Halteren, Engelbartus van

Engelbartus van Halteren is soldaat geweest in de Grande Armée van Napoleon Bonaparte en daarna in het Nederlandse leger. Hij werd op 4 augustus 1791 rooms-katholiek gedoopt in 's-Heerenberg als zoon van Albert van Halteren en Johanna Wolters.

Zijn militaire loopbaan

in Franse dienst

Van Halteren heeft onder stamboeknummer 719 gediend bij het 11e Regiment Huzaren. Over zijn diensttijd bij dit regiment zijn geen bijzonderheden bekend, omdat het stamboek daarvan nog niet online beschikbaar is. Het regiment heeft in 1812 deelgenomen aan Napoleons Veldtocht naar Rusland.

Bij het 11e Regiment Huzaren hebben ook gediend:

• Jan Bos
• Gerard Kramer
• Jan Sweep

In Nederlandse dienst

In het Nederlandse leger

Na het vertrek van de Fransen in 1813 heeft Van Halteren dienst genomen in het heropgerichte Nederlandse leger. Bij Koninklijk Besluit no. 17 van 11 augustus 1815 werd hij, met een groot aantal andere Nederlandse militairen, onderscheiden met de Militaire Willemsorde 4e klasse voor zijn optreden tijdens de Slag bij Waterloo (18 juni 1815). Details over deze toekenning ontbreken, maar het was een mooi verjaardagscadeau.

Wel is bekend dat Van Halteren in het Besluit wordt aangeduid als flankeur. Een flankeur was een infanteriesoldaat van een flankcompagnie, dus een compagnie die op de linker- of rechterflank van een bataljon opereerde. De flankcompagnieën bestonden vaak uit vrijwilligers en waren beter (en breder) opgeleid dan de middencompagnieën, en daardoor beweeglijker. Bij veldslagen werden ze vaak vooruit gestuurd om de vijandelijke bevelstructuur te ontregelen door gericht op officieren, tamboers en vaandeldragers te schieten. Van flankeurs werd dus veel eigen initiatief verlangd.

In het Franse leger, waar van 1810 tot 1813 ook Nederlanders dienden, werden flankeurs voltigeurs genoemd. Willem Visser was zo'n voltigeur.

Bij de Gelderse Schutterij

In november 1830 heeft Van Halteren zich aangemeld bij de Gelderse Schutterij. Deze gewapende burgerwacht werd toen toegevoegd aan het reguliere leger vanwege de Belgische Opstand die in augustus van dat jaar was uitgebroken.

Van Halteren heeft dienstgenomen als plaatsvervanger voor ene Johan Damen. Hij was dus niet schutterplichtig en ook een aantal jaren ouder dan de lichtingen die wel verplicht moesten opkomen. Hij werd met de rang van schutter ingedeeld bij de 5e Compagnie van het 3e Bataljon van de 1e Afdeling Gelderse Schutterij. Al in januari 1831 werd hij met een groep andere schutters overgeplaatst naar de 2e compagnie, waar hij zijn tijd heeft uitgediend.

In de controleboeken van de 2e Compagnie staat genoteerd waar de manschappen gelegerd waren. Vanuit hun standplaats Breda zijn zij nogal eens verplaatst, maar ze hebben niet aan gevechten tegen de Belgen deelgenomen. In de controleboeken staan de volgende data en plaatsen genoteerd:

14 november 1830 verzameld in Lienden Dezelfde dag afmars naar Tiel 1 december 1830 naar Harderwijk 2 december 1830 aankomst in Harderwijk 26 januari 1831 naar Breda 30 januari 1831 aankomst in Breda 16 mei 1831 naar Wagenberg 16 december 1831 in Princenhage 1 januari 1832 naar Rijsbergen 11 januari 1832 in Breda

16 februari 1832 naar Dordrecht 29 februari 1832 naar Breda 2 maart 1832 naar Dordrecht 31 maart 1832 naar Breda 11 april 1832 naar Terheijden 13 april 1832 naar Lage-Zwaluwe 27 april 1832 naar Rijsbergen 5 mei 1832 naar Princenhage 13 mei 1832 naar Rijsbergen 2 juli 1832 naar Princenhage

16 juli 1832 naar Breda 20 januari 1833 naar Bavel 4 februari 1833 naar Notsel en Galder 19 februari 1833 naar Ginneken 2 maart 1833 naar Bavel 21 maart 1833 naar Notsel en Galder 6 april 1833 naar Heusdenhout 1 mei 1833 naar Breda 11 augustus 1834 naar Nijmegen 14 augustus 1834 aankomst in Nijmegen

Van Halteren is nooit ziekgemeld, dus hij zal aan in al deze plaatsen gelegerd zijn geweest, met uitzondering van Rijsbergen in de periode van 1 tot 11 januari 1832. Toen was hij gedetacheerd bij de 6e Compagnie.

Na aankomst in Nijmegen is Van Halteren op 17 september 1834 uit de dienst ontslagen.

Zijn verdere leven

Van Halteren trouwde op 19 april 1823 in 's-Heerenberg met Theodora de Greef, gedoopt in Neder-Elten op 22 juli 1789 als dochter van Gerardus de Greef en Sibella Himmelmans. Bij de huwelijksakte is een extract uit het rooms-katholieke doopboek van 's-Heerenberg gevoegd, waaruit blijkt dat Van Halteren op 4 augustus 1791 is gedoopt. Volgens de Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon (zie bronnen) is hij geboren op 15 augustus 1789. Het r.-k. doopboek van 's-Heerenberg voor de periode tussen 1777 en 1806 is echter niet meer aanwezig, zodat de doopdatum niet geverifieerd kan worden. De datum genoemd in het extract uit het doopboek is evenwel het waarschijnlijkst.

Een andere bijlage bij de huwelijksakte is een certificaat van de Nationale Militie, afgegeven op 3 april 1823 namens de gouverneur van Gelderland. Volgens dit certificaat was Van Halteren van de lichting van 1814, maar omdat hij was uitgeloot, had hij geen dienst hoeven te doen. Dit betekent dat hij in 1815 niet als dienstplichtige, maar als vrijwilliger tegen Napoleon heef gevochten. Het certificaat vermeldt ook nevenstaand signalement. Het litteken heeft hij wellicht in Franse of Nederlandse dienst opgelopen.

Lengte: 1 el, 810 strepen [= 1,81 m] Gezicht: ovaal Voorhoofd: rond Ogen: bruin Neus: gewoon Mond: klein Kin: rond Haar: rood Wenkbrauwen: rood Bijzondere kenmerken: een litteken aan de linkerzijde van de neus

Van Halterens overlijdensakte vermeldt dat hij Ridder van de Militaire Willemsorde was.
Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Het echtpaar Van Halteren–De Greef kreeg twee zonen:

• Albertus, geboren op 5 mei 1823
• Johannes, geboren op 7 november 1827

Van Halteren overleed in zijn geboorteplaats op 23 augustus 1847, 56 jaar oud. In zijn overlijdensakte staat vermeld dat hij Ridder der Militaire Willems Orde was. Zijn vrouw overleed acht jaar later op 5 augustus 1855.

Bronnen

• Bevolkingsregister Bergh
• Databank Nederlandse militairen in het leger van Napoleon, toegankelijk via Archieven.nl en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie
• Gelders Archief, archieftoegang 0101: Mobiele Schutterij in Gelderland, inventarisnummers 159, 160, 162 en 178: 1e afdeling; 3e bataljon; 2e compagnie
• Erik Müller, www.onderscheidingen.nl
• Flankeur
• WieWasWie