Bijdragen aan Berghapedia? Klik hier om je aan te melden !
Hagelkruis Beek
Het hagelkruis in Beek is sinds 31 januari 1967 een rijksmonument (monumentnummer 9262). Het is ijzeren kruis op een lange houten staak met leliepunten op de uiteinden van de zijarmen en het hoofdeinde. Qua vorm is het een Grieks kruis, omdat de vier armen van gelijke lengte zijn. In tegenstelling tot de andere drie hagelkruizen in Bergh wordt het niet bekroond door een haan.
Het hagelkruis staat op de hoek van de Kerkhuisstraat en de Pinksterbloemstraat, maar tot 1999 stond het iets verder oostwaarts in de tuin van het huis op de hoek van de Kerkhuisstraat en de Sint Jansgildestraat. Het is in 1999 verplaatst, nadat Harrie Godschalk het had gerestaureerd. Restauratie was nodig, omdat weer en wind het kruis zodanig hadden aangetast dat de verticale balk was gebroken en de lelies waren verroest en gaan bladderen. De nieuwe plek van het hagelkruis was in Godschalks tuin. Het Sint Jansgilde stelde zich garant voor het verdere behoud van het kruis.
Het kruis was in 1999 al een rijksmonument, maar de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg (nu de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) gaf toestemming om het te verplaatsen.
 |
Het hagelkruis heeft in elk geval sinds 1889 aan de Kerkhuisstraat gestaan, nadat op 3 juni van dat jaar een vreselijke hagelstorm over Beek was getrokken. De schade aan de gewassen op het veld was enorm. Veel kippen werden gedood door hagelstenen die zo groot waren als hun eieren. Het zwaarst getroffen was het gebied tussen de oude pastorie en de Duitse grens, en naar verluidt stond juist dáár het hagelkruis, "ter westzijde van den Slakweg op niet zo heel grooten afstand van het het bedehuis in 't weiland". Wellicht dat de boerderij Kruisstede aan de Melkweg hieraan zijn naam ontleed.
Op het toenmalige hagelkruis zou een grote haan hebben gestaan met twee kleine pootjes; een naar voren gericht en een naar achteren. Of er ten zuiden van Beek daadwerkelijk een hagelkruis heeft gestaan, kon nog niet worden bevestigd, maar hoe dan ook heeft dit hagelkruis het noodweer niet kunnen tegenhouden. Dit zal de reden zijn geweest dat het noordwaarts in de richting van Loerbeek is verplaatst (als er inderdaad sprake is geweest van een verplaatsing).
Er heeft in Beek met zekerheid al voor 1889 een hagelkruis gestaan. Het is afgebeeld op kaartblad 5 in de atlas van Theodorus Bücker uit 1735. De locatie van het kruis is van deze kaart moeilijk af te lezen, maar het kruis dat Bücker tekende wordt gekroond door een haan. Wat dat betreft kan de beschrijving van de grote haan met twee kleine pootjes kloppen.
Bij het hagelkruis werd met Pinksteren brood uitgedeeld aan de armen. Hiermee toonden de boeren hun dankbaarheid voor de bescherming die het hagelkruis hun gewassen had gegeven. Bij het hagelkruis in Kilder is dit in 1943 of 1944 voor het laatst gebeurd. Hoelang deze traditie in Beek heeft bestaan, is niet precies bekend. Johan Reijers, eigenaar van Hotel-Café de Roos, toonde in een van de eerste jaren van de vorige eeuw een reiziger een oud rekeningenboek van de Beekse armenzorg. Het feit dat kort na 1900 al van een "oud rekeningenboek" wordt gesproken, doet vermoeden dat de broodverdeling in Beek toen al tot het verleden behoorde.
Bronnen
- Bart Hendricksen / Veldwerkgroep Beek-Loerbeek
- Archief Henk Harmsen
- Toespraak John Thoben bij de verplaatsing van het hagelkruis in 1999
- Mededelingen betreffende de kerk te Beek, G.A.N Scheltema de Heere in: De Navorscher, 50e jaargang (1900), blz. 307–308
- Het Kerspel Beek in de Liemers, blz. 211, 728
- 100 Jaar "Sint Jan" Kilder, blz. 28
- Monumentenregister, monumentnummer 9262
- Hagelkruis Beek op Wikipedia
