Everhard Saxo van Hamaland

De moord in 885 op Godfried door Everhard Saxo en andere samenzweerders.
Schilderij door Jacobus van Dijck (1817–1896)

Everhard Saxo van Hamaland was de zesde graaf van Hamaland. Zijn naam komt in verschillende spellingen voor: Everhardus Saxo, Evrardus Saxo, Eberhardus Saxo, Eworhardus Saxo, enz. Hij werd omstreeks 830 geboren en was de opvolger van zijn vader Meginhard II. Zijn moeder heette Evesa.

Everhard Saxo leefde in de tijd waarin het Frankische rijk van Karel de Grote in 843 in drieën werd gesplitst (West-, Midden- en Oost-Francië) en verdeeld onder zijn kleinzoons. Hamaland kwam bij Midden-Francië, dat toen net als de rest van het kustgebied van de Noordzee door de Vikingen geteisterd werd. In 881 werd Everhard Saxo door de Vikingen gevangengenomen bij een mislukte poging hen uit Nijmegen te verdrijven. Zijn moeder heeft hem toen tegen een losgeld kunnen vrijkopen. In de akte die hierover is opgemaakt, worden de namen van zijn ouders vermeld:

In qua congressione captus est ab adversariis, Eberhardus Saxo, filius Meginhardi comitis, et captivus ductus; quem postea mater Evesa magno pretio dato incolumem recepit.

In een poging verdere invallen door de Vikingen te voorkomen, benoemde de Frankische koning Karel de Dikke (839–888) de Vikingleider Godfried (alias Godfried de Deen, Godfried de Noor of Godfried de Noorman) in 882 tot stadhouder van het land ten noorden van de Rijn. Deze opzet mislukte, want invallen door andere Vikingen gingen door en Godfried werd te machtig. Hij was niet tevreden met zijn moerassige land en wilde ook gebied stroomopwaarts aan de Rijn, bij Koblenz, waar wijnbouw mogelijk was. Hij had dit bij zijn eerdere strooptochten gezien.

Hierop zag Karel de Dikke in 885 zijn kans schoon en stuurde een gezant naar Herispich (waarschijnlijk Spijk), dat op de grens van Godfrieds land lag. De gezant kwam zogenaamd om met Godfried te onderhandelen, maar het was een de val: een groep edellieden vermoordde Godfried en zijn metgezellen. Een van de samenzweerders was Everhard Saxo, die volgens een overgeleverde akte als eerste toesloeg (Ab Everhardo primo percussus). Hierna slaagden troepen van Karel de Dikke erin de Vikingen te verslaan en kwam er een einde aan hun macht als vazallen van de Frankische koning.

Als beloning voor zijn aandeel in de moord werd Everhard Saxo door Karel de Dikke benoemd tot opperbevelhebber van de verdediging van Friesland (dat zich toen langs de hele Noordzeekust uitstrekte). Ook andere samenzweerders werden beloond, zoals Gerolf, destijds graaf in het westen van Friesland. Hij kreeg goederen in het westelijk rivierengebied, waar zijn zoon Waldger hem opvolgde als graaf van Teisterbant. Er ontstond toen een conflict tussen Waldger en Everhard Saxo, waarbij de spanning zo hoog opliep dat Everhard Saxo in 898 door Waldger werd vermoord. Hij werd opgevolgd door zijn broer Meginhard.

Bronnen

• Het oude Hameland door S. Dijkstra, uitgave in eigen beheer, Gendringen (1953), blz. 34–36
• Hamaland op Wikipedia
• Gelderse historie in de Liemers, A.G. van Dalen, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 's-Gravenhage - Rotterdam (1971), blz. 15–17
• Oorkondenboek der Graafschappen Gelre en Zutfen, deel 1, blz. 58, 61–63
• Godfried de Noorman op Wikipedia