Old Ni-js 114

Old Ni-js 113 <==> Old Ni-js 115

Uitgave maart 2023

Inhoud

• Pagina 2 | Heemkundekring Bergh
• Pagina 3 | Antoon Berentsen: Van de redactie
• Pagina 4 | André van Gessel: De St. Joseph-vereeniging 1900-1925
• Pagina 13 | Antoon Berentsen: Bergh extra muros IV: Hedel, deel 2
• Pagina 19 | Ruth Mijnen: Uit het archief -
• Pagina 19 | John Thoben: Uit het archief - Overheid
• Pagina 20 | Ruth Mijnen: Palmpasen
• Pagina 22 | Willem Spann: Bergh extra muros V - het Bilants complex, deel 1
• Pagina 28 | Antoon Berentsen: Boeken - verschenen in de regio
  • De beesten - Gijs Wilbrink
  • 100 +2 jaar S.V. Kilder
  • Tussen de Dam van Drusus en de Zuilen van Hercules - Jan Verhagen
  • Der Niederrhein und sein Platt - Georg Cornelissen
• Pagina 30 | Edwin Zweers: Beste heemkundevrienden
• Pagina 31 | Bernard Engelbarts: Deel Kilders volkslied (foto: Ton van Vliet)
• Pagina 32 | Sponsors

Tekst Website

Van de redactie (pag 3)

De eerste Old Ni-js van 2023 verschijnt als het jaar alweer enkele maanden oud is. Maar de voorbereidingen beginnen eigenlijk al bij het uitkomen van het vorige nummer. Onze eindredacteur Anneke Lukkezen stelt de eerstvolgende redactievergadering vast, waarop de inhoud van het nieuwe nummer bepaald wordt. Soms zijn er artikelen blijven liggen. Soms worden artikelen opgesplitst en over meerdere nummers verspreid, want we willen de lezer niet overladen, maar wel een zo gevarieerd mogelijk blad uitbrengen. De deadline voor het inleveren van de artikelen en voor het opmaak- en drukproces ligt dan al gauw vast. Voor mij als redactielid en schrijver wordt het altijd spannend om die afgiftedatum te halen.

Voor mijn serie Bergh extra muros stuitte ik op een 89-jarige auteur met Berghse wortels. Ik was aanbeland in Pannerden en Millingen en daar ontmoette ik drs. W. A. Spann, o.s.f.s., - pater Spann dus. Hij is mede-oprichter van de grensoverschrijdende Heemkundekring De Duffelt en zal verdeeld over twee tijdschriftnummers over de band tussen Bergh en Bilant verhalen.

Het Paasfeest nadert. Een mooi moment om stil te staan bij volksgebruiken rondom dit hoogtepunt in het kerkelijk jaar. Ruth Mijnen diepte uit het archief van John Thoben een autobiografisch stukje op over de palmpaastraditie. Zij neemt het stokje van John over en schrijft haar herinneringen aan die traditie voor ons neer. Het verhaal Overheid komt eveneens uit zijn archief.

Ook de bijdrage van André van Gessel heeft een link naar de wereld van het rijke roomse leven. De St. Joseph-vereeniging in ’s-Heerenberg speelde een belangrijke rol in het stadje en diende volgens de auteur vooral ook de instandhouding van het kerkelijk gezag. Een zeer boeiend onderwerp en een verhaal dat zeker ook voor de andere Berghse kernen te vertellen valt.

In de boekenbijlage weer enkele nieuwe titels die ik graag onder de aandacht van onze lezers breng. Vervolgens een overzicht van recente HKB-activiteiten en wederom ter afsluiting een prachtige fotopagina van Ton van Vliet.

Antoon Berentsen

De St. Joseph vereeniging (pag 4)

1900 - 1925
In het archief van de Heemkundekring Bergh (HKB) ontdekte ik een boekje van het 25-jarig jubileum van de St. Joseph-vereeniging uit 1925. Aan de hand van dit boekje gaan we terug naar het ’s-Heerenberg uit het begin van de vorige eeuw, de tijd van de rooms-katholieke emancipatie. Wat hield die emancipatie precies in en welke betekenis heeft ze gehad voor de leden van de vereniging?

De wat ouderen onder ons kennen ‘’t Jozef’ nog als een café van de familie Jansen, van de pronkzittingen van carnavalsvereniging d’Olde Waskupen, de ouderavonden en vergaderingen van M.v.R., de repetitieruimte van onder andere fanfare Pius X en harmonie Crescendo of toneelvereniging Concordia en de voorstellingen in het kader van de culturele jeugdvorming die in de zaal plaatsvonden. De naam ’t Jozef, waarmee het oude gebouw aan de Molenpoort wordt bedoeld en dat van oudsher ‘de Lantscroon’ heet, komt van de Joseph-vereeniging, die er vanaf 1902 in huist.

>>>

ANDRÉ VAN GESSEL

Palmpasen (pag 20)

Grasduinend in het archief van John Thoben kwam ik een alleraardigst stukje tegen over Palmpasen. Hierin vertelt hij over zijn jeugdherinneringen aan het feest Palmpasen in Raalte. Over de versierde palmstokken of andere bouwsels met haantjes van brood, slingers van rozijnen en pinda’s, chocolade figuren en palmtakjes. Waarbij met warm weer chocolade nog wel eens een risico bleek. En uiteraard over de wedstrijd van de mooist versierde stok. Zelf heeft John de wedstrijd een keer gewonnen; hij heeft het dan over de jaren 1928 tot 1935.

“Een bijzondere dimensie kreeg het feestelijk gebeuren door het wedstrijdelement dat eraan was verbonden. Wij hadden de prijzen al gezien: die stonden in een kraam op de Markt. Natuurlijk chocolade eieren en chocolade paashazen (als hoofdprijzen), aangevuld met zakjes toffees en Engels drop…”

>>>

RUTH MIJNEN

Bergh extra muros V (pag 22)

Het Bilants complex, deel 1
In het kader van deze reeks “Bergh buiten de muren” wil ik enig licht laten schijnen over een van de oudste gebieden die met Bergh verbonden waren: Millingen en Pannerden met een aantal onderhorigheden, ook wel genoemd het Bilants complex. Die verbinding kwam tot stand in 1348 tijdens het bestuur van Willem I, die beschouwd wordt als de tiende heer van Bergh.

Precies een halve eeuw geleden was het streekhistoricus Antoon van Dalen (1902-1987) die zijn tanden in dit thema zette. In de eerste jaren van Heemkundekring De Duffelt (opgericht in 1970) schreef hij in een aantal korte artikelen (zowel in tijdschrift Van Toen Naar Nu als in Numaga) zijn gedachten over de band tussen Bergh en Millingen op. Die werden verder uitgewerkt in de brochure “Doys-van Bylant te Millingen en Pannerden” (1980). Na flink spitten in met name het archief van Huis Bergh, ontvouwde de niet academisch gevormde onderwijzer Van Dalen een eigen visie, die geen algemene instemming vond, maar toch respect afdwong. Pastoor Wim Janssen uit Leuth had in een extra nummer van Leutherlectuur jrg. 9 (1981) behoorlijk wat kritiek op Van Dalen.

>>>

WILLEM SPANN