Joodse begraafplaats

Het Jodenkerkhof

aan de Zeddamseweg in 's-Heerenberg is omstreeks 1752 in gebruik genomen. Dit jaartal wordt genoemd in een rechtbanlverslag uit 1765. Het kerkhof is een gemeentelijk monument.

De 22 hoofdzakelijk rechtopstaande stenen zijn alle gericht naar het oosten. De oudste stenen hebben alleen Hebreeuwse tekst, de latere stenen vaak zowel Hebreeuwse als een Nederlandse tekst. Bij de bouw van de brandweerkazerne zijn de grafstenen die hier lagen, verplaatst. Tot die tijd stond er ook een Metaherhuisje, ook wel Bet Tohorah genoemd, waar de rituele lijkwassing plaatsvond. Dit is nu verdwenen.

Na de Tweede Wereldoorlog was het voor de resterende joodse gemeenschap in Nederland geen haalbare kaart om hun ongeveer 250 begraafplaatsen goed te onderhouden. Ook in de gemeente Bergh niet. Nu is het een goede joodse gewoonte om ook iets aan te bieden, als je iets vraagt. En er was iets bijzonders aan te bieden in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats. Althans dit was de gedachte bij de Israëlitische gemeente in Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.

Men stelde de gemeente per brief voor om in ruil voor het onderhoud van de begraafplaats het laatste aantoonbare bezit van de joodse gemeente van 's-Heerenberg dat uit de synagoge afkomstig was, als geschenk te willen aanvaarden. "Omdat", zo schreef men, "dit eigendom toch al in Uw bezit is, zonder dat U dit misschien wist." Dit geschenk kunt u nu, uiteraard aangepast aan de eisen van de tijd, nog steeds bewonderen in het stadhuis. Op 14 februari 1949 aanvaardde de gemeente in dank de reeds lang in het gemeentehuis aanwezige kaarsenkroon uit de voormalige synagoge.

In 1954 trok Huis Bergh zich het lot van deze begraafplaats aan en sloot een onderhoudsovereenkomst met de Israëlitische gemeente Doetinchem, waaronder 's-Heerenberg viel.

De namen op de grafstenen

• Rachel bat Ascher, overleden 19-06-1846
• Wilhelmine Zimmerman, geboren 26-03-1838, overleden 01-02-1872
• Nathan Abraham Frank, overleden 07-08-1832
• Jacob Simon ben Chaijiem, overleden 02-10-1839
• Sara Frank, geboren 08-03-1806, overleden 13-03-1872
• Leizer ben Simon, overleden 20-10-1888
• Levie Rosenberg, geboren 10-03-1842, overleden 10-04-1898
• Barend Zwaab, geboren 08-06-1825?, overleden 01-04-1900
• Hartog Hijmans, geboren 23-06-1838, overleden 02-04-1904
• Johanna Zwaab-Straus, geboren 14-10-1817, overleden 26-07-1906
• Joseph Straus geboren 25-02-1854, overleden 09-05-1914
• Sara David, geboren 21-06-1820, overleden 24-07-1914
• Sara Straus-Hertz, geboren 24-11-1854, overleden 05-10-1916
• Jeannette Cohen-de Winter, geboren 20-12-1859, overleden 29-07-1919
• Julia Rosenberg-Rubens, geboren 23-10-1853, overleden 25-04-1921
• Gotfried Rosenberg, geboren 28-06-1856, overleden 20-08-1924
• Sebilla Heijmans-Wertheim, geboren 11-03-1876, overleden 03-11-1933
• Sallie Jacob, geboren 15-06-1886, overleden 04-04-1938
• Eveline Jacobs-Rosenberg, geboren 07-05-1871,
• Izaak Cohen, geboren 31-08-1857, overleden 21-03-1942

Nieuwsblad van het Noorden, Brand

Een kerkhof verbrand

Het achteloos wegwerpen van een lucifer was oorzaak, dat Zondagmiddag te 's-Heerenberg de Israelietische begraafplaats geheel kaal brandde en bet vuur vervolgens oversloeg naar de aangrenzende bergplaats van takkenbossen voor bakkersovens, die mede geheel verbrandde.

Er ging hier voor honderden guldens aan brandhout verloren, toebehorende aan de verschillende bakkers van 's Heerenberg en deels voor een deel verzekerd.

Zo groot was de hitte, dat een steen, naar schatting ver over de duizend pond wegende, in tal van stukken was gesprongen. Ook een zerk was door do hitte in tweeën geknapt. Het geheel tot kool gebrande kerkhof bood een treurigen aanblik. Aan de gunstige windrichting was het te danken, dat het vuur geen verdere uitbreiding kreeg.

Datum, 15-08-1911, Jaargang, nummer:24

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Genlias
• Jan Hoogakker in Old Ni-js no. 27, blz. 79 en no. 75, blz. 16-20
• Inventarisatie Monumenten in Bergh