|
|
| (13 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| − | Elke [[buurtschap]] met een [[gilde]] had waarschijnlijk ook een '''hagelkruis'''. Onderstaande teksten zijn afkomstig uit lijst ''Monumenten in Bergh'', "samengesteld door de monumentencommisie [[gemeente Bergh|Bergh]]. Met tekstuele aanvullingen uit publicaties van de [[Heemkundekring Bergh]]."
| + | [[Bestand: Hagelkruis Kilder.jpg|thumb|right|350px|<center>'''Het hagelkruis in Kilder'''</center>]] |
| | + | Een '''hagelkruis''' is wegkruis dat boze geesten moet afweren, zodat bijvoorbeeld gewassen niet door hagel beschadigd worden. De hagelkruizen in [[Land van den Bergh|Bergh]] zijn van het [[Liemers]]e type: een ijzeren kruis, al dan niet bekroond met een haan, op een hoge metalen of houten mast. Elders zijn er stenen of houten kruizen die op de grond zijn geplaatst. Bij hagelkruizen vond brooduitdeling aan armen plaats. Ook kon het een halteplaats bij een [[Processies|processie]] zijn. |
| | | | |
| − | ==Beek==
| + | In [[Land van den Bergh|Bergh]] had waarschijnlijk elke [[:Categorie:Buurtschappen|buurtschap]] met een [[Gilden|gilde]] een eigen hagelkruis. In [[Wijnbergen]] was met zekerheid een [[Hagelkruis Wijnbergen|hagelkruis]], maar dat is verdwenen. |
| − | In [[Beek]] staat het hagelkruis op de hoek [[Kerkhuisstraat]] / [[Pinksterbloemstraat]]. Het staat op de lijst met [[monumenten]] vermeld als rijksmonument. | |
| − | Een ijzeren hagelkruis met bekronende haan op een houten staak. Hagelkruisen vormden vaak het keerpunt van de processies, gehouden rond Hemelvaart en Pinksteren en dienden als plaats waar brood werd uitgedeeld aan de armen.
| |
| | | | |
| − | ==Kilder==
| + | Nog bestaande hagelkruizen zijn: |
| − | Al eeuwenlang - nog voor er een parochie [[Kilder]] bestond - staat het hagelkruis al op de vijfsprong, waar de wegen [[Zeddam]] - [[Wehl]] en [[Beek]] - [[Doetinchem]] elkaar kruisen: het "Hagelkruis" in de wei van Rasing. Het werd destijds (het wordt in de archieven al in [[1368]] genoemd) opgericht op een kale heidevlakte op een kruispunt van twee stoffige landwegen. Het hagelkruis werd een symbool van bescherming tegen dreiging van allerlei gevaren. De haan is het symbool van bescherming tegen natuurkrachten en van de vruchtbaarheid. In [[1966]] is het kruis op de monumentenlijst geplaatst.
| + | *[[Hagelkruis Beek]] |
| | + | *[[Hagelkruis Kilder]] |
| | + | *[[Hagelkruis Stokkum]] |
| | + | *[[Hagelkruis Vethuizen]] |
| | | | |
| − | ==Stokkum==
| + | De hagelkruizen in [[Beek]] en [[Kilder]] zijn een [[:Categorie:Rijksmonumenten|rijksmonument]]; dat in [[Vethuizen]] is een [[:Categorie:Gemeentelijke monumenten|gemeentelijk monument]]. |
| − | Op de splitsing [[Hagelcruijsweg]], Het [[Veld]] en [[St. Isidorusstraat]] staat het hagelkruis van [[Stokkum]].
| + | <br clear=all/> |
| − | <br/>Onderstaande tekst is op de staak aangebracht:
| + | == Bron == |
| − | <br/> Het (in [[1624]] vermelde) Stokkumse Hagelkruis verdween.
| + | *[https://nl.wikipedia.org/wiki/Hagelkruis Hagelkruis] op Wikipedia |
| − | <br/>Hagelkruisen werden in deze streek door boeren geplaatst na misoogst door hagel of storm. Er werden jaarlijks brood- of rogge-offers aan de armen gebracht. Heropgericht door de ''Werkgroep Hagelkruis'' in [[1994]] en tijdens de [[kermis]] in oktober van dat jaar ingewijd door [[Pastoor Nollen | pastoor H. Nollen]].
| |
| − | <br/><br/>Deze tekst is onthuld door H. Meijer, oud agrarier en oudste inwoner van Stokkum. | |
| | | | |
| − | ==Vethuizen==
| + | [[Categorie:Processies]] [[Categorie:Folklore]] |
| − | Het hagelkruis van [[Vethuizen]] bij de [[Dijkhuizerstraat]] 6 heeft volgens de plaatselijke overlevering al een lange geschiedenis. Wilhelmina Offenberg, grootmoeder van kerkmeester A. Giesen, zou het kruis al gekend hebben toen zij in [[1812]] van [[Gemeente Steenderen|Toldijk (Steenderen)]] naar de [[Boerderijen|boerderij]] [[Dijkhuizen]] in Vethuizen verhuisde. Het kruis zou opgericht zijn naar aanleiding van een wonderbaarlijk rijke boekweitoogst die gezaaid was nadat een [[Noodweer|hagelstorm]] het eerste zaaisel verwoest had. Uit dankbaarheid en als bescherming tegen nieuwe hagelstormen werd het kruis opgericht. Het is niet bekend of er [[processies]] hebben plaatsgevonden naar het hagelkruis, maar dit is gezien het in [[Zeddam]] toen geldende processieverbod niet waarschijnlijk.
| |
| − | Tenminste twee maal is de schacht vernieuwd, de laatste maal in [[1985]]. Voor de schacht gebruikte men de 13 meter lange paal van een straatlantaarn. Het werd destijds onthuld door [[burgemeester Jeuken]]
| |
| − | | |
| − | [[Kerkmeesters|Kerkmeester]] A. Giesen was in [[1949]] 83 jaar toen hij het verhaal over het hagelkruis vertelde aan [[Pastoors en Kapelaans|pastoor]] Leo Braam ten behoeve van een artikel in nummer 27 van de [[Klok van Sint Oswaldus]].
| |
| − | | |
| − | ==Wijnbergen==
| |
| − | In het gemeentehuis van Bergh liggen in het archief registers 'bevattende de grootte van de landerijen in de verschillende buurschappen van het graafschap Bergh, opgemaakt door den landschrijver dr. W. Goseman, ca 1670' (OAB inv 631). Daaruit blijkt dat ook Wijnbergen een hagelkruis heeft gehad. In deel 2, folio 31 wordt genoemd: 'De Bolders Voirt toebehoorende Engelbert Scholten aen t'Hagelcruijs. Pachter Jan Kniest 2 _ gr, 1 _ morgen'. Een morgen is de hoeveelheid grond die men in een ochtend kon ploegen. Waarschijnlijk is ook de Kruisstraat (thans Kruisallee) een herinnering aan het hagelkruis van Wijnbergen. In genoemde registers worden in de omgeving van Bolders Voirt oa genoemd: 'Een stuk aan de Walsemaat, pachter Hendrik Visser en een stukje op de Kleine Ruinders van de kerk van 's-Heerenberg, pachter Jan te Eijckeler'. De naam Hendrik Visser leeft voort in de naam van het huis van de familie Loeven aan de Kruisallee: Het Vissersplaatsje. Jan te Eijckelder woonde op de Nevelhorst; later meer dan een eeuw het huis van de familie Van Dillen, waar thans loonbedrijf Kock is gevestigd.
| |
| − | | |
| − | ==Externe link==
| |
| − | *[http://theojggoossen.web-log.nl/liemers/2009/02/hagelkruis.html Theo Goossen over Hagelkruisen]
| |
| − | | |
| − | ==Bronnen==
| |
| − | *iz Wijnbergen: Heemkundekring Bergh in [[Montferland Nieuws]] 12 augustus [[2003]]
| |
| − | *zie inleiding
| |
| − | | |
| − | {{Onderwerp|Tradities|Godsdienst|Processies}}
| |
Een hagelkruis is wegkruis dat boze geesten moet afweren, zodat bijvoorbeeld gewassen niet door hagel beschadigd worden. De hagelkruizen in Bergh zijn van het Liemerse type: een ijzeren kruis, al dan niet bekroond met een haan, op een hoge metalen of houten mast. Elders zijn er stenen of houten kruizen die op de grond zijn geplaatst. Bij hagelkruizen vond brooduitdeling aan armen plaats. Ook kon het een halteplaats bij een processie zijn.
In Bergh had waarschijnlijk elke buurtschap met een gilde een eigen hagelkruis. In Wijnbergen was met zekerheid een hagelkruis, maar dat is verdwenen.
Nog bestaande hagelkruizen zijn:
De hagelkruizen in Beek en Kilder zijn een rijksmonument; dat in Vethuizen is een gemeentelijk monument.
Bron
