Keidtwerdius, Casparus

Deze gravure van Casparus Keidtwerdius als predikant van Wesel is na zijn dood in 1659 in Antwerpen gemaakt. Van deze gravure zijn meedere afdrukken bekend. Deze komt uit de collectie van het Rijksmuseum.
Keidtwerdius (1588–1659) was een tijdgenoot van zijn Zeddamse collega Revius (1586–1658). Vergelijk hun portretten!

Casparus Keidtwerdius was van 1617 tot 1625 predikant in 's-Heerenberg.

Hij werd in 1588 geboren als Caspar Keitwerd. Op 23 september 1611 werd hij als Casparus Keidtwerdius ingeschreven bij de universiteit van Heidelberg. Het inschrijvingsregister vermeldt als zijn plaats van herkomst Clivo-Wesalius ofwel Kleef-Wesel. Dit is een aanwijzing is dat hij in die streek geboren is.

Vanaf september 1616 was hij predikant in Pannerden. Na het overlijden van dominee Casparus Sollingius in 1617 kwam hij naar 's-Heerenberg. Daar doopte hij drie kinderen die hij daar met zijn vrouw Gerritje Stockharst kreeg; Caspar in 1619, Anna in 1621 en Elsken in 1623.

Voor zijn komst naar 's-Heerenberg was er al minstens één zoon geboren, Henricus. Die werd, net als zijn vader, predikant, en heeft in (onder meer) Bocholt, Rekken en Emmerik gestaan. Henricus heeft in Groningen en Franeker gestudeerd. Een brief die hij in 1635 vanuit Groningen aan zijn vader in Wesel schreef wordt bewaard in het oud-archief van Doesburg. Hoe die daar kan zijn terechtgekomen is vooralsnog een onbeantwoorde vraag.

Keidtwerdius was de eerste die de gereformeerde gemeente van 's-Heerenberg volgens de regels leidde. Hij eiste dat de kerkeraadsveraderingen beter bezocht werden en liet deze voor het eerst notuleren. Hij schorste de koster en de schoolmeester omdat zij hun werk niet naar behoren uitvoerden. Pas nadat zij hadden beloofd hun taken beter te vervullen, mochten ze weer aan de slag. Hij probeerde ook het katholicisme terug te dringen, onder meer door zich te verzetten tegen begrafenissen volgens katholiek gebruik en te pogen de geestelijke uit Elten uit de stad te laten verwijderen. Veel succes heeft hij hierbij niet gehad. 's-Heerenberg lag te dicht bij Emmerik, een centrum van de Contrareformatie, en de graven van Bergh bleven de katholieken steunen.

In 1625 vertrok Keidtwerdius naar Wesel, waar hij tot zijn dood in 1659 predikant was. In 's-Heerenberg werd hij opgevolgd door Christianus Villanus.

De naam Keidtwerdius

De doopakte van Anna Keidtwerdius
Klik op de afbeeldingen voor een vergroting.

De naam Keidtwerdius is weliswaar zeldzaam, maar toch is het niet eenvoudig informatie over Casparus Keidtwerdius te vinden. Ten eerste is niet altijd duidelijk of de vader of de zoon bedoeld wordt.

Ten tweede komt de naam in vele spellingsvarianten voor. Op de Berghapedia is gekozen voor Keidtwerdius, de Latijnse vorm die hij, zoals uit de doopakten blijkt, zelf gebruikte en die ook op nevenstaande gravure staat. Het lijkt er echter op dat hij in de omgang Keidtwerd genoemd werd. De doopakte van zijn dochter Elsken is in een ander handschrift geschreven (dat van de koster?), en vermeldt Keijdtwerdt. In een doopakte uit 1618 is zijn vrouw doopgetuige en staat vermeldt als Gerritjen Stockharst genant Keitwerts.

Verder komen in de hieronder genoemde bronnen ook de spellingen Keitwerdius, Keidwerdius, Keutweerdius, Keitwardius en Koitwerdius voor, alsmede de Nederlands vormen Keidtwerd, Keitwardt, Keitweert, Keitwerd, Kentweerd, Kentwerdt, Keulwerdt en Keutweert. Deze betreffen vrijwel overal niet meer dan een korte vermelding van aankomst of vertrek als predikant of van een functie als scriba of inspector. Volgens een vraag uit 1999 op de website van de Nederlandse Genealogische Vereniging kan Keitwerd ook voorkomen als Geedsweerd, Geijsewit, Geijsweijk, Geisweid, Gieswied, Gijswijt en Keiswite.

Bronnen

• Old Ni-js nr. 3, blz. 37
• Die Matrikel der Universität Heidelberg von 1386 bis 1662, Gustav Toepke, Heidelberg (1886), deel 2, blz. 77, 256
• Acta der provinciale en particuliere synoden, gehouden in de noordelijke Nederlanden gedurende de jaren 1572–1620, verzameld en uitgegeven door Dr. J. Reitsma en Dr. S.D. van Veen, vierde deel: Gelderland 1579–1620, Groningen (1895), blz. 314, 317, 335, 338
• Inventaris van het Oud Archief Doesburg, inventarisnummer 4626: Brief van Henricus Keidtwerdius te Groningen aan zijn vader Casparus Keidtwerdius, predikant te Wesel, 1635.
• Nederlandsch archief voor kerkelijke geschiedenis, door N.C. Kist en H.J. Royaards, hoogleeraren te Leiden en Utrecht, Leiden (1844), vierde deel, blz. 10
• Zutphensch Classicael Register door E.W. Verbeek, predikant te Warnsveld, uitgegeven omstreeks 1775 door A.J. van Hoorn, boekverkoper te Zutphen, deel 2, blz. 6, 7, 10, 18, 20
• Rekken op Wikipedia
• Doopakten op Zoek akten