Vlyschman, Petrus

Petrus Vlyschman is soldaat geweest in de Grande Armée van Napoleon Bonaparte en was ook voor- en nadien militair. Hij werd op 21 maart 1787 geboren of gedoopt in 's-Heerenberg als zoon van Simon Vlyschman en Johanna Schooneboom. Zijn geboortedatum en -plaats staan in het stamboek van het Franse regiment waarin hij heeft gediend, maar in het protestantse doopboek van 's-Heerenberg komt hij niet voor en in het katholieke doopboek ontbreekt de periode tussen 1777 en 1806.

In Bataafse en Hollandse dienst

Vlyschman was vanaf 4 november 1803 tamboer in het 8e Regiment Infanterie van Linie van de Bataafse Republiek. Na de vorming van het Koninkrijk Holland is hij op 22 december 1806 overgegaan naar het 2e Garderegiment Grenadiers.

Het stamboek van het 3e Garderegiment Grenadiers te Voet, het Franse regiment waarin Vlyschman vanaf 1810 diende, vermeldt dat hij in 1806 aan een veldtocht naar Pruisen heeft deelgenomen. Zonder nadere informatie kunnen hierover geen details gegeven worden. In 1809 werd hij in Brabant en Zeeland ingezet. Daar was op 30 juli van dat jaar een Brits invasieleger geland. Franse en Hollandse troepen sloegen de Britten terug, daarbij geholpen door besmettelijke ziekten, die onder de Britten veel meer doden eisten dan de oorlogshandelingen.

De Franse tijd

Een grenadier van het
3e Regiment Grenadiers te Voet

Na de annexatie door Frankrijk werd zijn regiment per 1 oktober 1810 als het 2e Garderegiment Grenadiers te Voet opgenomen in het Franse leger. Vlyschman werd onder nummer 610 ingeschreven in het stamboek van dit regiment. Per 18 mei 1811 werd het regiment omgenummerd in het 3e Garderegiment Grenadiers te Voet.

Als grenadier trouwde hij op 27 september 1808 in de Catharijnekerk in Utrecht met Catharina de Lugt. Zijn naam werd in het huwelijksregister opgeschreven als Pieter Vleeschman.

Het 3e Garderegiment Grenadiers te Voet nam in 1812 deel aan de Veldtocht naar Rusland, die begon toen de Grande Armée op 24 juni de Russische grens overstak. Op 14 september trok Napoleon Moskou binnen, maar de Russen hadden de stad leeg en brandend achtergelaten. De naderende winter dwong Napoleon toen tot de terugtocht. Hierbij vond van 15 tot 18 november de Slag bij Krasnoi plaats, dicht bij de huidige grens met Wit-Rusland.

Daar, bij Krasnoi, kreeg Vlyschman op 17 november een geweerkogel in zijn linkerbeen en werd krijgsgevangen genomen. Een van de gewonden aan Russische zijde was ritmeester De Galliéris, die eveneens een kogel in zijn linkerbeen kreeg.

Bij het 3e Garderegiment Grenadiers te Voet dienden ook:

• Wilhelmus Polman
• Vincentius van Uum
• Petrus Spies

Terug in Nederland

In 1814 keerde Vlyschman terug uit krijgsgevangenschap en tekende op 29 november van dat jaar voor een dienstverband van zes jaar bij het 4e Regiment Lichte Dragonders. Hij werd onder nummer 809 als Vleeschman ingeschreven in het stamboek van dit regiment. Dragonders waren bereden infanteristen: ze verplaatsten zich te paard, maar vochten te voet.

Als lichte dragonder heeft Vlyschman op 18 juni 1815 de Slag bij Waterloo meegemaakt. Daar werd Napoleon definitief verslagen.

Op 10 maart 1819 is Vlyschman overgegaan naar een Regiment Lansiers. Daarna loopt zijn spoor dood.

Bij het 4e Regiment Lichte Dragonders diende ook:

• Matheas Pleiner

Vlyschman en Vleeschman

In het stamboek van het 2e/3e Garderegiment Grenadiers te Voet staat zonder twijfel dat Vlyschman in 's-Heerenberg is geboren (S'Heremberg in het département Yssel-Supérieur ofwel de provincie Gelderland), maar het stamboek van het 4e Regiment Lichte Dragonders vermeldt Utrecht als geboorteplaats. Er kan dus aan getwijfeld worden of de grenadier Vlyschman en de dragonder Vleeschman een en dezelfde persoon zijn, maar de verdere gegevens wijzen erop dat dit wel het geval is.

De signalementen komen goed overeen:

Zijn signalement als grenadier was: Lengte: 1 meter en 73 centimeter Gezicht: blozend Voorhoofd: hoog Ogen: blauw Neus: gewoon Mond: middelmatig Kin: rond Haar: zwart Wenkbrauwen: zwart

Zijn signalement als dragonder was: Lengte: 5 voet, 6 duim, 3 streek °) Gezicht: ovaal Voorhoofd: lang Ogen: lichtblauw Neus: gewoon Mond: middelmatig Kin: rond Haar: donkerbruin Wenkbrauwen: donkerbruin °) Het is nog onduidelijk welke lengtemaat hier gebruikt werd. Als het de gebruikelijke Rijnlandse voet van 31,4 cm was, dan komt de hier gemeten lengte goed overeen met de 1,73 m die de Fransen hadden gemeten.

Volgens beide stamboeken heette Vlyschmans vader Simon en was de achternaam van zijn moeder Scho(o)neboom (de vermelde voornaam is echter Jeanne respectievelijk Marie). Verder staat in beide stamboeken dat hij op 17 november 1812 als grenadier krijgsgevangen werd gemaakt. Een probleem is wel dat de geboortedata niet overeenkomen. Volgens het grenadierstamboek is hij op 21 maart 1787 geboren, terwijl het dragonderstamboek twee data noemt: 12 augustus 1790 met een streep de dag en maand, en daarboven 3 juli. Een verklaring hiervoor is er niet, omdat ook in Utrecht (nog) geen doopinschrijving is gevonden.

Het verschil in geboorteplaats kan erop duiden dat Vlyschman al heel jong naar Utrecht is verhuisd. Zijn huwelijk daar op 21-jarige leeftijd sluit aan bij deze veronderstelling.

Bronnen

• Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon, toegankelijk via Archieven.nl en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie
• Memoires des Hommes. Registres matricules des sous-officiers et hommes de troupe de la garde (1799-1815), inventarisnummer SDH/GR20YC11
• Nationaal Archief, Den Haag, Stamboeken Onderofficieren Minderen na 1813, nummer toegang 2.13.09, inventarisnummer 475. Te raadplegen via Militaire Stamboeken
• Archieven.nl