Old Ni-js 003

Old Ni-js 002 <=> Old Ni-js 004

Uitgave: 31 december 1983

Inhoudsopgave

• Pagina 30 | Van de redactie
• Pagina 30 | Agenda 1984
• Pagina 31 | Welkom aan de nieuwe leden
• Pagina 31 | Pastoor van Sonsbeeck (Henk Harmsen)
• Pagina 32 | Dr Jan Herman van Heek als tekenaar (Heek, J.H.A. van)
• Pagina 34 | De scholtesse van Zeddam (Dalen, A.G. van)
• Pagina 35 | Nederduits-Gereformeerde predikanten in 's-Heerenberg en Zeddam (Theo Kremer)
• Pagina 38 | Stokkum betaalde vroeger met Kleefse Daalders en Duitse Marken (Willie Bronkhorst)
• Pagina 39 | Het wonderbeeldje van Eltenbarg ( Henk Harmsen)
• Pagina 40 | Hoe het Berghse dialect veranderde ( Henk Harmsen)
• Pagina 41 | De Stokkumse leemkuil ( Henk Harmsen)
• Pagina 42 | De watermolen van 't Peeske ( Henk Harmsen)
• Pagina 43 | Een bezoek aan Burgers Dierenpark 's-Heerenberg. [Uit: een opstel van D.J. van der Ven in: Ons mooie Nederland 1917] (D.J. van der Ven)
• Pagina 44 | Instituut voor Natuurbeschermingseducatie werkgroep Montferland (Bert Rasker)

Inhoud

Agenda 1984

• voordracht over brand van Huis Bergh in 1939 door de heer J.H.A. van Heek
• dialezing door drs Onno de Bruin over 'Kerkuilen in de Achterhoek'
• Klaassenavond
• Dialectavond
• fietstocht naar Kasteel Keppel

Welkom

Welkom aan 16 nieuwe leden

Pastoor van Sonsbeeck

door Henk Harmsen in dialect.
Straat genoemd naar pastoor Van Sonsbeeck, de oprichter van de Stokkumse parochie in 1915.
Geboren in Heino (Overijssel) waar zijn vader burgemeester was. Kapelaan geweest in 's-Heerenberg. De grond voor de kerk is geschonken door boer Hebing.

Dokter Jan Herman van Heek als tekenaar

door J.H.A. van Heek
Integraal opgenomen bij Biografie (knop Berghse Bevolking)

De Scholtesse van Zeddam

door A.G. van Dalen
Er wordt gewerkt aan een register op de werken van Toon van Dalen

Nederduits-gereformeerde predikanten in 's-Heerenberg en Zeddam

door Theo Kremer
Op 28 november 1983 hield Theo Kremer uit Didam, student in de geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen voor de Heemkundekring een voordracht die in een artikel is samengevat; genoemd wordt:

• in Gelderland waren de classes Nijmegen, Veluwe en Zutphen
• Synode van Dordrecht in 1618
• tot 1630 is meer dan de helft van de 's-Heerenbergse predikanten geboren in Duitsland
• de eerste Zeddamse predikanten kwamen uit Friesland, Overijssel, Holland en het Duitse Rijk

Familie- en plaatsnamen: Gendringen, Johannes Lucae, Hieronymus Garripeus, Qualburg (hertogdom Kleef), Jacobus Revius (was ook hoogleraar in Leiden en werkte mee aan Statenbijbel), classis Deventer, classis Zutphen, Maria van Nassau, gravin van den Bergh, Justus Friberg, Henrick Helmichs, Emmerik, Conradus Sagelius, Winterswijk, Aalten, Casparus Sollingius, Groenen (katholieke kerkmeester), Nijmegen (Landdag), Casparus Keidtwerdius.

Bronnen, genoemd in het artikel van Theo Kremer:

• A.Th. van Deursen: Het kopergeld van de Gouden Eeuw, deel IV, hel en hemel, Assen 1980, hoofdstuk II
• H. Boiten: Afschrift van de classis Zutphen (citaat noot 2: wat te doen ter voorkoming van de vestiging van joden in 's-Heerenberg)
• Handelingen van de kerkeraad van 's-Heerenberg
• Archief Huis Bergh
• Acta van de classis Amsterdam
• Collectie Damman
• H.Bieman e.a.: de roomskatholieke en nederduits-gereformeerde geestelijken in de classis Deventer 1569-1651
• G.Groenhuis: De predikanten der Verenigde Nederlanden voor 1700 (Groningen 1979)
• L.J. Rogier: Geschiedenis van het katholicisme in noord-Nederland in de 16e en 17e eeuw, deel 2 (Amsterdam 1947)
• H.Müller: Die evangelische Kirche zu Emmerich, in: Monatshefte für evangelische Kirchengeschichte des Rheinlandes 7
• H.W. van Soest: Joannes van Esseren, pastoor in 's-Heerenberg (AAU 37)
• A.G. van Dalen: Bergh, Heren, Land en Volk (Nijmegen 1979)
• Handelingen van de kerkeraad van 's-Heerenberg
• A.G. van Dalen: De Protestantisering en Recatholisering tussen Rijn en Oude IJssel (AAU 73)

Stokkum betaalde vroeger met Kleefse Daalders en Duitse Marken

door Willie Bronkhorst
De auteur toont aan hoe de grote invloed van Duitsland grotendeels uit de herkomst van de families is te verklaren.

• Nazaten wonen nog steeds in Stokkum: Damen, Geurts, Geurtsen, Krebber, Van Stegen = Verstegen, Bronkhorst, Van Uum, Van Uhm, Derksen, Polman, Menting (Beek), Gerritsen;
• In 1832 ook genoemd: Schneiders, Snijders, Lens, Peters, Jansen;
• van Elten afkomstig: Ebbing (in de Linthorst), Jansen ('t Klaphek), Stokman (nu Lammers), Schneiders (nu Seegers), Lens (nu menting), Bouwman (nu Wijnands), Geurtsen (nu Verstegen), Heunders (nu Hunting);
• uit Borghees: Meijer;
• via Rees: Gerberts = Garben (nu Derksen), Smits (nu Menting);
• uit Bislich: Bergevoert = Bergevoet (nu Meijer).

• Dagloners gingen naar Hüthum, Borghees, Elten of Emmerik (over Linthorsterbrug langs cafée 't Beumke;
• Lensing was penningmeester van St-Oswaldusgilde;
• overige familienamen: Keurentjes, Nieling (uit Didam; nageslacht zwermde uit over heel Stokkum en 's-Heerenberg), Scheers, Seegers;
• voor de Stokkummers telden Doetinchem en Arnhem nog niet mee als inkoopcentrum.

Het wonderbeeldje van Eltenbarg

door Henk Harmsen
In dialect het verhaal uit 1566 over het beeld van de Heilige Machutus in de kerk van Hoog Elten (Eltenberg).
In 1920 heeft Paus benedictus XV Hoog Elten als bedevaartsplaats erkend.

Hoe het Berghse dialect veranderde

door Henk Harmsen (blz 40)
> In 1983 verscheen bij het Staring Instituut nummer 4 in de reeks Telgen van 't WALD (Dr. A.Schaars).
In de bundel is ook opgenomen de woordenlijst van het Berghs/Eltens dialect, samengesteld door Martinus Bruijel (geboren Zeddam), die bij Gallée studeerde. Harmsen heeft in Old Ni-js nummer 3 een lijst opgenomen met verdwenen woorden.

De Stokkumse leemkuil

door Henk Harmsen (blz 41)

• Rut Krebber was in 1832 gildmeester
• Pradense Kuil is een leemkuil
• Pradense Wech = Bredense Wech (Breed Endse): eigenweg van familie Borkus aan Kastanjelaan
• Planken Wambuis, Peeskesbult

De watermolen van 't Peeske

door Henk Harmsen (blz 42)

• 't Peeske in Beek. Het begon met een watermolen (in 1888 gebouwd door Reijers broodbakker in de Roos);
• leraar van Didamse landbouwschool kwam met voorstel champignons te kweken;
• sinds 1890 woonde er de kuipersfamilie Lem uit Pannerden;
• kastelijns sinds 1924: Stein, Jansen, Kaal;
• met medewerking van Huis Bergh aanzienlijk uitgebreid.

Een bezoek aan Burgers Dierenpark 's-Heerenberg

Uit: een opstel van D.J. van der Ven in: Ons Mooie Nederland, 1917 (blz 43-44)

• aan het eind van dit overzicht is een register opgenomen, waarin ook de namen uit Old Ni-js nummer 15 m.b.t. Burgers Dierenpark

Instituut voor Natuurbeschermingseducatie werkgroep Montferland

door Bert Rasker

• Programma 1984 (wandelingen Byvanck, 't Peeske, Hulzenberg, de Plantage, berm bij de Padevoort, Drieheuvelen; fietstochten Montferland; bospest-actie: trekken van Amerikaanse vogelkers).

Register op artikelen over Burgers Dierenpark in Old Ni-js nummers 3 en 15.

• H.H.: Een bezoek aan Burgers Dierenpark 's-Heerenberg (Old Ni-js nr 3, 31 december 1983, blz 43-44)
• Redactie: Schijnwerper op Antoon van Hooff (Old Ni-js nr 15, december 1989, blz 40-44)

Familienamen (in artikelen over Burgers Dierenpark)

• Bredschneyder, Fred nr 15 blz 41
• Burgers, Jan (grootvader van Antoon van Hooff) nr 3, blz 43-44, nr 15 blz 40, 44
• Duys, Willem nr 15 blz 40
• Hooff, Antoon van nr 15 blz 40-41
• Kloosterboer (oppasser) nr 15 blz 41
• Koen, Tanja, nr 15 blz 40
• Misset (Uitgeversmij) nr 15 blz 41
• Ven, D.J. van der nr 3 blz 43
• Visser, Diane en Henk (foto-archief) nr 15 blz 43

Plaatsnamen (in artikelen over Burgers dierenpark)

• Amazone (papagaai) nr 15 blz 41
• Achterhoek nr 3 blz 43
• Arnhem nr 15, blz 40, 41
• Doetinchem (Uitgeversmij Misset) nr 15 blz 41
• Egyptische Nijl (ganzen) nr 3 blz 43
• Etten (edelvalk gevangen) nr 15 blz 42
• Europa nr 3 blz 43
• Hagenbeck nr 3 blz 43
• Hamburg nr 3 blz 43
• 's-Heerenberg nr 3 blz 43-44, nr 15 blz 40-44 (naam komt ook voor op afgebeelde ansichtkaarten)
• Indie (antilopen) nr 15 blz 42
• Japan (herten) nr 15 blz 43
• Mongolie (fazant) nr 15 blz 42
• Nijlgau (antilopen) nr 15 blz 43
• Schelmseweg Arnhem nr 15 blz 41
• Stellingen nr 3 blz 43
• Vogelweide (huis) nr 15 blz 41