Fenneman, Maria Johanna Theodora

De trouwfoto van Marie Fenneman en
Bart van der Heijden, 16 februari 1932

Maria Johanna Theodora (Marie) Fenneman is een oorlogsslachtoffer. Zij werd op 1 mei 1909 geboren in 's-Heerenberg als dochter van Hendrikus Johannes Fenneman en Wilhelmina Bronkhorst.

Op 16 februari 1932 trouwde zij in 's-Heerenberg Engelbertus Theodorus (Bart) van der Heijden, geboren op 4 maart 1905 in 's-Heerenberg als zoon van Henricus Johannes Paulus Maria van der Heijden en Aleida Catharina Hunsel. Zij verhuisde met haar man naar Den Helder, waar op 6 december 1934 dochter Wilhelmina Hendrika (Wilma) geboren werd. Het was wellicht vanwege de baby dat zij daarna enige tijd met haar gezin bij haar ouders in 't Witte Peert, Oudste Poortstraat 16 in 's-Heerenberg, heeft gewoond.

Haar man diende sinds 1923 als beroepsmilitair bij de Koninklijke Marine. In 1938 werd hij gestationeerd in Soerabaja, de thuishaven van de Koninklijke Marine in Nederlands-Indië. Hij kwam daar in juni van dat jaar aan, maar het duurde tot mei 1940 voor Marie en haar dochter zich bij hem konden voegen.

Op 27 april 1940 ging zij met haar dochter in Genua aan boord van het passagiersschip Christaan Huygens van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN). Voor de reis van Nederland naar Genua stelde de SMN zogenaamde boottreinen ter beschikking. De reis naar Nederlands-Indië ging enkele weken duren, wat betekende dat zij ná 10 mei 1940 in Indië aankwamen, dus nadat ook voor Nederland de Tweede Wereldoorlog was begonnen.

Nederlands-Indië bleef nog buiten de oorlog tot Japan in februari 1942 de kolonie binnenviel. Tot die tijd ging het leven van de familie Van der Heijden in Soerabaja min of meer gewoon verder, zij het dat het contact met Nederland vrijwel verbroken was. Een kaart die haar vader in deze periode stuurde, heeft er bijna elf maanden over gedaan, met een stempel van de Duitse censor er op. In zijn korte bericht vroeg hij om niet meer dan een teken van leven.

In januari 1942, een maand voor de Japanse inval, werd haar man overgeplaatst naar Batavia. Zijn gezin verhuisde met hem mee. Een maand later viel Japan aan, waarna het KNIL op 8 maart 1942 capituleerde. De Japanners hebben daarna stapsgewijs alle Europeanen in kampen opgesloten. Vrouwen en kinderen werden vanaf 9 september 1942 geïnterneerd.

Voordien, op 30 juli 1942, toen zij nog thuis woonde, schonk Marie het leven aan Bart junior. Hij werd bijna vijf maanden na de dood van zijn vader geboren, maar zijn moeder en zijn zus wisten niet dat hun man en vader op 7 maart 1942 was verdronken toen het schip waarop hij voer door Japanse gevechtsvliegtuigen tot zinken werd gebracht.

Marie en haar kinderen kwamen terecht in Kamp Tjideng in de gelijknamige wijk in Batavia. Het kamp was, zoals ook andere kampen, alleen voor vrouwen en kinderen. Voor mannen waren er aparte kampen. De omstandigheden in het kamp waren aanvankelijk redelijk. Het stond onder het gezag van burgers, men mocht zelf koken en er mochten kerkdiensten gehouden worden. Dit veranderde toen Japanse militairen het gezag overnamen. De levensomstandigheden verslechterden snel, met de uitbraak van ziekten tot gevolg.

Marie en Bart junior zijn nooit te weten gekomen dat hun man en vader was omgekomen. Bart junior overleed op 10 januari 1945 aan de gevolgen beri-beri en hongeroedeem. Hij is maar tweeënhalf jaar oud geworden. Marie van der Heijden-Fenneman bezweek op 24 mei 1945 aan beri-beri en de ontberingen in het kamp. Zij was 36 jaar oud.

Zij werd begraven op de gemeentelijke begraafplaats Laanhof en op 20 oktober 1951 herbegraven op het Nederlandse Ereveld Menteng Pulo in Jakarta, vak II, graf 457.

Haar dochter Wilma heeft de oorlog overleefd en is teruggekeerd naar Nederland. Zij werd daar opgevangen door haar oom Toon van der Heijden en haar tante Dina Van der Heijden-Fenneman; een broer van haar vader en een zus van haar moeder.

Haar nagedachtenis

Het graf van Marie van der Heijden-Fenneman op het Nederlandse ereveld Menteng Pulo in Jakarta, Indonesië
Foto Oorlogsgravenstichting

Marie van der Heijden-Fenneman staat met haar man en haar zoontje vermeld op het oorlogsmonument in 's-Heerenberg als Fam. E.Th. van der Heijden.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 32, blz. 39-45
• Bergh; Heren, Land en Volk, blz. 459
• Soerabaijasch Handelsblad van 7 mei 1940 op Delpher
• A-dossier M.J.Th. van der Heijden-Fenneman van de Oorlogsgravenstichting in het Nationaal Archief
• Kamp Tjideng op Wikipedia
• Oorlogsgravenstichting