Hetterscheid, Alphons Herman

Pater van de Heilige Geest

Alphons Herman Hetterscheid, roepnaam Fons, was pater van de Heilige Geest. Hij werd op 8 maart 1925 geboren in Beek als zoon van Alphonsus Petrus Hetterscheid en Grada Agnes Veldkamp. Later verhuisde hij naar Lengel.

Door pater Cornielje uit Lobith enthousiast gemaakt voor de missie vertrok hij in 1939, veertien jaar oud, naar het kleinseminarie van de paters van de Heilige Geest in Weert. Op zijn beurt heeft hij zelf ook een aantal 's-Heerenbergse jongens enthousiast gemaakt voor de missie: Johan Berndsen, Antoon ten Have en Theo ten Brink werden ook pater van de Heilige Geest.

Uit de Volkskrant van 4 juli 1952

Zijn noviciaat bracht Fons door in Gennep, waar hij op 3 september 1947 zijn eerste geloften aflegde. Hij ging vervolgens naar het grootseminarie in Gemert, waar hij op 20 juli 1952 tot priester werd gewijd. Mgr. Mutsaerts, bisschop van Den Bosch, verrichtte de wijding in de kapel van het grootseminarie.

Op 11 juli 1953 vond in Gemert de jaarlijkse uitzending van jonge missionarissen plaats. Daar werd pater Hetterscheid benoemd voor het apostolisch vicariaat Pointe-Noire in, zoals het toen heette, Frans-Equatoriaal-Afrika. Het apostolisch vicariaat Pointe-Noire werd op 14 september 1955 door paus Pius XII tot bisdom verheven.

De kolonie Frans-Equatoriaal-Afrika omvatte de huidige Republiek Congo, Gabon, de Centraal Afrikaanse Republiek en Tsjaad. Het apostolisch vicariaat, nu bisdom Pointe-Noire ligt aan de Atlantische kust in het deel van de kolonie dat in 1960 onafhankelijk werd als de Republiek Congo. Dit land wordt ook Congo-Brazzaville genoemd ter onderscheid van Congo-Kinshasa, het voormalige Belgisch Congo, dat nu officieel Democratische Republiek Congo heet.

Missionaris in Congo

Nog in het jaar van zijn benoeming vertrok pater Hetterscheid naar de missie. Daar werd hij père Alphonse genoemd. In de boeken hieronder genoemd als bronnen is te lezen dat hij in de volgende parochies (Frans: paroisses) heeft gewerkt.

• 1953–…: Paroisse Notre Dame de Lourdes in Sibiti. Hier leerde hij als kapelaan de lokale taal Munukutuba, de eerste van negen inlandse talen die hij uiteindelijk zou kennen. Na hem hebben ook Johan Berndsen (père Jean) en Antoon ten Have (père Antoine) in Sibiti gestaan.
• …–1963: Paroisse Saint François D'Assise in Tié-Tié, een wijk in de stad Pointe-Noire.
• 1963–1964: M'Fouati, een bijkerk van de paroisse Sainte Trinité in Kimbenza.
• 1964–1971: Paroisse Notre Dame de Fatima in Dolisie.
• 1971–1979: Paroisse Sainte Anne in Makabana. Hier zette hij een grote vishandel op die genoeg winst maakte voor zijn eigen parochie én om een aantal omliggende parochies te helpen. De vishandel is tot eind 1978 in bedrijf is geweest.
• 1979–1985: In deze periode was hij als econoom werkzaam bij de Centraal-Afrikaanse Stichting van de Paters van de Heilige Geest in de hoofdstad Brazzaville en in die hoedanigheid betrokken bij de bouw van een grootseminarie. Van 1983 tot 1985 was hij tevens pastoor van de Paroisse Saints Martyrs de l'Ouganda in Kingouari, een wijk in Brazzaville. Hier werd in 1984 de eerste kerk voltooid. Genoemd wordt ook de paroisse Sainte Odile in Zanaga, waar hij in die jaren (af en toe) gepreekt heeft.
• 1985–1988: Opnieuw pastoor in Makabana.

Een aantal van de missieposten bevond zich bij zijn aankomst in vervallen toestand, maar het is hem gelukt overal nieuw leven in te blazen. Hij stond dan ook hoog aangeschreven.

Een polyglot

Bij zijn aankomst sprak père Alphonse naast zijn moedertalen Nederlands en Berghs al vloeiend Frans, Duits en Engels. In de missie zou hij maar liefst negen lokale talen leren spreken. Als eerste leerde hij, zoals hierboven al vermeld, Munukutuba.

Munukutuba is nu een van de officiële talen van de Republiek Congo, maar in de jaren zestig had het die status nog niet. De enige taal met aanzien was het Frans, dat ook in de kerk werd gebruikt. Toen père Alphonse ten tijde van het Tweede Vaticaans Concilie (1962–1965) besloot missen in het Munukutuba te lezen, was niet iedereen het daarmee eens. Sommigen vonden het een belediging om die "markttaal" in het Huis van God te gebruiken, terwijl etnische groepen die een andere taal spraken, vonden dat het Munukutuba hun opgedrongen werd. Dit heeft père Alphonse er niet van weerhouden om samen met enkele medepaters de Bijbel en andere liturgische teksten in het Munukutuba te vertalen.

Terug naar Europa

In 1987 vond père Alphonse dat er genoeg Congolese priesters waren en besloot terug te gaan naar Europa. Hij was toen 63 jaar en had 35 tropenjaren achter de rug. Toen hij de bisschop en zijn overste van zijn besluit op de hoogte stelde, probeerden ze allebei hem van gedachten te doen veranderen, maar zonder resultaat.

In 1988 verliet hij Congo. Hij kwam niet terug naar Nederland, maar vestigde zich aan de Côte d'Azur in Zuid-Frankrijk, waar hij zich met zijn talenkennis nuttig kon maken voor toeristen. Hij sloot zich aan bij een groep priesters en werd zo kapelaan in Saint-Laurent du Var, een voorstad van Nice. Hij woonde er in een bescheiden pastorie in de wijk Montaleigne.

In augustus 1995 ging hij nog een laatste keer op bezoek bij zijn vrienden in Congo. Hij had gepland daar vijf weken te blijven, maar op de tiende dag kreeg hij in Pointe-Noire een hersenbloeding. Hij werd direct gerepatrieerd naar Nice en daar in het ziekenhuis opgenomen. Een paar keer kon hij het ziekenhuis nog verlaten, maar op 22 november werd hij in het ziekenhuis in Antibes opgenomen. Van Antibes werd hij eind december naar Nederland overgebracht, waar hij op Nieuwjaarsdag werd opgenomen in een ziekenhuis in Nijmegen. Daar overleed hij op 8 januari 1996, zeventig jaar oud.

Het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven in Sint Agatha (N.-Br.) bewaart pater Hetterscheids in het Frans geschreven dagboeken uit de jaren 1982–1993.

Bronnen

• Archieven.nl
• L'Eglise de Pointe-Noire: Evolution des communautés chrétiennes de 1947 à 1975, Guy Pannier, Karthala Editions, Parijs (1999), blz. 135, 143–144, 234
• Les Spiritains au Congo: de 1865 à nos jours, Jean Ernoult, Congrégation de Saint-Esprit, Parijs (1995), blz. 339, 369, 370, 373, 410, 423, 434
• Bidprentje in de collectie van het Brabants Erfgoed
• Necrologie op Spiritains France Online
• Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, toegangsnummer AR-P009: Archiefinventaris Congregatie van de H. Geest, inventarisnummer 785: Dagboeken van pater Alfons Hetterscheid, 1982–1993
• Nederlandse missionarissen en hun missiegebieden, Jan Willemsen, KDC Cursor: 11 & 12, Katholiek Documentatie Centrum, Nijmegen (2006)