Jacobs, Carel Wilhelmus Joseph

Uit De Tijd van 22 juli 1929

Jeugd en opleiding

Carel Wilhelmus Joseph Jacobs was musicus. Hij werd op 26 maart 1909 geboren in de Klinkerstraat te 's-Heerenberg als zoon van Johannes Bernardus Jacobs en Johanna Antonia Bossmann. Zijn moeder kwam uit Emmerik en was half Joods. Theo en Pancraat Jacobs waren broers van hem.

Jacobs vader was kapper van beroep en daarnaast ook muzikant. Van hem leerden zijn zoons Carel en Frans meerdere instrumenten te spelen. Met zijn drieën traden zij op in de cafés van 's-Heerenberg en omgeving. Ook op Huis Bergh hebben zij gemusiceerd. Van 1923 tot 1926, dus als tiener nog maar, was Carel al organist van de Pancratiuskerk.

In 1926 ging Jacobs naar de Nederlandsche R.K. Kerkmuziekschool Sint Caecilia in Utrecht. Hij was daar hij een van de beste leerlingen. In juli 1929 behaalde hij met lof zijn diploma. Bij de einduitvoering bracht hij op het orgel van de Sint Catharinakathedraal twee muziekstukken ten gehore: Phantasie und Fuge über B-A-C-H opus 46 van Max Reger en het eerste deel van de Symphonie pour orgue № 6 van Charles-Marie Widor.

Hij had niet meteen werk en ging terug naar 's-Heerenberg. Daar plaatste hij een advertentie in de Officieele Kerklijst voor Bergh van 21 juli 1929:

Carel Jacobs <Diploma Ned. Muziekschool Utrecht>

is bereid tot het geven van onderricht in Piano, Orgel, Harmonie, Contrapunt, Solfège, enz.

Inlichtingen: Klinkerstraat 68B, 's-Heerenberg. Tel. 62

Organist en dirigent in Enschede

Uit de Volkskrant van 24 april 1934

Door de economische crisis duurde het tot 1 april 1930 voor hij werk vond als organist van de Sint Jacobuskerk in Enschede. In 1936 werd pastoor Beltman van Stokkum overgeplaatst naar deze kerk. Bij Jacobs' baan hoorde ook het dirigentschap van het kerkkoor en het jongenskoor. Hij verbeterde het niveau van deze koren zodanig, dat ze meermaals hebben opgetreden voor de KRO-radio. Hij leidde in die tijd ook een aantal andere koren, waaronder vanaf 1936 het protestantse koor Soli Deo Gloria in Nijverdal. Hier voerde hij op 28 maart 1942 de Johannespassion van Bach op. De bedoeling was hiervan een jaarlijkse traditie te maken, maar kort daarop voerde de Duitse bezetter de Nederlandsche Kultuurkamer in als onderdeel van de nazificatie van de Nederlandse samenleving. Alle kunstenaars in de breedste zin van het woord moesten zich hierbij aansluiten, maar Jacobs en het koor weigerden dit. Daardoor kon de volgende uitvoering pas op 13 april 1946 plaatsvinden.

Hoewel Jacobs zichzelf niet als componist beschouwde, heeft hij toch enkele tientallen, meest religieuze composities geschreven. Een daarvan, de Missa Beatae Mariae Virginis, is op 22 april 1934 door de Oratoriumvereniging St. Jozef opgevoerd in het Sint Jozefhuis in 's-Heerenberg. Jacobs was zelf te gast bij deze uitvoering.

Jacobs wilde ook orkestdirigent worden. In de zomer van 1936 volgde hij daarvoor in Berlijn een cursus, maar liet in 1937 een vervolgcursus aan zich voorbijgaan. Hij was voor een kwart Jood, en voelde zich daarom in Duitsland niet veilig. Daarnaast zou een langer verblijf in Duitsland betekenen dat hij een deel van zijn werk in Enschede zou moeten opgeven.

De Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog was Jacobs vanaf 1942 actief in het illegale netwerk van de Enschedese dominee Overduin, die hulp bood aan op den duur honderden onderduikers. Het netwerk werd in de herfst van 1944 verraden, en Jacobs, Overduin en anderen werden gearresteerd. Toen de trein die hen naar Duitsland moest brengen, werd beschoten, lukte het hun om in de chaos te ontsnappen.

Jacobs ging terug naar Enschede, maar werd na korte tijd opnieuw gearresteerd. Hij kwam in Kamp Rees terecht, maar ook hier lukte het hem te ontsnappen. Hij liep naar de grens, waar verzetsmensen hem opvingen en naar zijn ouders in 's-Heerenberg brachten. Na de bevrijding van Bergh door de Canadezen op 1 april 1945 ging hij meteen op weg naar Enschede, dat op dezelfde dag door Britse troepen bevrijd werd.

Onderwijsdirecteur in Enschede

Uit de NRC van 29 december 1980

Na de oorlog was Jacobs nauw betrokken bij de organisatie van het muziekonderwijs in Enschede. Hij begon als muziekleraar aan het Gemeentelijk Lyceum. Daarna werd hij directeur van de TIVO-volksmuziekschool, een fusie een aantal particuliere muziekscholen en de gemeentelijke muziekschool. De vakopleiding die hiervan deel uitmaakte, werd in 1965 verzelfstandigd als het Twents Muzieklyceum. Jacobs werd benoemd tot directeur. In 1972 werd de naam Twents Conservatorium. Sinds 2006 maakt het conservatorium deel uit van ArtEZ University of the Arts, een fusie van een aantal kunstopleidingen in Oost-Nederland

Als directeur bekleedde Jacobs geen nevenfuncties meer, maar hij bleef tot 1973 nog wel muziekrecensent van de Twentsche Courant. Ter gelegenheid van Koninginnedag in 1975 werd hij benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Jacobs was getrouwd met Hermina Gezina Visschedijk, geboren in Enschede op 28 februari 1912 als dochter van Johannes Visschedijk en Berendina te Lintelo. Zijn vrouw overleed op 16 augustus 1980, 68 jaar oud. Jacobs overleed op kerstavond van hetzelfde jaar, 71 jaar oud.

In 2012 verscheen bij Uitgeverij Boekscout in Soest het boek Carel Jacobs, zijn leven, zijn werk, zijn vrienden, zijn vijanden, geschreven door dr. Hans van Dijk. Uit de titel blijkt dat Jacobs erg streng kon zijn. Zijn muziekrecensies tonen zijn grote vakmanschap, maar hij schroomde niet negatieve kritiek te geven. Ook in het onderwijs was hij ouderwets autoritair, maar nooit onrechtvaardig.

Bronnen

• Archieven.nl
• Carel Jacobs op Wikipedia
• Carel Jacobs op de website van de Leo Smit Stichting