Kamp Rees

Inleiding

Uit De Graafschapbode d.d. 8-3-1980

Kamp Rees was in de Tweede Wereldoorlog een Arbeitslager, een kamp waar dwangarbeiders ondergebracht waren. Het was gevestigd in een oude dakpannenfabriek nabij de buurtschap Groine, niet ver van Rees. Het heeft bestaan van november 1944 tot 23 maart 1945, toen Britse troepen Rees bezetten. Sinds 18 december 1944 was de officiële naam '"Ausländerlager Groine, Bauabschnitt Röhrig, Einheit Heinze". Röhrig en Heinze waren de kampleiders.

Veel dwangarbeiders in Kamp Rees waren Nederlanders die, in strijd met het internationale volkenrecht, eind 1944 bij razzia's opgepakt waren. Verder zaten er onder meer Russen, Roemenen, Polen, Fransen en Italianen. De razzia's waren grote acties waarbij de Duitsers met veel mankracht en machtsvertoon hele woonwijken en zelfs hele steden afgrendelden en alle mannen van zeventien tot veertig jaar afvoerden die ze te pakken konden krijgen. Deze mannen werden vervolgens ingezet in de Duitse oorlogsindustrie en bij de aanleg van verdedigingswerken langs met name de Rijn en de IJssel. Een tweede doel was, vooral in West-Nederland, te voorkomen dat weerbare mannen zich bij de oprukkende geallieerde legers zouden aansluiten. In Frankrijk en België hadden de Duitsers daar veel last van gehad, en dat wilden ze in Nederland voorkomen. Ze legden de nadruk op West-Nederland; niet alleen omdat daar de meeste mensen woonden, maar ook omdat ze dachten dat de geallieerden ons land daar zouden binnenkomen en dan pas afbuigen naar Duitsland.

Slachtoffers van de volgende razzia's zijn, meestal via Kamp Rees, in Bergh geweest:

• 10-11 november 1944: Rotterdam en Schiedam
• 21 november: Den Haag, Voorburg en Rijswijk
• 2 december: Apeldoorn
• 6 december: Haarlem, Heemstede, Bloemendaal en Overveen
• 9 december: Delft

De leefomstandigheden in Kamp Rees waren abominabel; het kamp werd regelrecht als een hel omschreven. Slecht eten, slecht sanitair, kou en modder, en zwaar werk voor de Organisation Todt, zoals het graven van tankvallen in de bevroren aarde. De meeste dwangarbeiders hadden alleen de kleren die ze aanhadden toen ze opgepakt werden. Daarbij kwam nog de vrijwel dagelijkse mishandeling door de Duitse bewakers. Geen wonder dat velen ziek werden. De ergste gevallen mochten na bemiddeling door enkele Nederlandse huisartsen uit de grensstreek en het Bureau Afvoer Burgerbevolking in Doetinchem naar noodziekenhuizen in de Achterhoek. Een daarvan was ingericht in het Patersklooster in 's-Heerenberg, waar op 2 februari 1945 de eerste 48 zieken werden binnengebracht. Meer ziekentransporten volgden, maar vanwege het gevaar van beschietingen door geallieerde vliegtuigen, vonden deze 's nachts plaats.

De zwaarste gevallen werden doorgestuurd naar het evacuatieziekenhuis in Harreveld, dat beter uitgerust was. Een klein aantal werd verpleegd in het Theresiaziekenhuis in 's-Heerenberg. Voor een twintigtal zieken hebben alle goede zorgen helaas geen redding kunnen brengen. Zij kregen aanvankelijk een graf in 's-Heerenberg, maar zijn na de oorlog elders herbegraven.

Veel inwoners van de grensstreek, waaronder uit de gemeente Bergh, hebben geprobeerd het lot van de dwangarbeiders in Kamp Rees te verlichten door hen voedsel te brengen. Soms klopten dwangarbeiders die in de buurt aan het graven waren, bij mensen aan en vroegen en kregen te eten.

In februari of maart 1945 heeft dominee Zeydner een bezoek gebracht aan Kamp Rees. Hij was van 1918 tot 1927 predikant geweest in 's-Heerenberg en stond sinds 1932 in Rotterdam. Over de erbarmelijke omstandigheden in het kamp, waar ook veel Rotterdammers verbleven, heeft hij een rapport geschreven waarin hij kerken en burgemeesters opriep in actie te komen om opheffing van het kamp te bewerkstelligen. Gelukkig werd zijn initiatief ingehaald door de werkelijkheid, want weldra werd het kamp bevrijd door de geallieerden.

Rees werd op 23 maart 1945 platgeschoten door Britse troepen. Op 25 maart om twaalf uur 's middags werden de nog in Kamp Rees aanwezige Duitsers gevangengenomen. De meeste Nederlanders in het kamp zijn na enkele dagen via Kevelaer naar Nederland teruggebracht.

Een verhaal uit Kamp Rees

Gerard Theunissen uit Den Haag was een van de dwangarbeiders in Kamp Rees. Een samenvatting van het verslag dat hij heeft geschreven, is op zijn pagina te lezen. Daar staat ook een externe link naar de volledige versie.

Dankbrief uit Rotterdam

In het Kerkblad voor Bergh verscheen in januari 1946 het volgende ingezonden stuk:

---

De Burgemeester der gemeente Bergh brengt hierbij ter kennis, dat door hem een schrijven is ontvangen van den Rotterdammer F.W. Gelton, Ooievaarstraat 5 te Rotterdam, waarin deze ook namens zijn lotgenooten den Burgemeester verzoekt de inwoners van Bergh te bedanken voor de opofferende hulp die zij niettegenstaande het verbod van de Duitschers hebben verleend in den vorm van gastvrijheid, voeding en kleeding aan de bij razzia's weggevoerde slachtoffers van het kamp van Rees en zij wenschen de inwoners van Bergh alle voorspoed in het jaar 1946.
Bijzonderen dank wenschen zij te brengen aan den heer H.G. v. Dijk en diens vrouw, alsmede aan het Klooster der Witte Paters en Zusters tijdens hun verblijf aldaar.

---

Gedenktocht 2010

Programma zondag 28 februari
9.00 u Vertrek Oranjeplein Megchelen (Aleen voor diegenen die vanuit Megchelen naar Rees lopen.
10.15 - 11.00 u Inloop Verzamelen bij Stadtwerke, Melatenweg 171, Rees, nabij voormalig kamp Ook voor degenen die alleen bij de onthulling in Rees willen zijn, of die vanaf Rees naar Megchelen gaan, te voet of per auto / bus(je). (Gelegenheid voor koffie.)
11.15 u Ceremonie aan de Melatenweg, nabij voormalig Kamp Rees
- Toespraken burgemeesters Rees en Oude IJsselstreek
- Gebeden pastores Rees en Megchelen
- Omlijsting kerkkoor Megchelen
- Onthulling infobord
12.15 u Vertrek Gedenktocht Rees - Megchelen (± 8,5 km; meesten te voet, anderen per auto / bus(je))
13.45 - 14.45 u Aankomst Oranjeplein(café Ter Voert), Megchelen (Gelegenheid voor koffie)
15.00 u Vertrek van Oranjeplein naar locatie gedenkteken, kruising Julianaweg – P.G. Johanninkweg m.m.v. Schutters-Gilde St.Martinus, Megchelen en muziekvereniging St.Caecilia, Megchelen
15.15 u Ceremonie - Toespraken burgemeesters Oude IJsselstreek en Rees en voorz. st. Dwangarbeiders Apeldoorn
-Gedichten door leerlingen basisschool
-Onthulling monument, presentatie vendeliers
-Vendelhulde
-Aansluitend bloemlegging onder begeleiding van Koraalmuziek
-Vertrek naar Oranjeplein onder muzikale begeleiding
16.15 uur Koffietafel: In zaal Ter Voert (Tevens kleine expositie ingericht Kamp Rees)
17.30 uur Sluiting

Comité Gedenkteken Slachtofferhulp Kamp Rees / Stadt Rees Comité Leefbaarheid Megchelen – Oudheidkundige Vereniging Gem. Gendringen – Stadt Rees

Bronnen o.a.

• Stichting Dwangarbeiders Apeldoorn ‘40 - ‘45
• L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldooorlog, deel 10b, 1e helft, hoofdstuk 2: Jacht op mannen
• Er op of er onder, blz. 121-123
• Arbeitslager Kamp Rees op www.heemkunde.nl
• Kerkblad voor Bergh, No 34 van vrijdag 25 januari 1946

Boeken over Kamp Rees (niet gebruikt voor bovenstaand artikel):

• De hel van Rees door Jan Krist, ISBN 9070287838
• De verzwegen deportatie, Stichting Dwangarbeiders Apeldoorn ‘40 - ’45, ISBN 9090193596

Zie ook

• Bergh in de frontlinie
• Ger Knipscheer
• Charles P.G. Schaepman
• Gerard Theunissen
• Witte Paters