [[Graven van den Bergh|graven van Bergh]] vernoemd. | ||
| + | {| | ||
| + | |- valign=top | ||
| + | |[[Bestand:Wapen graven van Bergh in Boxmeer.jpg|thumb|400px|'''De wapens van graaf Albert (links) en zijn vrouw boven de poort van het karmelietenklooster.'''<br>Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.]] | ||
| + | |[[Bestand:Draagkist1656Boxmeer1.jpg|thumb|250px|'''De draagkist voor de Heilig Bloed-reliek die graaf Albert en zijn vrouw in 1656 schonken.]] | ||
| + | |} | ||
| + | <br clear=all/> | ||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
| − | *[ | + | *[[Het archief van het Huis Bergh (boek)]], blz. 159–165 |
| − | *[[Old Ni-js]] nr. 22, blz. 8-12 | + | *In [[Old Ni-js]]: |
| − | *[http://nl.wikipedia.org Wikipedia | + | **[[Old Ni-js 022|Old Ni-js nr. 22]], blz. 8-12 |
| + | **[[Old Ni-js 110|Old Ni-js nr. 110]], blz. 20-25 | ||
| + | **[[Old Ni-js 111|Old Ni-js nr. 111]], blz. 15–20 | ||
| + | *[http://nl.wikipedia.org/wiki/Heerlijkheid_Boxmeer Heerlijkheid Boxmeer] op Wikipedia | ||
*[http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl Monumentenregister], monumentnummers 10031 en 10032 | *[http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl Monumentenregister], monumentnummers 10031 en 10032 | ||
| + | *[http://nl.wikipedia.org/wiki/Boxmeerse_Vaart Boxmeerse Vaart] op Wikipedia | ||
| + | *[http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/119 Meertens Instituut], databank bedevaarten | ||
| − | + | [[Categorie:Berghse bezittingen]] [[Categorie:Jan de Beijer]] | |
Huidige versie van 25 mrt 2022 om 15:45
Boxmeer is een plaats in het oosten van de provincie Noord-Brabant. Het ligt op de westoever van de Maas, 23 kilometer ten zuiden van Nijmegen. Tot 1794 was Boxmeer een heerlijkheid die vanaf het begin van de zestiende eeuw in het bezit is geweest van de graven van Bergh. Tot de heerlijkheid behoorde het dorp Sint Anthonis. De aangrenzende heerlijkheden Beugen en Sambeek waren eveneens Berghs bezit.
Boxmeer was ook de naam van Berghse boerderij in 't Vriesland.
De Berghse geschiedenis van Boxmeer
Graaf Willem III verkreeg Boxmeer in 1506 door zijn huwelijk met Anna van Egmont, vrouwe van Boxmeer. Hij overleed al in 1511, toen hun zoon Oswald pas drie jaar oud was. Het jaar daarop hertrouwde Anna van Egmont met Philips van Vernenburg. Ook uit dit huwelijk werd een zoon geboren, maar Anna van Egmont overleed in 1517.
Er ontstond onduidelijkheid over de opvolging: was de heerlijkheid voor de zoon uit Anna's eerste huwelijk of voor de zoon uit haar tweede huwelijk? Uiteindelijk stelde keizer Karel V Boxmeer in 1533 ter beschikking van het Huis van Egmont, maar graaf Maximiliaan van Egmont verkocht dit bezit in 1545 aan graaf Oswald II. Sindsdien is de heerlijkheid in Berghse handen gebleven tot eind 1794, toen grote delen van het huidige zuiden van Nederland door Franse troepen werden bezet en ingelijfd bij Frankrijk.
Graaf Anton Alois was toen heer van Boxmeer. In 1797 werd de heerlijkheid door de Fransen verbeurd verklaard, waarmee Boxmeer voorgoed verloren ging. Het lag nu immers in Frankrijk. Hieraan veranderde niets toen Frankrijk Boxmeer en andere geconfisqueerde gebieden in 1800 verkocht aan de Bataafse Republiek. Voor het verlies van Boxmeer en andere bezittingen en rechten kreeg graaf Anton Alois in 1803 schadevergoeding.
De Berghse nalatenschap in Boxmeer
In Boxmeer is de Berghse geschiedenis nog op een aantal plaatsen te zien. Graaf Albert en zijn vrouw Madeleine de Cusance stichtten er in 1653 het karmelietenklooster. Boven de poort van dit klooster zijn de wapens van graaf Albert en van zijn vrouw aangebracht. Ook de afbeeldingen op de achttien gebrandschilderde ramen in de kloostergang worden bekroond door het wapen van Bergh.
In de refter (eetzaal) van het klooster hangen geschilderde portretten van graaf Albert en van zijn vrouw Madeleine (twee verschillende), van graaf Oswald III en van zijn vrouw Leopoldina, en van graaf Frans Willem en zijn vrouw Maria Catharina. Verder hangen er portretten van graaf Johan Baptist en van zijn zus Maria Theresia als stiftsdame in de abdij van Remiremont in de Vogezen.
In 1656, het jaar van zijn overlijden, schonk graaf Albert samen met zijn vrouw het karmelietenklooster een draagkist (70 cm hoog en 57 cm breed) van verguld zilver en koper voor de Heilig Bloed-reliek. Op de voorzijde van de draagkist staat onder meer: Anno 1656 chronic duplex tessera fidei comitis Alberti et Magdalenae conjugis (In het jaar 1656 deze dubbele blijk van het geloof van graaf Albertus en zijn echtgenote Magdalena). De Heilig Bloed-reliek ontstond in 1400 bij het Bloedwonder van Boxmeer, toen een priester tijdens de mis bij de consecratie twijfelde aan de transsubstantiatie. Daarop veranderde wijn in bloed en borrelde uit de kelk. De priester kwam tot inkeer en het bloed veranderde weer in wijn, maar op het corporale (het doek waarop de kelk stond) bleef een bloedstolsel achter van ongeveer een centimeter in doorsnede. Het stolsel wordt, met het corporale, bewaard in een 17e eeuwse kristallen cilinder, die is opgeborgen in de draagkist van graaf Albert. De Heilig Bloed-reliek wordt jaarlijks tijdens de Boxmeerse Vaart in een processie door de straten van Boxmeer gedragen.
In de kerk van Boxmeer, de Sint-Petrusbasiliek, zijn meerdere graven van Bergh en hun familieleden begraven. In de Tweede Wereldoorlog is de kerk zwaar beschadigd, en in 1946 afgebroken om vervangen te worden door een nieuw kerkgebouw. Bij de sloop zijn de grafelijke graven geruimd.
Het grafmonument voor graaf Oswald III en van zijn vrouw is bewaard gebleven en is in het nieuwe kerkgebouw geplaatst. Het is gemaakt door de Vlaamse beeldhouwer Jan-Baptist Xavéry (1697–1742) en stelt een sarcofaag voor met daarboven een obelisk. Hierop zit een treurende kinderfiguur (een putto) met naast zich een schedel. Op de sarcofaag staat een Latijnse tekst; op de obelisk zijn de wapens van het echtpaar aangebracht. Deze wapens zijn ook afgebeeld op de panelen tussen de pilaren die het zangkoor dragen.
De Van den Berghstraat in Boxmeer is naar de graven van Bergh vernoemd.
Bronnen
- Het archief van het Huis Bergh (boek), blz. 159–165
- In Old Ni-js:
- Old Ni-js nr. 22, blz. 8-12
- Old Ni-js nr. 110, blz. 20-25
- Old Ni-js nr. 111, blz. 15–20
- Heerlijkheid Boxmeer op Wikipedia
- Monumentenregister, monumentnummers 10031 en 10032
- Boxmeerse Vaart op Wikipedia
- Meertens Instituut, databank bedevaarten
