Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Koenders, Antonius Stephanus: verschil tussen versies
(aanvulling, akten) |
(Aanvulling Nationaal Archief, Westfälische Geschichte) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand: Graf Koenders Loenen OGS.jpg|thumb|right|300px|'''Koenders'''' '''graf op het Ereveld Loenen'''<br/>Foto Oorlogsgravenstichting]] | [[Bestand: Graf Koenders Loenen OGS.jpg|thumb|right|300px|'''Koenders'''' '''graf op het Ereveld Loenen'''<br/>Foto Oorlogsgravenstichting]] | ||
| − | '''Antoon Koenders''' werd op 26 december [[1923]] geboren op de [[Koendersmolen]] in [[Braamt]] als zoon van Albertus Hendrikus Koenders en Johanna Antonia Jansen. Hij was een broer van [[Koenders, Johannes Arnoldus|Jan]] en [[Koenders, Gerhardus Wilhelmus|Geert Koenders]]. | + | '''Antonius Stephanus (Antoon) Koenders''' is een [[Nederlandse oorlogsslachtoffers WO II|oorlogsslachtoffer]]. Hij werd op 26 december [[1923]] geboren op de [[Koendersmolen]] in [[Braamt]] als zoon van Albertus Hendrikus Koenders en Johanna Antonia Jansen. Hij was een broer van [[Koenders, Johannes Arnoldus|Jan]] en [[Koenders, Gerhardus Wilhelmus|Geert Koenders]]. |
| − | + | Antoon was [[Bakkers|bakkersknecht]] toen hij in mei [[1941]] van Braamt naar [[Didam]] verhuisde en vervolgens in januari [[1942]] naar een bakker aan de Rijksweg in [[Gaanderen]]. Mogelijk is hij daarna nog naar Wijhe verhuisd, want dat bleek later zijn laatste woonplaats in Nederland te zijn. In elk geval moest hij zich begin [[1943]], in strijd met het [[Aanwijzingen van 1937|internationale volkenrecht]], gedwongen melden voor de Arbeidsinzet in [[Duitsland]]. Hij vertrok op 5 april 1943 en kwam terecht in Neheim-Hüsten. In deze stad in het Sauerland aan de monding van de Möhne in de Ruhr bevond zich het ''Zwangsarbeiterlager Möhnewiesen'', dat in [[1942]] was opgericht voor de huisvesting van vooral ''Ostarbeiterinnen''; vrouwelijke dwangarbeiders uit bezet Oost-Europa. Vanaf februari 1943 werden er meer mannelijke dwangarbeiders ondergebracht. Van de ''Möhnewiesen'' werden de zij dagelijks naar verschillende bedrijven in de omgeving gebracht. Het is niet bekend in welk bedrijf Antoon werkte, maar wat hij moest doen, diende de Duitse oorlogsindustrie. | |
| − | + | Zo'n tien kilometer stroomopwaarts van Neheim-Hüsten was een stuwdam, de ''Möhnetalsperre'', die in de nacht van 16 op 17 mei 1943 door Britse bommenwerpers werd verwoest. Het stuwmeer was op dat moment tot de rand toe gevuld. Antoon en honderden anderen zijn in de ontstane vloedgolf [[Verdronken Berghenaren|verdronken]]. Het totale aantal slachtoffers bedroeg minstens 1.579, waaronder 1.020 buitenlandse dwangarbeiders en krijgsgevangenen. In Neheim-Hüsten werden de meeste slachtoffers, waaronder Antoon, op de plaatselijke begraafplaats in massagraven ter aarde besteld. | |
De bommenwerpers waren ''Lancasters'' van het ''617 squadron'' van de ''Royal Air Force''. Dit squadron was in maart 1943 speciaal gevormd om stuwdammen in het stroomgebied van de Weser en de Ruhr te bombarderen. Het was daartoe uitgerust met ''Lancasters'' die voorzien waren van speciale richtapparatuur, en aangepast om extra zware bommen te vervoeren. Het squadron werd bekend onder de bijnaam ''Dam Busters''. De eerste grote missie was operatie ''Chastise'' op 17 mei 1943, waarvan Antoon het slachtoffer werd. | De bommenwerpers waren ''Lancasters'' van het ''617 squadron'' van de ''Royal Air Force''. Dit squadron was in maart 1943 speciaal gevormd om stuwdammen in het stroomgebied van de Weser en de Ruhr te bombarderen. Het was daartoe uitgerust met ''Lancasters'' die voorzien waren van speciale richtapparatuur, en aangepast om extra zware bommen te vervoeren. Het squadron werd bekend onder de bijnaam ''Dam Busters''. De eerste grote missie was operatie ''Chastise'' op 17 mei 1943, waarvan Antoon het slachtoffer werd. | ||
| + | {| | ||
| + | |- valign=top | ||
| + | |[[Bestand: Möhnetalsperre 194305 dam.jpg|thumb|420px|<center>'''De verwoeste dam</center>]] | ||
| + | |[[Bestand: Möhnetalsperre 194305 begrafenis.jpg|thumb|400px|<center>'''De begrafenis van enkele van de slachtoffers</center>]] | ||
| + | |} | ||
| + | Antoons overlijden is na de oorlog twee keer geregistreerd. De eerste keer was op 6 juni [[1946]] in de gemeente Wijhe, waar een ''Sterbeurkunde'' uit de Duitse gemeente Neheim-Hüsten, gedateerd 5 juli [[1945]], was ontvangen. Het is niet duidelijk waarom de inschrijving in Wijhe bijna een jaar op zich heeft laten wachten. De ''Sterbeurkunde'' die hieronder is afgebeeld, is op 1 april 1946 opgemaakt. Ze zal gelijkluidend zijn met het document dat in Wijhe is ontvangen. Als doodsoorzaak wordt vermeld: ''Tod durch ertrinken (Feindeinwirkung)''. Voor Antoon zullen de Britse ''Dam Busters'' geen vijanden zijn geweest. Overigens waren zijn persoonsgegevens in Neheim-Hüsten goed bekend; zelfs zijn vaders beroep wordt vermeld: ''Kornmahler''. | ||
| − | + | De tweede registratie was op 1 december [[1950]] in de [[Doetinchem|gemeente Doetinchem]]. Dit gebeurde op grond van een officiële mededeling van de ''[[Nederlandse oorlogsslachtoffers WO II#Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten|Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten]]'' gedateerd 31 augustus 1950. De dubbele registratie illustreert hoe moeilijk het na de oorlog was om de gegevens van alle vermisten en omgekomenen op de juiste plaats te melden. Blijkbaar was er onduidelijkheid over Antoons laatste woonplaats. | |
| − | + | In [[1958]] heeft de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met de Franse opgravingsdienst zeven stoffelijke overschotten uit een massagraf in Neheim-Hüsten kunnen identificeren, waaronder dat van Antoon Koenders. De Oorlogsgravenstichting heeft zijn oudste broer Wilhelmus Arnoldus hiervan per brief op de hoogte gesteld. De brief vermeldde dat de stoffelijke resten inmiddels naar Nederland waren overgebracht en op 15 april 1958 zouden worden herbegraven op de Nederlandse Ereveld in Loenen. De nabestaanden werden uitgenodigd hierbij aanwezig te zijn. | |
| − | + | Antoon ligt nu begraven op het Ereveld Loenen in vak B, nummer 43. Zijn naam staat vermeld op de oorlogsmonumenten te [[Oorlogsmonument 's-Heerenberg|'s-Heerenberg]] en [[Oorlogsmonument Zeddam|Zeddam]]. | |
{| | {| | ||
| Regel 20: | Regel 26: | ||
|[[Bestand: Koenders AS 1950 Justitie.png|thumb|650px|'''De officiële mededeling No. 69926 van de ''Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten'' aan de gemeente Doetinchem over Antoon Koenders' overlijden in Neheim-Hüsten.]] | |[[Bestand: Koenders AS 1950 Justitie.png|thumb|650px|'''De officiële mededeling No. 69926 van de ''Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten'' aan de gemeente Doetinchem over Antoon Koenders' overlijden in Neheim-Hüsten.]] | ||
|} | |} | ||
| − | |||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
| + | *[https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/archief/2.19.255.01/invnr/80730A A-dossier van de Oorlogsgravenstichting in het Nationaal Archief] | ||
*[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]] | *[[Bevolkingsregister|Bevolkingsregister Bergh]] | ||
| + | *[http://www.archieven.nl Archieven.nl] | ||
*[[Er op of er onder]], blz. 137 | *[[Er op of er onder]], blz. 137 | ||
*[http://www.ogs.nl Oorlogsgravenstichting] | *[http://www.ogs.nl Oorlogsgravenstichting] | ||
| − | |||
*[[Parochie Zeddam 1150-1975]], blz. 93 | *[[Parochie Zeddam 1150-1975]], blz. 93 | ||
| − | *[ | + | *[https://www.lwl.org/westfaelische-geschichte/portal/Internet/input_felder/langDatensatz_ebene4.php?urlID=493&url_tabelle=tab_websegmente Internet-Portal Westfälische Geschichte] |
| + | *Op Wikipedia: | ||
| + | **[https://de.wikipedia.org/wiki/Zwangsarbeiterlager_Möhnewiesen Zwangsarbeiterlager Möhnewiesen] | ||
| + | **[http://nl.wikipedia.org/wiki/Operatie_Chastise Operatie Chastise] | ||
[[Categorie:Slachtoffers van repressie]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten Zeddam]] [[Categorie:Verdronken Berghenaren]] [[Categorie:Ereveld Loenen]] | [[Categorie:Slachtoffers van repressie]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten 's-Heerenberg]] [[Categorie:Oorlogsmonumenten Zeddam]] [[Categorie:Verdronken Berghenaren]] [[Categorie:Ereveld Loenen]] | ||
Versie van 29 jan 2023 om 15:52
Antonius Stephanus (Antoon) Koenders is een oorlogsslachtoffer. Hij werd op 26 december 1923 geboren op de Koendersmolen in Braamt als zoon van Albertus Hendrikus Koenders en Johanna Antonia Jansen. Hij was een broer van Jan en Geert Koenders.
Antoon was bakkersknecht toen hij in mei 1941 van Braamt naar Didam verhuisde en vervolgens in januari 1942 naar een bakker aan de Rijksweg in Gaanderen. Mogelijk is hij daarna nog naar Wijhe verhuisd, want dat bleek later zijn laatste woonplaats in Nederland te zijn. In elk geval moest hij zich begin 1943, in strijd met het internationale volkenrecht, gedwongen melden voor de Arbeidsinzet in Duitsland. Hij vertrok op 5 april 1943 en kwam terecht in Neheim-Hüsten. In deze stad in het Sauerland aan de monding van de Möhne in de Ruhr bevond zich het Zwangsarbeiterlager Möhnewiesen, dat in 1942 was opgericht voor de huisvesting van vooral Ostarbeiterinnen; vrouwelijke dwangarbeiders uit bezet Oost-Europa. Vanaf februari 1943 werden er meer mannelijke dwangarbeiders ondergebracht. Van de Möhnewiesen werden de zij dagelijks naar verschillende bedrijven in de omgeving gebracht. Het is niet bekend in welk bedrijf Antoon werkte, maar wat hij moest doen, diende de Duitse oorlogsindustrie.
Zo'n tien kilometer stroomopwaarts van Neheim-Hüsten was een stuwdam, de Möhnetalsperre, die in de nacht van 16 op 17 mei 1943 door Britse bommenwerpers werd verwoest. Het stuwmeer was op dat moment tot de rand toe gevuld. Antoon en honderden anderen zijn in de ontstane vloedgolf verdronken. Het totale aantal slachtoffers bedroeg minstens 1.579, waaronder 1.020 buitenlandse dwangarbeiders en krijgsgevangenen. In Neheim-Hüsten werden de meeste slachtoffers, waaronder Antoon, op de plaatselijke begraafplaats in massagraven ter aarde besteld.
De bommenwerpers waren Lancasters van het 617 squadron van de Royal Air Force. Dit squadron was in maart 1943 speciaal gevormd om stuwdammen in het stroomgebied van de Weser en de Ruhr te bombarderen. Het was daartoe uitgerust met Lancasters die voorzien waren van speciale richtapparatuur, en aangepast om extra zware bommen te vervoeren. Het squadron werd bekend onder de bijnaam Dam Busters. De eerste grote missie was operatie Chastise op 17 mei 1943, waarvan Antoon het slachtoffer werd.
Antoons overlijden is na de oorlog twee keer geregistreerd. De eerste keer was op 6 juni 1946 in de gemeente Wijhe, waar een Sterbeurkunde uit de Duitse gemeente Neheim-Hüsten, gedateerd 5 juli 1945, was ontvangen. Het is niet duidelijk waarom de inschrijving in Wijhe bijna een jaar op zich heeft laten wachten. De Sterbeurkunde die hieronder is afgebeeld, is op 1 april 1946 opgemaakt. Ze zal gelijkluidend zijn met het document dat in Wijhe is ontvangen. Als doodsoorzaak wordt vermeld: Tod durch ertrinken (Feindeinwirkung). Voor Antoon zullen de Britse Dam Busters geen vijanden zijn geweest. Overigens waren zijn persoonsgegevens in Neheim-Hüsten goed bekend; zelfs zijn vaders beroep wordt vermeld: Kornmahler.
De tweede registratie was op 1 december 1950 in de gemeente Doetinchem. Dit gebeurde op grond van een officiële mededeling van de Commissie tot het doen van aangifte van overlijden van vermisten gedateerd 31 augustus 1950. De dubbele registratie illustreert hoe moeilijk het na de oorlog was om de gegevens van alle vermisten en omgekomenen op de juiste plaats te melden. Blijkbaar was er onduidelijkheid over Antoons laatste woonplaats.
In 1958 heeft de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met de Franse opgravingsdienst zeven stoffelijke overschotten uit een massagraf in Neheim-Hüsten kunnen identificeren, waaronder dat van Antoon Koenders. De Oorlogsgravenstichting heeft zijn oudste broer Wilhelmus Arnoldus hiervan per brief op de hoogte gesteld. De brief vermeldde dat de stoffelijke resten inmiddels naar Nederland waren overgebracht en op 15 april 1958 zouden worden herbegraven op de Nederlandse Ereveld in Loenen. De nabestaanden werden uitgenodigd hierbij aanwezig te zijn.
Antoon ligt nu begraven op het Ereveld Loenen in vak B, nummer 43. Zijn naam staat vermeld op de oorlogsmonumenten te 's-Heerenberg en Zeddam.
