Harmsen, Bernardus Henricus

Zijn priesteropleiding

Uit de Nieuwe Haarlemsche Courant van 27 juli 1940

Bernardus Henricus Harmsen, roepnaam Bernard, was missionaris. Hij werd op 28 augustus 1913 geboren in Wijnbergen als zoon van Wilhelmus Hendrikus Harmsen en Maria Koster. Hij was een broer van Johanna Maria Harmsen en Elisabeth Johanna Harmsen.

In 1926, na één jaar MULO in Doetinchem, vroeg Bernard aan zijn ouders of hij naar het seminarie mocht. Die toestemming kreeg hij, en hij koos het kleinseminarie van de Congregatie der Missie in Wernhoutsburg in de Brabantse gemeente Zundert. De Congregatie der Missie is beter bekend onder de naam lazaristen. In 1933 deed hij staatsexamen in Utrecht.

Daarna ging hij naar het grootseminarie van de lazaristen in het Limburgse Panningen. Op 21 september 1930 legde hij zijn eeuwige geloften af. Zijn priesterwijding werd hem op 21 juli 1940 – de oorlog was toen net uitgebroken – toegediend in de kapel van het grootseminarie in Panningen door de bisschop van Roermond.

Zijn intocht in Zeddam

Pastoor Meijer (met hoed) en de neomisten Verheij (midden) en Harmsen vlak voor zij de kerk in Zeddam binnengaan op een foto uit De Graafschapbode van 29 juli 1940.

Op zaterdag 27 juli werd hij samen met Gerrit Verheij feestelijk ingehaald in de parochie Zeddam, waar zijn ouderlijk huis toe behoorde. Gerrit Verheij, missionaris van Mill Hill, was op 14 juli tot priester gewijd. De beide neomisten werden door een ere-escorte van Wijnbergse ruiters opgehaald van het tramstation in Wijnbergen en naar de Koendersmolen in Braamt gebracht. Daar werden zij opgewacht door familieleden, geestelijken, de leden van het feestcomité en ruiters uit Braamt en Vethuizen, waarna het gezelschap in een groot aantal rijtuigen naar Zeddam trok. Voorop reden 44 ruiters.

Bij het gebouw van de A.B.T.B. hield huisarts Kok een welkomstrede. Hier stonden ook de Harmonie Kunst na Arbeid, de schutterijen van Braamt en van Zeddam en de gilden van Braamt en van Zeddam opgesteld.

Vergezeld door leden van diverse Zeddamse verenigingen trok de stoet verder naar de Sint Oswalduskerk, waar een plechtig Lof werd opgedragen. De volgende dag, zondag, droegen de beide neomisten elk hun eerste heilige mis op. Bernard Harmsen was om half negen als eerste aan de beurt, om half elf gevolgd door Gerrit Verheij. Aan de twee heilige missen werd assistentie verleend door pastoor Meijer en zijn kapelaan Van Rijn, en door oud-kapelaan Smit, die inmiddels pastoor in Rumpt was. In de mis van Bernard Harmsen hield professor Th.H. Kock, eveneens in Wijnbergen geboren en eveneens lazarist, de feestpredicatie.

Missionaris in Brazilië

Uit dagblad De Tijd van 9 juli 1941

Uit dagblad De Tijd van 10 juli 1942

Na zijn priesterwijding studeerde Bernard Harmsen theologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Het baccalaureaatsexamen legde hij af in juli 1941 en het licentiaatsexamen in juli 1942. De oorlogsomstandigheden waren waarschijnlijk de reden dat hij zijn doctoraalexamen pas later in Brazilië heeft kunnen afleggen.

In september 1945 ontving hij zijn benoeming tot missionaris in Brazilië. Het duurde nog tot 23 maart 1946 voor hij afscheid nam van zijn familie in Wijnbergen, waarna hij een kleine maand later, op 17 april, naar Brazilië vertrok.

In Brazilië heette hij Bernardo. Hij begon daar als leraar klassieke letteren aan het bisschoppelijk college in Fortaleza aan de noordkust van het land. Daarnaast was hij professor aan de universiteit en de hogeschool voor sociale wetenschappen in São Luís de Maranhão, eveneens aan de noordkust. In die tijd legde hij zijn doctoraalexamen af aan de universiteit van São Paulo.

In 1957, elf jaar na zijn vertrek, kwam hij voor het eerst met verlof naar Nederland. In Wijnbergen was veel veranderd met de komst van schoonzussen en neefjes en nichtjes. Al die nieuwe familieleden sloot hij in zijn hart, en toen hij na acht maanden weer vertrok was iedereen verdrietig. Maar er kon een onverwacht bezoek aan Wijnbergen worden ingelast nadat de lazaristen Bernardo Harmsen kozen als afgevaardigde van hun congregatie naar het Tweede Vaticaans Concilie, dat van 1962 tot 1965 in Vaticaanstad werd gehouden.

Bij zijn 25-jarig priesterjubileum in 1965 beschreef hij zijn priesterbestaan als volgt:

25 jaar priesterschap is al wat,

25 jaar celibaat is nog meer,

maar 25 jaar Brazilië is een heldendaad

Toen Brazilië in 1972 herdacht dat het 150 jaar onafhankelijk was van Portugal, kregen drie inwoners van São Luís de Maranhão het ereburgerschap. Bernardo Harmsen was een van hen.

In november 1975 kreeg de familie geheel onverwacht een telegram uit Brazilië: Bernardo Harmsen was op 10 november overleden in São Luís de Maranhão, 62 jaar oud. Ter nagedachtenis heeft de familie een afscheidsdienst gehouden in de kerk in Braamt, waar het ouderlijk huis inmiddels bij hoorde.

Publicaties

Bernard Harmsen heeft in Brazilië een aantal boeken gepubliceerd. Ze zijn geschreven in het Portugees, de landstaal van Brazilië, en tonen zijn gedegen kennis van het Latijn.

• Os Mais Belos Versos de Vergílio (De mooiste verzen van Vergilius), 1955
• Narrationes (Vertellingen), 1956
• Cícero: Antologia (Cicero: Bloemlezing), 1959
• Ovidio: Trechos Selcionados e Anotados (Ovidius: Geselecteerde en geannoteerde fragmenten), 1962
• Dicionário das raízes indo-européias na língua latina (Woordenboek van Indo-Europese wortels in het Latijn), 1975

Bronnen

• Old Ni-js nr. 52, blz. 161–163, 166

• Op Delpher:
  • Nieuwe Haarlemsche Courant van 27 juli 1940
  • De Graafschapbode van 29 juli 1940
  • De Tijd van 30 juli 1940, 9 juli 1941 en 10 juli 1942
• Archieven.nl
• Estante virtual voor een overzicht van zijn boeken
• Op Wikipedia:
  • Congregatie der Missie
  • Wernhoutsburg