Hendrik van den Bergh (1573-1638)

NOG SAMENVOEGEN

Hendrik graaf van den Bergh (Bremen, 1573 - 22 mei 1638), was de zoon van Willem IV van den Bergh en Maria van Nassau. Hij was heer van Stevensweert, was een Nederlands militair in Spaanse dienst tijdens de Tachtigjarige Oorlog en stadhouder van Spaans Opper-Gelre.

Leven

Hendrik was de zevende zoon van graaf Willem IV van den Bergh en Maria van Nassau, de oudste zuster van prins Willem van Oranje. Als al zijn broers maakte hij carrière in Spaanse dienst. Hij streed onder meer bij Gulik, Breda, Grol en in 1629 bij 's-Hertogenbosch, waar hij de inname door prins Frederik Hendrik niet kon verhinderen. Onder Ambrogio Spinola onderscheidde hij zich zo, dat hij na het Twaalfjarig Bestand in het leger van Albrecht en Isabella de op een na hoogste commandant werd.

Hierdoor werd hij de leider van de met name adellijke partij die ontevreden was met de overheersende Spaanse invloed in de Zuidelijke Nederlanden. Hij onderhandelde met René van Renesse en Frederik Hendrik en trad door omkoping in 1632 aan de zijde van de stadhouder. In diens Veldtocht langs de Maas speelde hij Roermond en Venlo in Staatse handen; in 1633 werd hij openlijk lid van het Staatse leger, evenwel zonder dat hij bij zijn volgelingen veel navolging vond. Hij stierf in 1638.

Huwelijken en kinderen

Hendrik huwde in 1612 met Margaretha van Wittem van Beersel (1582-1627), dochter van Jan van Wittem en Maria Margaretha van Merode. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren:

Maria Elisabeth II van den Bergh (1613-1671), markiezin van Bergen op Zoom, gehuwd met Eitel Frederik V van Hohenzollern-Hechingen Herman Oswald van den Bergh (1614-1622) Hendrik hertrouwde in 1629 met Hiëronyma Catharina gravin van Spaur-Flavon (1600-1683), dochter van George Frederik van Spaur-Flavon. Uit dit huwelijk werden geboren:

Elisabeth Catharina van den Bergh (1632-1681), gehuwd met Johan IV van Hohenrechberg-Aichen en met Hans van Rechberg Amalia Lucia van den Bergh (1633-1711), gehuwd met Paul Jacob van Waldburg-Zeil Wilhelmina Juliana van den Bergh (1638-1714), gehuwd met Bernhard van Sayn-Wittgenstein en met Karel Eugenius van Croÿ Bij een andere vrouw verwekte hij nog:

Anna Maria Elisabeth van den Bergh (1600-1653), gehuwd met Bernard Albrecht van Limburg-Bronkhorst Herman Frederik van den Bergh (1600-1669), gehuwd met Josina van Löwenstein-Wertheim

Onder de 16 kinderen van graaf Willem van den Bergh en Maria van Nassau zijn er enkele die zich een vermaarde naam hebben verworven.

Graaf Hendrik van den Bergh

De jongste, Graaf Hendrik van den Bergh (1573-1638) koos in de tijd van de opstand tegen Spanje niet de partij van het verzet. Als de meesten van de adel - en zeker van de hoge adel - bleef hij trouw aan de koning en het katholieke geloof. Dapper krijgsman als hij was, wist hij het te brengen tot generaal der cavalerie, vocht moedig tegen zijn Oranjeneven prins Maurits en prins Frederik Hendrik en wist in de oorlog grotere en kleinere successen te behalen. In de beslissende strijd om het bezit van Brabant was hij opperbevelhebber van de Zuidelijke strijdkrachten, deed een verrassende inval op de Veluwe en probeerde de Staatse troepen van Den Bosch weg te lokken. Al verspreidde hij grote schrik en veroverde hij Amersfoort, al bedreigde hij zelfs Amsterdam, tenslotte moest hij teleurgesteld terugtrekken en ging Den Bosch met een grote omgeving over aan Frederik Hendrik.

De sterke invloed van de Spaanse en Italiaanse adel in de zuidelijke Nederlanden wekte zijn wrevel. Met enkele anderen van de hoge adel verzette hij zich krachtig, trad in overleg met Den Haag en bereidde de tocht langs de Maas voor. Frederik Hendrik trok met een machtig leger zuidwaarts, veroverde Venlo, Roermond, Sittard en tenslotte Maastricht. Aan deze zegenrijke veldtocht is het te danken dat Limburg tot de Nederlandse gewesten kan geteld worden. Maar het zou niet mogelijk zijn geweest indien graaf Hendrik de wil had gehad tegenstand te bieden. Zelfs kan aangenomen worden dat door de ontevredenheid van hem en vele anderen de verdediging zeer lauw werd gevoerd.

Dat hij oorspronkelijk aan Spaanse zijde vocht, zegt weinig. De vurige katholieken stonden aan die zijde, de lauwen liet de hele strijd onverschillig en alleen de overtuigde Calvinisten dienden in het Staatse leger. Graaf Hendrik kwam voor zijn geloofsovertuiging uit en toonde dit. Dat hij later een draai moest nemen, kwam door het verzet tegen de Spaanse camarilla en het Brusselse hof. Hij wilde Nederlands denken en handelen en was toen wel gedwongen zich aan de andere zijde te scharen.

Er zijn van geen graaf Van den Bergh zoveel afbeeldingen bewaard: zelfs een beroemd schilder als Anthonie van Dijck conterfeitte hem. Zo zijn er portretten van hem in het Prado te Madrid, in Windsor-Castle en in Chantilly.

Bron

• 'meester' Kremer in zijn voorstel om in Braamt een straat Graaf Hendrikstraat te noemen. (december 1962)

Literatuurlijst

• Deze kleine literatuurlijst is afkomstig uit de Tentoonstellingscatalogus Graaf Hendrik van den Bergh 1573 - 1638 neef en tegenstander van Prins Maurits en Prins Frederik Hendrik. De tentoonstelling was in De Munt te '-s-Heerenberg van 28 juni - 23 oktober 1988.
• Beurden, A.F. van: s-Heerenberger acten. In: Limburg's Jaarboek XX, 1914. Blz 286-295 (ad. 3: Huwelijksverdrag tussen graaf Hendrik van den Bergh en Margaretha Maria van Witthem; ad. 5 Schenking van Stevensweert van Hendrik van den Bergh, met recht van jacht op Annadaal)
• Boer, M.G. de: Die Friedesunterhandlungen zwischen Spanien und die Niederlanden in den Jahren 1632 und 1633. 1898
• Boer, M.G. de: Het verraad van Hendrik van den Bergh en de veldtocht langs de Maas. In: Tijdschrift voor Geschiedenis, Land en Volkenkunde, 1898. Blz 17-34
• Bordes, J.P. de: De verdediging van Nederland in 1629. Utrecht 1856
• Dalen, A.G. van: Bergh; Heren, Land en Volk. Nijmegen 1979.
• Dederich, A.: Hinrichtung des Pastors Otten. In: Annalen der Stadt Emmerich, 1867. Blz 444-450.
• Dodt van Flensburg, J.J.: Bericht aangaande het overlijden van Henrik Graaf van den bergh in 1638. In: Bijdragen voor Vaderlandse Geschiedenis en Oudheidkunde; verzameld en uitgegeven door Is.An. Nijhoff. Werdeweel. Arnhem, 1842. Blz.153-156.
• Dufour, R.: De poging tot ontzet van 's-Hertogenbosch in 1629 en hare afweer. In: orgaan der Vereniging ter beoefening van de Krijgswetenschap. 1907-1908. blz 162-230.
• Flament, A.J.A.: De schaking van eene abdis van Thorn door den graaf van den Bergh. In: Publications. 1917.
• Gachard, L.P.: Actes des etats-Generaux de 1632. Brussel, 1853.
• Geyl, P.: Geschiedenis van de Nederlandse stam.
• Israel, J.J. The Dutch Republic and the Spanish Worlds, 1601-1661. 1982.
• Juste, Th.: Conspiration de la noblesse Belge contre l'Espagne en 1632; Etude historique. Brussel, 1851. Blz 12, 13, 22, 23.
• Kamphuis, G: Revius' Verlossinghe van de Veluwe. In: TNTL LXIX, afl. 2, 1951. Blz 138-146.
• Kok, J.: Vaderlandsch Woordenboek. Vijfde deel BAA-BE. Tweede druk. Amsterdam, Johannes Allart, 1786. blz 424-426 en blz 418-424.
• Lonchay, H., J. Cuveller en J. Lefevre: Correspondance de la Cour d'Espagne sur les affaires des Pays Bas au XVIIe seicle. Brussel, 1923-1937. 6 dln.
• wordt vervolgd

Zie ook

Land van den Bergh