Kel, Martinus Hendrikus

Kels graf op het Ereveld Loenen
Foto Oorlogsgravenstichting

Martinus Hendrikus Kel is een oorlogsslachtoffer. Hij werd op 6 maart 1911 geboren in 's-Heerenberg als zoon van Willem Kel en Johanna Elisabeth Sauer. Op 26 november 1915 verhuisde het gezin Kel naar Ambt-Doetinchem.

Op 15 maart 1940 trouwde Kel in Doetinchem met Christina Berdina Stinissen, geboren op 30 oktober 1916 in Didam als dochter van Wilhelmus Lambertus Stinissen en Grada Wilhelmina van den Berg. Uit dit huwelijk werd als enig kind een zoon geboren.

Kel was grondarbeider van beroep. In de Tweede Wereldoorlog werd hij rond 1 september 1944 als onderduiker door de Duitsers gearresteerd. Op of rond dezelfde dag werd ook zijn jongere broer Jan Willem gearresteerd. Het ligt voor de hand dat de arrestatie van de twee broers met elkaar in verband stond, maar hierover geven de bronnen geen uitsluitsel. Via Kamp Amersfoort werden zij als dwangarbeiders naar Duitsland gestuurd, waar zij terechtkwamen in het Arbeitserziehungslager Zöschen in de buurt van Leipzig.

Her en der in Duitsland waren dergelijke zogenaamde opvoedingskampen voor dwangarbeiders, waar de omstandigheden nauwelijks beter waren dan in de beruchte concentratiekampen. Over de het Lager Zöschen is meer te lezen op de website Merwedegijzelaars (zie Bronnen). In hoeverre Kel heeft moeten doormaken wat daar beschreven wordt, is moeilijk met zekerheid te zeggen, maar veel zal ook op hem van toepassing zijn.

Kel overleed op 17 januari 1945 in Zöschen, 33 jaar oud. Hij werd in Zöschen begraven. Na de oorlog heeft de Dienst Identificatie en Berging zijn stoffelijk overschot opgegraven en geïdentificeerd. Dit heeft al in de zomer van 1948 plaatsgevonden, waarvan zijn nabestaanden toen op de hoogte zijn gebracht. Het heeft echter nog tot 10 mei 1949 geduurd voor zijn stoffelijk overschot naar Nederland werd overgebracht. Daar is hij op 25 mei herbegraven op het Ereveld Loenen in vak E, graf 221.

Zijn broer was al op 2 januari 1945 overleden, maar diens lichaam is in Zöschen achtergebleven. De namen van beide broers staan op het namenmonument op de in 1991 heringericht begraafplaats van het Lager Zöschen.

Hoewel Zöschen door Amerikaanse troepen werd bevrijd, ligt het in het deel van Duitsland dat aan de Sovet-bezettingszone werd toegewezen (de latere DDR). Kels naam staat zodoende onder nr. 137 op de achterkant van een Russisch-Duitse lijst van burgers uit "andere Verenigde Naties" die in de oorlog op Duits grondgebied zijn omgekomen en begraven. De lijst is niet gedateerd, maar aangezien er al sprake is van de Verenigde Naties, moet hij na 24 oktober 1945 zijn opgemaakt.

De Russisch-Duitse lijst met onder nr. 137 de naam van Kel

In Zöschen is op 29 juli 1945 een Sterbeurkunde voor Kel opgemaakt, waarna zijn overlijden op 9 mei 1946 werd ingeschreven in Doetinchem.

Kels Sterbeurkunde uit Zöschen van 29 juli 1945

Kels Doetinchemse overlijdensakte van 9 mei 1946

Bronnen

• A-dossier van de Oorlogsgravenstichting in het Nationaal Archief
• Bevolkingsregister Bergh
• Oorlogsgravenstichting
• Archieven.nl
• Arolsen Archives
• Merwedegijzelaars voor informatie over Kamp Zöschen
• Denkmalprojekt met namenlijst Zöschen