Nationaal Socialistische Beweging

De Nationaal Socialistische Beweging (NSB) was een politieke partij die op 14 december 1931 werd opgericht door ir. Anton Mussert en C. van Geelkerken. Haar partijprogramma was praktisch identiek aan dat van de Duitse NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterspartei), compleet met Weerbaarheidsafdeling (WA) en Jeugdstorm (corresponderend met SA en Hitlerjugend). Toen de NSB op 6 januari 1933 haar eerste landdag organiseerde, telde zij 600 leden. Het ledental groeide snel: 52.000 op 1 januari 1936. De belangrijkste reden was dat de partij de oplossing van de economische crisis in het vooruitzicht stelde, precies zoals Hitler en zijn NSDAP die in Duitsland hadden weggewerkt: daar heersten geen werkloosheid en armoede meer. (Een helder en zakelijk beeld van de NSB wordt getekend door pastoor W. Ramaekers osb in zijn boek Martelaren van 's-Heerenberg blz. 70-77.)

Voor Bergh kwamen er nog twee factoren bij: veel families hadden verwanten in Duitsland en de arbeiders die altijd al werk moesten zoeken in Duitsland, ging het steeds beter: daar was werk in overvloed. Er waren in Bergh opmerkelijk veel NSB-ers.

Beroepen

De Nationaal Socialistische Beweging kwam in Bergh onder alle lagen en standen van de bevolking voor. De meeste leden waren fabrieksarbeider. In aantallen kwamen landbouwers op de tweede plaats.

Beroepen die voorkomen op een lijst NSB'ers en dergelijke van de Politieke Opsporingsdienst:
Boerenknecht, borstelmaker, boscharbeider, burgemeester (Van der Werf en Pinkster), café-houder, chauffeur, dienstbode, fabrieksarbeider, fabrikant, groentehandelaar, huisvrouw, kantoorbediende, klerk ter secretarie, kolenhandelaar, koopman, krantenbezorger, landbouwer, los arbeider, los werkman, metselaar, monteur, onderwijzer, rentmeester, rijwielhersteller, schilder, schoenmaker, slager, steenfabrieksarbeider, student (Wolkenland), timmerman, typograaf, winkelier, zonder.

Met en dergelijke worden bijvoorbeeld meisjes bedoeld die met Duitse soldaten vrijden.

Gezindten

Teun de Goede schrijft in Er op of er onder:
"In augustus 1941 telde de N.S.B. in 's-Heerenberg ruim 100 betalende leden, waarvan de meesten katholiek waren, althans als zoodanig geregistreerd stonden."
Deze bewering, later overgenomen in het boekje Twee Dachau-Martelaren, is niet relevant, want de meeste inwoners van 's-Heerenberg zijn katholiek. De landbouwers onder de NSB'ers waren vooral te vinden onder de protestanten die de hervormde kerk in Zeddam bezochten.

Ook de deelnemers aan de V-actie op 26/27 juli 1941 die geregistreerd staan, waren hoofdzakelijk protestant. "De V-actie hadden de Duitsers in 1941 van de Engelsen afgekeken en nageaapt. Op straten, huizen, muren en ook vaak de trottoirs en vensters van de bekend staande anti-mensen kladderden Duitsers en N.S.B.'ers V = Victorie; Duitsland wint op alle fronten; Oranje is Bolsjewiek."¹

Bronnen

• Old Ni-js nr. 32, blz. 49-50
• Lijsten Politieke Opsporingsdienst
• ¹ V-actie: Er op of er onder