Administrateurs en Rentmeesters Huis Bergh

Inhoud

1 Het beheer van de bezittingen van de graven van Bergh
2 Administrateurs
3 Rentmeesters
4 Gevolmachtigde
5 Bronnen

Het beheer van de bezittingen van de graven van Bergh

De bezittingen van de graven van Bergh werden door administrateurs en rentmeesters beheerd. Een administrateur had de verantwoordelijkheid voor de bezittingen als geheel, rentmeesters waren oorspronkelijk zijn ondergeschikten die deelgebieden (rentambten) beheerden. Later is deze hiërarchie vervallen en ook de taakomschrijving van een rentmeester is veranderd. Tussen verschillende ambtenarengeslachten ontstonden in de loop de tijd nauwe familiebanden.

In de tijd van de graven van Hohenzollern-Bergh, en mogelijkerwijs al eerder, waren er vijf rentmeesters, namelijk die van 's-Heerenberg, Millingen, Berghs Wisch, Gendringen en Etten (samen), en Ochten. In 1819 werd dit aantal verminderd tot drie door samenvoeging van Millingen met 's-Heerenberg, en van Wisch met Gendringen en Etten. Ochten, een kleine heerlijkheid in de Betuwe, bleef apart, maar werd in 1837 verkocht. Verder beschikte de administrateur, naast lager personeel, over vier boswachters (Förster) en wat in Sigmaringen een Burggraf werd genoemd – iemand die verantwoordelijk was voor de gebouwen, in het bijzonder Huis Bergh.

Een tekortkoming was dat de taken van de administrateur en de rentmeesters niet duidelijk omschreven en gescheiden waren. De administrateur kon als hoogstgeplaatste doen wat hij wilde en aldus buiten het zicht van Sigmaringen taken naar zich toetrekken. Dit beviel niet en na een inspectiereis in 1824 van een hoge ambtenaar uit Sigmaringen voerde vorst Anton Alois een reorganisatie doorgevoerd. De toenmalige administrateur Van der Renne werd vervangen door Lodewijk van Nispen, tot dan rentmeester van Wisch. Daarnaast werd er één rentmeester aangesteld, Willem van Ditshuizen, die niet onder, maar naast de administrateur werkte. De taken van beide functionarissen werden duidelijk gescheiden en zij waren elk voor zich verantwoording verschuldigd was aan de regering in Sigmaringen. Door deze reorganisatie verbeterde het beheer van Bergh sterk, maar bleef door de grote afstand tot Sigmaringen moeilijk. Plannen om de Nederlandse bezittingen te verkopen werden stapsgewijs ten uitvoer gebracht. Ochten was, zoals hierboven al vermeld, in 1837 een van de eerste bezittingen die verkocht werden.

Anton Alois' opvolger Karel voerde in 1832 de Hofkammer in, een bureau voor het beheer van de landgoederen dat losstond van de regering. Ook het beheer van Bergh werd bij deze kamer ondergebracht. In de periode van Karels aftreden in 1848 tot diens overlijden in 1853 was het beheer anders geregeld, maar de nieuwe vorst Karel Anton bracht Bergh weer onder bij de Hofkammer.

Per 1 januari 1864 werd de functie van rentmeester opgeheven en samengevoegd met die van administrateur. Ludwig baron von Godin was de eerste die op deze nieuw omschreven post benoemd werd. De verkoop van grond was ondertussen al jarenlang gaande. Nadat in 1875 bezittingen in de gemeente Aalten, Borghees en Ambt-Doetinchem waren verkocht, alsmede het restant van Berghs Wisch, was alleen Huis Bergh met het omliggende bezit nog over.

Administrateur Von Godin was in 1867 vervangen door Joseph Grimm, die op zijn beurt in 1876 werd opgevolgd door Wilhelm Steinberger. Steinberger kreeg echter de functieaanduiding rentmeester. Zijn opvolger in 1883, Laurens Meijer, werd "rentmeester en bosbeheerder". Na Meijers overlijden in 1911 werd er met het oog op de verwachte verkoop geen opvolger benoemd. Het beheer van Bergh werd nog waargenomen door boswachter Le Mire en boekhouder Jan Thuis tot dr. Jan Herman van Heek Huis Bergh en de resterende grond op 1 november 1912 kocht voor een bedrag van 825.000 mark. Ook Van Heek had een rentmeester in dienst.