Old Ni-js 111

Old Ni-js 110 <==> Old Ni-js 112

Uitgave maart 2022

Inhoud

• Pagina 2 | Heemkundekring Bergh
• Pagina 3 | Ruth Mijnen: Van de redactie
• Pagina 4 | Marianne Verbeek-Korthof, Otto Smits: Nalatenschap kunstschilder Pieter Derksen
• Pagina 10 | Frits Frauenfelder, Marcel Messing: Was het huisje van Sien van Thiel een metaheerhuis?
• Pagina 15 | Antoon Berentsen: Bergh extra muros III - Boxmeer (2)
• Pagina 21 | Maritha Jansen, Irma Jansen: Doodstraf voor Braamtse jongeman in 17e eeuw
• Pagina 25 | Antoon Berentsen: Boeken - verschenen in de regio
  • Oer - 11e jaargang, nr 42. Uitgegeven door Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Regionaal Archief Zutphen,Waterschap Rijn en IJssel.
  • Noo kriege wi-j ‘t baeter - Uitgeverij Hermans, Hengelo (Gld)
  • Grensstreken - Uitgeverij Van Oorschot, Amsterdam
  • WALD: De Mens en zien Wark B - Link
  • Stemmen uit het verleden - Uitgeverij Fagus, IJzerlo,
  • Jaarboek Achterhoek en Liemers - Uitgave van de Mr. H.J. Steenbergen-Stichting, Doetinchem
  • Bekiek ’t ow. Dan kö’j altied nog zien - Uitgegeven in eigen beheer, Ulft
• Pagina 28 | André van Gessel: Aan de slag met het archief
• Pagina 30 | ?: Het hagelkruis
• Pagina 32 | Sponsors

Tekst Website

Van de redactie (3)

Beste heemkundevrienden,

Als ik dit typ, schijnt de lentezon, zit ik binnen vanwege een coronabesmetting, waarschijnlijk opgelopen met carnaval, kijk ik naar de nummering 111- wonderlijk toeval - en ben eigenlijk apetrots op onze redactie met weer een prachtig Old Ni-js!

Net zoals heel veel anderen heb ik al fietsend in de afgelopen jaren wel ergens Pieter Derksen zien zitten. Verscholen in de berm, fiets tegen de boom en geconcentreerd tekenend. Vaak in de omgeving van Huis Bergh. In het verhaal over hem leest u over zijn leven, zijn overtuigingen, passie voor de kunst en zijn nalatenschap. De prachtige foto van Ingrid Hendriksen is erg treffend, evenals de zwart-wit foto van Peter van Tuijl.

U zult het vast gezien hebben, de Joodse begraafplaats is opgeknapt. Een mooi en bijzonder project waarbij ik zelf ook aan heb mogen bijdragen. Voor projectleider Frits Frauenfelder aanleiding om nog eens op onderzoek uit te gaan over het metaheerhuisje. Heeft het er ooit gestaan en waar dan?

Antoon Berentsen neemt u weer mee naar Boxmeer en zet alle nieuwe interessante boeken op een rij.

Het speuren in archieven, op zoek naar mooie verhalen, naar bijzondere wetenswaardigheden en naar nieuwe informatie over onze leefomgeving, blijft gelukkig velen van ons boeien. Zo levert het nu een best wel triest verhaal op over een jongeman uit Braamt die uiteindelijk de doodstraf krijgt. En maakt u kennis met de wijze waarop de veldwerkgroep ’s-Heerenberg/Lengel het vele archiefmateriaal ordent en organiseert. Een enorme klus, maar zo wordt het speuren weer een beetje makkelijker.

De lente is begonnen en we hopen allemaal van ganser harte dat we corona straks een beetje achter ons kunnen laten. Dat we elkaar weer veel kunnen ontmoeten en ons blijven inzetten voor onze Heemkundekring Bergh.

Ruth Mijnen

Nalatenschap Pieter Derksen (4)

MARIANNE VERBEEK-KORTHOF en OTTO SMITS

Regelmatig krijgt de heemkundekring spullen van leden of inwoners uit de voormalige gemeente Bergh en zelfs van daarbuiten. Foto’s, documenten of oude voorwerpen. Maar ook grote archeologische verzamelingen, zoals van Theo Hansen uit Beek of persoonlijke archieven zoals die van John Thoben, Jan Meurs of Henk Harmsen. Veelal archieven die door de familie aan de HKB zijn geschonken. De vereniging is daar blij mee. Op een dag krijgen we ook een telefoontje van de familie van kunstschilder Pieter Derksen uit Stokkum.

In januari 2020 neemt de familie van Pieter (Pé) Derksen contact op met de vereniging. Ze hebben, via een tip van Diny Harmsen uit Stokkum, gehoord van de Heemkundekring Bergh en willen een groot gedeelte van de schetsen, schilderijen en pasteltekeningen schenken aan de HKB vanwege de grote verbondenheid van Pieter met zijn geboortegrond, Stokkum en omgeving. Na een bezoek aan het oude raadhuis en een rondleiding door ons Heemkundehuus vinden zij de HKB een prima plek om zijn werk onder te brengen. Pieter is op 2 december 2019, kort voor de overdracht van zijn werk, op 74-jarige leeftijd overleden.

>>>

Joodse begraafplaats (10)

Was het huisje van Sien van Thiel een metaheerhuis? FRITS FRAUENFELDER en MARCEL MESSING

Bij de renovatie van de Joodse begraafplaats in ‘s-Heerenberg in 2020-2021 rees de vraag of daar ooit een metaheerhuis heeft gestaan. Op Joodse begraafplaatsen staat in de regel zo’n metaheerhuis, waarin de rituele wassing van overledenen plaatsvindt voordat zij begraven worden. Om een aantal belangrijke feiten in ons onderzoek naar het mogelijke metaheerhuis te kunnen vaststellen, gaan wij eerst terug naar 9 april 1869, de dag jaar waarop de “wet tot vaststelling van bepalingen betrekkelijk het begraven van lijken, de begraafplaatsen en de begrafenisregten” van kracht werd. De korte naam van deze wet was Begraafwet.

Artikel 13 van de Begraafwet bepaalde dat iedere gemeente een algemene begraafplaats diende te hebben. Deze begraafplaats was bedoeld voor buitenkerkelijken en geloofsgezindten zonder eigen begraafplaats. In Bergh waren geen buitenkerkelijken, en de rooms-katholieken, protestanten en Joden hadden elk hun eigen begraafplaatsen, zodat een algemene begraafplaats in de praktijk niet nodig was. Toch is het gemeentebestuur van Bergh voortvarend te werk gegaan, want op 9 juli 1869 deelden B&W van Bergh aan Gedeputeerde Staten van Gelderland mee dat er in ’s-Heerenberg even ten zuiden van de huidige Joodse begraafplaats een algemene begraafplaats was aangelegd.

>>>

Doodstraf voor Braamtse jongeman in 17e eeuw (21)

MARITHA en IRMA JANSEN

Hof te Braamt wordt van 1665 tot 1675 bewoond door Jurrien Jansen. Is hij misschien familie van ons? Het intrigeert ons dat het huis in 1675 door storm is verwoest. Wat is er gebeurd en waar is Jurrien Jansen gebleven? Dan stuiten we op een processtuk in het archief van de gemeente Bergh van ene Jan Jurriens, een jonge veedief uit Braamt. Jan ofwel Joannes blijkt de zoon van Jurrien Jansen.

Het is 1650. In het westen van Nederland floreert de handel, het is de Gouden Eeuw. In het oosten van het land zijn de naweeën van de Tachtigjarige Oorlog nog zichtbaar. De bevolking is gedecimeerd. Boerderijen zijn verwoest of staan leeg. Het graafschap Bergh zit diep in de schulden, omdat het in voorgaande jaren invasies en plunderingen van het krijgsvolk heeft proberen af te kopen.

>>>