Liemers

De Liemers is een streek in de Nederlandse provincie Gelderland, die wordt begrensd door de Duitse grens, de Nederrijn, de IJssel en de Oude IJssel.

Relatie tot de Achterhoek

Veelal wordt aangenomen dat het bosgebied Montferland de oostelijke grens is, en nog juist in de Achterhoek gelegen is. Gemakshalve wordt echter ook door sommigen de hele Liemers tot de Achterhoek gerekend. Autochtone inwoners van de Liemers zijn het veelal niet eens met deze redenatie en ondanks hun verbondenheid met de aangrenzende Achterhoek zullen ze mensen vlug corrigeren als deze hen Achterhoekers noemen en zeggen dat ze uit de Liemers komen. Eveneens stellen inwoners van de voormalige gemeente Bergh en ook Wehl veelal dat ze uit de Achterhoek komen, en niet uit de Liemers. Sociaal en cultureel gezien zijn er ook verschillen: de voormalige gemeenten Bergh en Wehl zijn immers voor een groot deel op Doetinchem gericht, terwijl Didam op Zevenaar (en in minder mate zelfs op Arnhem) gericht is. Bestuurlijk gezien maakt de gehele nieuwe gemeente Montferland op haar beurt wel weer deel uit van de regio Achterhoek.

Voormalige Kleefse (Pruisische) enclave

De hoofdplaats van de Liemers is Zevenaar. Zoals veel plaatsen in de Liemers was Zevenaar vroeger Kleefs bezit. De Liemers behoorde daardoor tot 1816 tot Pruisen. Deze zogenaamde Kleefse enclaves zijn tot op heden overwegend rooms-katholiek gebleven. In de tijd van de reformatie (1520-1600) mochten katholieken in de Noordelijke Nederlanden niet in het openbaar hun geloof belijden, laat staan processie houden. Doordat de Liemers tijdens de reformatie Kleefs gebied was is dit gebied buiten schot gebleven. Dat is de reden dat binnen de Liemers in verschillende dorpen de processie nu nog elk jaar in het openbaar trekt. (Er waren overigens ook Kleefse enclaves, zoals Huissen, buiten de Liemers).

Steenfabriek aan de Spijksedijk bij Tolkamer

Rivierklei
De Liemers bestaat grotendeels uit vlak rivierkleigebied. Direct ten oosten verheft zich het Montferland, een glaciale stuwwal die ontstaan is in de IJstijd, maar volgens de algemene overtuiging ligt het Montferland niet in de Liemers maar in de Achterhoek. Door de aanwezigheid van rivierklei dat Nederland bereikte via de Rijn, zijn er veel steenfabrieken ontstaan.

Anders dan in de geschiedenisboeken staat vermeld, komt de Rijn niet bij Lobith/Tolkamer Nederland binnen, maar bij het plaatsje Spijk. Tolkamer heeft zijn naam te danken aan het feit dat hier tol werd geheven. Schepen die doorvaart wilden moesten eerst tol betalen.

Naam Liemers

Er wordt wel eens gesteld dat de naam "Liemers" afkomt van Pagus Leomerike, waarbij pagus op 'gouw' of 'gewest' sloeg en leomerike op leemrijke grond. Andere verklaringen luiden echter dat het "in de luwte" betekent (de luwte tussen Montferland en Posbank) en dat het verwijst naar het Latijnse limes (grens).

Het dialect dat in de Liemers wordt gesproken, is een overgangsdialect tussen het Nederfrankisch en het Nedersaksisch.

Bronnen

• Old Ni-js nr.58, blz. 13-16
• Wikipedia